Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΓΑΠΙΟΥ

Ένας νέος κόσμος ξημερώνει. Με το τέλος της πανδημίας και την έξοδο δισεκατομμυρίων ανθρώπων από την καραντίνα, θα ανατείλει μια νέα πραγματικότητα. Με νέα ισοζύγια, νέες προκλήσεις, νέες σταθερές. Ο κόσμος όπως τον ξέραμε έχει τελειώσει και το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι το βάθος, η έκταση και το εύρος του νέου τόπου. 

Η ανθρώπινη ζωή ήδη έχει αλλάξει με τρόπους που ποτέ προηγουμένως δεν είχαμε φανταστεί. Η παγκόσμια εξάπλωση ενός ιού που ξεκίνησε από τα βάθη της Κίνας έχει αλλάξει τον τρόπο που επικοινωνούμε. Τον τρόπο που εκφράζουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας, τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας, τον τρόπο που αξιολογούμε τις προτεραιότητές μας. Αργά ή (ελπίζω) γρήγορα θα βρεθεί το φάρμακο κατά του ιού, ο εφιάλτης θα τελειώσει και η ζωή θα συνεχίσει απ’ εκεί που σταμάτησε. Με ένα τρόπο όμως πολύ διαφορετικό. 

Το πρώτο «θύμα» της πανδημίας ήταν η παγκοσμιοποίηση. Τα σύνορα αποδείχθηκαν απροσπέλαστα για τον αόρατο εχθρό και το έθνος – κράτος αναδείχθηκε σε κεντρικό πρωταγωνιστή για αντιμετώπιση της πολύπλευρης κρίσης. Υπό δοκιμασία τέθηκαν οι αντοχές, η προετοιμασία, ο σχεδιασμός, η οργάνωση, η ικανότητα αναχαίτισης τη διασποράς, οι δομές δημόσιας υγείας, οι δυνάμεις ασφαλείας, οι ίδιοι οι θεσμοί και -πολύ περισσότερο- η Δημοκρατία. Το δεύτερο «θύμα» της πανδημίας.

Το πέρας της κρίσης, θα φέρει στην επιφάνεια όλα όσα σήμερα δεν συζητούμε, για να μην ρίξουμε αλάτι στις πληγές. Μια παράπλευρη απώλεια ήταν η έλλειψη δημοκρατικού ελέγχου των κυβερνητικών χειρισμών. Δόθηκε μια υπολανθάνουσα περίοδος χάριτος που επέτρεψε φαινόμενα αυταρχισμού και απέκρυψε εξόφθαλμες ευθύνες. Ερωτήματα του τύπου «πόσο προετοιμασμένο ήταν το κράτος να διαχειριστεί την κρίση;» θα τεθούν όταν όλα τελειώσουν. Μαζί με όλα τα άλλα: Ποια μέτρα λήφθηκαν προληπτικά όταν το παράθυρο των «μηδενικών κρουσμάτων» ήταν ακόμα ανοιχτό; Τι αποφασίστηκε  στη διυπουργική σύσκεψη του 2018 όταν «εξετάστηκε» και το σενάριο (τότε) μιας πανδημίας; Τι ελλείψεις υπήρχαν στις δημόσιες δομές υγείας; Γιατί δεν προφυλάχθηκε επαρκώς η πρώτη γραμμή άμυνας; Υπήρχε πρωτόκολλο για την επιστράτευση των ιδιωτικών δομών; Ποιο ήταν το σχέδιο για τον «υποχρεωτικό» περιορισμό όσων έρχονταν από το εξωτερικό και γιατί επιτράπηκε στους πρώτους «30» να αποβιβαστούν με το έτσι-θέλω; Πότε, επιτέλους, θα κτιστεί η νέα Βουλή των €100 εκατ.; Ο καθείς και οι προτεραιότητές του… 

Για την ώρα προσπαθούμε να επιβιώσουμε. Φυσικά και οικονομικά. Με τον θάνατο της «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης», την ντε φάκτο περιθωριοποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας και το βέτο του Βερολίνου στο αίτημα εννιά Ευρωπαίων ηγετών (μεταξύ των οποίων οι Μητσοτάκης - Μακρόν) για έκδοση κορωνο-ομολόγων, κάθε κράτος κλήθηκε ξεχωριστά να διαχειριστεί μια οικονομική «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης». Μια οικονομία σε «καραντίνα» είναι μια οικονομία σε ύφεση. Και ύφεση σημαίνει κλείσιμο επιχειρήσεων, ανεργία, νέα γενιά ΜΕΔ, κοινωνική κρίση. Το πάθημα των μνημονίων φαίνεται να έχει γίνει (σε κάποιους) μάθημα και ξεκλείδωσε το πυρηνικό οπλοστάσιο. Στη μάχη ρίχνονται σχεδόν όλα τα «πολεμοφόδια» με την ελπίδα ότι η υγειονομική κρίση θα τελειώσει νωρίς και η οικονομία θα επανέλθει σύντομα σε ρυθμούς κατανάλωσης. Οι σοβαρές επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία είναι πολύ νωρίς να προβλεφθούν και εξαρτώνται από το βάθος της πανδημίας. 

Τραγική ειρωνεία ότι, το κλειδί για μείωση των μεσο-μακροπρόθεσμων επιπτώσεων βρίσκεται στο τραπεζικό σύστημα. Οι τραπεζίτες του 2020 δεν είναι μέρος του προβλήματος όπως το 2013, αλλά μέρος της λύσης. Θα τα καταφέρουν; 

Το τέλος της κρίσης πάντως θα φέρει στις ζωές μας και νέα πρότυπα στην εργασία, στην εκπαίδευση, στη δημόσια διοίκηση. Θα έχουμε να λέμε για την εργασίας εξ αποστάσεως, το (αναλφάβητο) ηλεκτρονικό κράτος, τα ελλείμματα  στον τομέα της Παιδείας. Να μην τα ξεχάσουμε. Όπως δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι σε αυτήν την πανδημία δοκιμάστηκε (και συνεχίζει να δοκιμάζεται) και η ποιότητα της ενημέρωσης. Η αξιοπιστία, η εγκυρότητα και η έρευνα των μέσων απέναντι στη μαζική διασπορά fake-news, την εντυπωσιοθηρία και την αλαζονεία των «αρχισερβιτόρων» ειδήσεων. Το καλό νέο είναι ότι, σε τέτοιες στιγμές όλες οι εξουσίες κρίνονται. 

Γι’ αυτό από τώρα  ετοιμαζόμαστε για το «αύριο», για να ξανακτίσουμε τις ζωές μας. Ξεκινώντας από το ίδιο το Κράτος.  

Υστερόγραφο: Σε ένα τόσο σύντομο σημείωμα είναι βέβαιο ότι θα μείνουν θέματα πίσω, ερωτήματα αναπάντητα και σκέψεις στου δρόμου τα μισά. Όταν με το καλό ξεμπερδέψουμε με την πανούκλα της εποχής μας, ας μην ξεχάσουμε ποτέ ξανά την ατομική μας ευθύνη. Την ευθύνη που έχουμε ως πολίτες.

Υστερόγραφο 2: Ο δημοκρατικός έλεγχος δεν μπαίνει ποτέ σε καραντίνα.

Τάδε έφη: «Λιγότερη δημοκρατική διαμάχη σημαίνει οπωσδήποτε λιγότερες πιθανότητες να βρεθεί η ζητούμενη καλύτερη λύση -ενίοτε και λιγότερες πιθανότητες να βρεθεί η αλήθεια. Μια απόφαση δεν θα αντέξει στην πράξη μόνο επειδή την ψήφισαν όλα τα στρατόπεδα. Ούτε αποφεύγονται τα λανθασμένα αποτελέσματα μόνο και μόνο επειδή πολλοί βουλευτές θυσίασαν την κριτική τους στάση για ένα θέμα, θέλοντας να στηρίξουν το  δόγμα της πλειοψηφίας» (Γκέρτρουντ Χέλερ, «Η Νονά», σελ. 93, Εκδ. Λιβάνη 2012) 

Άσχετο: Γράμματα

Καλή Κυριακή και Αγία Υπομονή…