Του Μίλτου Μιλτιάδους*

Μέσα στο κλίμα των ημερών, διάφορες απόψεις για την τηλεκπαίδευση στην Δημοτική Εκπαίδευση (ΔΕ) δίνουν και παίρνουν. Γονείς, εκπαιδευτικοί, τεχνοκράτες, πολιτικοί, όλοι προσπαθούν να δώσουν τη δική τους άποψη για την πραγματικότητα που βιώνουμε στην εκπαίδευση του τόπου μας, δημόσια και ιδιωτική. Έτσι κι εγώ καταθέτω τη δική μου, από τη σκοπιά ενός απλού δασκάλου Στ’ τάξης με 25 παιδιά.

Από τα μέσα Μαρτίου που εφαρμόστηκε το μέτρο του κλεισίματος των σχολείων, εξαιτίας των προληπτικών μέτρων που λαμβάνονται για περιορισμό της εξάπλωσης του κορονοϊού, διεξάγεται ένας αγώνας δρόμου από το ΥΠΠΑΝ και την εκπαιδευτική κοινότητα με στόχο τη διασφάλιση της «εξ αποστάσεως μάθησης», μιας έννοιας που μπήκε στη ζωή μας φουριόζα, όπως και τόσα άλλα που βιώνουμε το τελευταίο διάστημα. Η κοινή αίσθηση ότι πρέπει η εκπαίδευση να συνεχιστεί, με το περιεχόμενο που περιλάμβανε σε συνήθεις συνθήκες, επικράτησε εν τέλει των υπολοίπων απόψεων, οριζόντια και χωρίς δεύτερη σκέψη, παρότι πολλές χώρες έχουν υιοθετήσει άλλες προσεγγίσεις.

Οι πρώτες μέρες βρήκαν τους εκπαιδευτικούς και τις διευθύνσεις των σχολείων της ΔΕ να προσπαθούν με τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους (Viber, email, ιστοσελίδες σχολείων κλπ) να κρατήσουν επαφή με τα παιδιά και τις οικογένειες. Αρκετοί συμπολίτες μας υποτιμούν, ίσως λόγω άγνοιας, αυτή την προσπάθεια. Δεν μπορεί εύκολα η κοινωνία να αντιληφθεί ότι, σε πολλές περιπτώσεις, η επικοινωνία με τους γονείς και τα παιδιά και η απλή καθιέρωση ενός συνεχούς διαύλου επικοινωνίας ήταν δύσκολη έως και αδύνατη. 

Ο χρόνος αντίδρασης περιορισμένος και το χάντικαπ από το μόνιμο μέτρο σύγκρισης και κριτικής της δημόσιας παιδείας, τα ιδιωτικά σχολεία, μεγάλο και υποτιμημένο, σχεδόν από όλους όσοι βρίσκονται εκτός των σχολικών τάξεων. Οι ανάγκες των μαθητών μιας συνήθους τάξης ενός δημόσιου δημοτικού σχολείου, δεν ταυτίζονται πάντα με την αντίληψη που έχουν γι’ αυτές οι κριτικοί των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Στο δημόσιο σχολείο θα συναντήσει κανείς μεγάλα ποσοστά παιδιών Ειδικής Εκπαίδευσης, με ανάγκη πολυεπίπεδης στήριξης και άπορα παιδιά. Βολικά και χωρίς πρόθεση πολλές φορές, αγνοούμε από τους υπολογισμούς μας τα παιδιά που δεν έχουν επαφή με τους γονείς τους που εργάζονται καθόλη τη διάρκεια της μέρας για ένα βασικό μεροκάματο, παιδιά χωρίς υποστηρικτικό περιβάλλον ή παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία, που δυσκολεύονται να συνεννοηθούν με ευχέρεια στα Ελληνικά και στα Αγγλικά και που σε αρκετά σχολεία/ τάξεις των δημόσιων δημοτικών σχολείων ανέρχονται σε ένα ποσοστό πέραν του 10%.

Το ΥΠΠΑΝ, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει την ανάγκη για εξ αποστάσεως εκπαίδευση, έστρεψε από την αρχή την πυξίδα του προς τη χρήση του προγράμματος MS Teams. Το πρόγραμμα περιλαμβανόταν σε συλλογική συμφωνία του Υπουργείου που είναι σε ισχύ εδώ και μια πενταετία, και ήταν η λογική επιλογή, με βάση την πρόσβαση που έδινε σε όλο το φάσμα της πιο γνωστής σουίτας εφαρμογών γραφείου, για όλους τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, αλλά και τις δυνατότητες διασύνδεσης που παρέχει.

Η αχίλλειος πτέρνα αυτής της κατά τα άλλα λογικής επιλογής, ήταν ότι στα χρόνια που ήταν διαθέσιμη δεν έγινε εφικτό, είτε γιατί δεν προωθήθηκε από το Υπουργείο επαρκώς είτε γιατί δεν θεωρήθηκε αναγκαίο, να διεισδύσει στην κοινότητα των εκπαιδευτικών και πολύ περισσότερο των μαθητών.  Το στοιχείο αυτό, σε συνδυασμό με τη μεγάλη καμπύλη μάθησής του, εάν κάποιος επιθυμεί να το χρησιμοποιήσει πλήρως, αλλά και τις ρυθμίσεις που επέλεξε το ΥΠΠΑΝ για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των παιδιών, έχει παίξει το δικό του ρόλο στην καθυστέρηση που παρατηρείται στην καθολική εφαρμογή της «σύγχρονης εκπαίδευσης» στα δημόσια σχολεία και δη στη ΔΕ.

Σε περιπτώσεις κρίσεων χρειάζονται δυναμικές παρεμβάσεις, άμεσες και αποφασιστικές. Η επιλογή μιας στρατηγικής που σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα δίνει σχεδόν απεριόριστες δυνατότητες, δεν είναι πάντα βραχυπρόθεσμα αποτελεσματική. Επίσης, κανένας δεν εγγυάται ότι με την παρέλευση της πανδημίας, ο τεράστιος φόρτος προετοιμασίας, εξοπλισμού, εκμάθησης και εφαρμογής που έχουν επωμιστεί το ΥΠΠΑΝ και οι εκπαιδευτικοί θα αποτελέσει επένδυση η οποία θα αποδώσει ανάλογα στο μέλλον και θα αξιοποιηθεί δεόντως.

Η δική μου άποψη, δεδομένου του τεράστιου όγκου των ενεργειών που έπρεπε να γίνουν για να δοθεί ο χρόνος να εξασφαλιστούν οι συνθήκες να δουλέψει έστω και αξιοπρεπώς το μοντέλο που επιλέξαμε, ήταν να αναπτυχθούν ελεγχόμενες, αυτόνομες δράσεις σε επίπεδο σχολείων και αυτό έγινε, ίσως όχι σε απόλυτο βαθμό. Οι δράσεις αυτές, οι οποίες σαφώς και μπορεί να περιλαμβάνουν σύγχρονη εκπαίδευση, διατηρούν την κοινότητα της τάξης σε μαθησιακή και δημιουργική εγρήγορση και την αίσθηση ασφάλειας στα παιδιά και παρέχουν την απαραίτητη άνεση χρόνου για να γίνουν οι διορθωτικές κινήσεις που χρειάζονται, αλλά δεν ολοκληρώθηκαν ακόμα, για να λειτουργήσει το τελικό πλάνο.

Είδαμε, σε όλους σχεδόν τους τομείς, οι παρεμβάσεις της πολιτείας να είναι στη λογική του «σφυριού». Άμεσες, πλήρους έντασης και δυναμικότητας με υποστήριξη από πολλαπλά τμήματα της κυβέρνησης. Κάτι ανάλογο χρειάζεται να γίνει άμεσα και στην περίπτωση της εκπαίδευσης. Δεδομένων των επιλογών μας, είτε συμφωνεί κάποιος με αυτές είτε διαφωνεί, υπάρχουν λύσεις στα προβλήματα που προέκυψαν και έχει αποδείξει με κάποιες από τις αποφάσεις του το ΥΠΠΑΝ ότι έχει τη δυνατότητα να λάβει υπόψη λογικές κριτικές.

Βραχυπρόθεσμα:

Άμεση εμπλοκή του Υφυπουργείου Τεχνολογίας καθώς και των υπηρεσιών τεχνολογίας από άλλα Υπουργεία ή/και Πανεπιστήμια και δημιουργία γραφείου υποστήριξης (παρόμοια με τις υπηρεσίες 1420, 1433 κλπ) με εύκολη πρόσβαση για τους εκπαιδευτικούς πρώτα και τους γονείς μετά, μια παρέμβαση σε ευρεία κλίμακα στην οποία οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως κοινότητα μπορούν και πρέπει να συνεισφέρουν. Η ίδια η εταιρεία με την οποία υπάρχει μια τέτοιου εύρους συμφωνία, πιθανόν να είναι πρόθυμη να βοηθήσει σε τοπικό επίπεδο σε μια τέτοια προσπάθεια. 

Επιμόρφωση προσαρμοσμένη στις ανάγκες κάθε εκπαιδευτικού (ομαδοποιημένα). Όσοι εκπαιδευτικοί δεν είναι τεχνολογικά άρτια εκπαιδευμένοι δε σημαίνει ότι δεν είναι καλοί εκπαιδευτικοί. Χρειάζονται επιμόρφωση, παραδείγματα δράσεων και διαρκή στήριξη εκεί και όποτε την χρειάζονται και επιβάλλεται να αναμειχθούν με πιο ενεργητικό τρόπο και να πλαισιώσουν τους πιο έτοιμους με υποστηρικτικές και επικουρικές δράσεις έως ότου είναι σε θέση να αναλάβουν ανεξάρτητες δράσεις και πρωτοβουλίες. Στόχος μας, πριν το πιθανό επόμενο κύμα έξαρσης του ιού να υπάρχει έτοιμο πλάνο και πλήρως καταρτισμένοι εκπαιδευτικοί για να το εφαρμόσουν.

Ενίσχυση του τμήματος ΤΠΕ του Υπουργείου με υποστηρικτικό προσωπικό για να μπορεί άμεσα να διεκπεραιωθεί η διόρθωση των παραμέτρων του προγράμματος και να είναι έστω υποφερτά λειτουργική η σύγχρονη διδασκαλία μέσω μιας διαδικτυακής τάξης. Επίσης να μελετηθεί η επιλογή συμμετοχής των παιδιών, κατ’ επιλογήν έστω των γονιών τους, με ανοιχτές κάμερες στη διδασκαλία. (Προς το παρόν η διδασκαλία στη ΔΕ γίνεται με 25 μαθητές με ονοματεπώνυμο “Student Student” χωρίς να βλέπει ο δάσκαλος τους μαθητές)

Άμεση κάλυψη των αναγκών όλων των παιδιών σε τεχνολογικό εξοπλισμό, με βάση το δεδομένο ότι σε κάθε οικογένεια όλα τα παιδιά θα έχουν συμμετοχή σε σύγχρονη εκπαίδευση, κάτι που αναπόφευκτα αυξάνει τις ανάγκες σε εξοπλισμό ανά οικογένεια.

Χρειάζεται καθαρή επικοινωνιακή πολιτική απέναντι στην κοινωνία. Αν η απόφαση είναι να παγοποιηθεί η ύλη στη ΔΕ, τότε να ενημερωθούν οι γονείς για να ξέρουν τι θα αναμένουν. Η γνώση από τους γονείς των αναμενόμενων από αυτούς και τα παιδιά τους, θα εξασφαλίσει τη συνεργασία τους χωρίς άγχος και ανασφάλεια.

Η δύσκολη περίοδος που βιώνουμε θα περάσει. Τα λάθη, οι εμπειρίες και προπάντων η κατανόηση της αναγκαιότητας της αλλαγής που απαιτείται στην εκπαίδευση, επιβάλλεται να μείνουν μαζί μας και μετά από αυτή. Η επόμενη μέρα θα μας βρει σε μια άλλης μορφής κοινωνία. Σε αυτή, θα πρέπει ως φορείς εκπαίδευσης να επενδύσουμε και οι αποφάσεις πρέπει να ληφθούν τώρα στη βάση εισηγήσεων ομάδας εμπειρογνωμόνων (όπως κάναμε με τη διαχείριση της πανδημίας) στους οποίους θα επικοινωνήσουμε τον ξεκάθαρο και σαφή μας στόχο. 

Σε ότι αφορά στα θέματα τεχνολογίας και εκπαίδευσης δε, οφείλουμε να λάβουμε σαφείς αποφάσεις. Απαγκίστρωση από αγκυλώσεις και περιορισμούς. Κάθε απόφαση πρέπει να λαμβάνεται με καθαρά ορθολογιστικούς όρους και με βάση τους στόχους της παιδείας μας και οι διάφορες παρεμβάσεις στο σύστημα της εκπαίδευσης να αποτελέσουν παρελθόν.

Αναδόμηση του ωρολογίου προγράμματος και εισαγωγή μαθημάτων και του απαραίτητου τεχνολογικού εξοπλισμού στα σχολεία που να επιτρέπει την αξιοποίηση της συσσωρευμένης εμπειρίας αυτού του διαστήματος.

Συνειδητοποίηση ότι η τεχνολογία, ενσύρματη και ασύρματη, αποτελεί αναγκαιότητα για την εκπαίδευση του 2020 αλλά και του μέλλοντος. Θεωρώ τραγικά απαράδεκτο να ζητάμε από τα παιδιά, αυτή την περίοδο, να συμμετέχουν μαζικά σε διδασκαλίες μέσω διαδικτύου και στο σχολείο να απαγορεύουμε την ευρεία χρήση ασύρματων δικτύων και την πρόσβαση σε τεράστια ποσότητα διαδικτυακού υλικού.

Είμαι φύσει και πράξει αισιόδοξος άνθρωπος. Θεωρώ ότι κι αυτή τη φορά θα τα καταφέρουμε κι ότι θα αποτελέσει αυτή η δύσκολη περίοδος την αφετηρία για να δούμε πολύ πιο σύντομα κάτι να αλλάζει στην εκπαίδευση μας, η οποία μαζί με την Υγεία, στην οποία η μεταρρύθμιση έχει αρχίσει, αποτελούν τις βασικές ανάγκες μιας κοινωνίας. Οι μέρες που περνούμε μπορούν και πρέπει να μας υποδείξουν ότι εκεί όπου υπάρχει θέληση υπάρχει και τρόπος.

*Δάσκαλος Δημοτικής Εκπαίδευσης