Δεκαεννέα μήνες θυελλωδών διαπραγματεύσεων Λονδίνου-Βρυξελλών για το Brexit κατέληξαν χθες, Τρίτη, 13 Νοεμβρίου, σε άσπρο καπνό.

Η διαδικασία, έχοντας σφραγιστεί, εν τω μεταξύ, από έντονες αμφισβητήσεις για τη σοφία του βρετανικού εκλογικού σώματος και του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος και επιπρόσθετα από  εκρήξεις θυμού, σκληρές δηλώσεις και επιπλήξεις, προσβλητικές αναφορές στις ικανότητες της κ. Μέι, αλλεπάλληλες παραιτήσεις υπουργών, μια  Λευκή Βίβλο με κριτήρια και κόκκινες γραμμές (που μάλλον δεν τηρήθηκαν) και μια προηγούμενη παραλίγο συμφωνία που κάηκε στην εσωκομματική πυρά των Τόρις πριν καν συζητηθεί, δεν έχει φτάσει όμως στο τέλος της. 

Σύμφωνα με τη διεθνολόγο, Άννα Κουκκίδη Προκοπίου, "Τα δύσκολα τώρα αρχίζουν".

Όπως αναφέρει σε μια πρώτη ανάλυση η κα Προκοπίου "Η Τερέζα Μέι πρέπει να εξασφαλίσει κοινοβουλευτική στήριξη σε αυτό που συμφώνησε, κάτι που θεωρείται αβέβαιο, παρότι φαινομενικά κατάφερε να περάσει τον πρώτο σκόπελο, αυτό της σημερινής πολύωρης συνεδρίασης του υπουργικού της συμβουλίου, παρουσία και του Γενικού Εισαγγελέα της Βρετανίας. 

Ενώ το κλίμα που αναμενόταν ήταν κλίμα διαφωνίας κι αντιπαράθεσης ανάμεσα στα κυβερνητικά στελέχη, η πρωθυπουργός μόλις έχει δηλώσει ότι το υπουργικό συμβούλιο στηρίζει "συλλογικά" αυτή τη "δύσκολη απόφαση", η οποία ήταν αποτέλεσμα "ψύχραιμης και λεπτομερούς συζήτησης".

Ανάμεσα στις τρεις επιλογές, συνέχισε, της παρούσης συμφωνίας, της καμία συμφωνίας και της επιλογής ανατροπής του Brexit, έπρεπε να επιλεγεί το πρώτο, για να μπορέσει να πραγματοποιήσει ως πρωθυπουργός αυτό που ο λαός την εξέλεξε να κάνει- να ολοκληρώσει την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ.

Προς το παρόν δεν ανακοινώθηκαν παραιτήσεις διαφωνούντων υπουργών, όπως αρχικά αναμενόταν, αλλά ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν πρέπει να αποκλειστεί. 

Παρόλα αυτά, το αποψινό ταξίδι του υπουργού για θέματα Brexit, Ντόμινικ Ρααμπ, στις Βρυξέλλες, όπου τον περίμεναν για την επίσημη ανακοίνωση της συμφωνίας παρά το πλευρό του αντίστοιχου ευρωπαίου διαπραγματευτή Μισέλ Μπαρνιέ, έχει ήδη ακυρωθεί.

Ο πρώην βρετανός πρωθυπουργός, Τόνυ Μπλαιρ, καλεί τη στιγμή αυτή τον βρετανικό λαό να ξεσηκωθεί και να απαιτήσει δεύτερο δημοψήφισμα και ανατροπή του Brexit, καλώντας, επίσης, τους ευρωπαίους εταίρους να "καταπιούν την υπερηφάνεια τους" και να συμβάλουν  κι αυτοί στην ανατροπή αυτή.

Tην ίδια στιγμή που κυκλοφορούν φήμες ότι η ευρωσκεπτικιστική πτέρυγα των Συντηρητικών, το γνωστό European Research Group, υπό την ηγεσία του Τζέικομπ Ρης-Μογκ, προσπαθεί απόψε να μαζέψει αρκετές ψήφους για αίτημα κατάθεσης πρότασης μομφής αύριο κιόλας στο κοινοβούλιο.

Ενώ  η Αρλήν Φόστερ, αρχηγός του συντηρητικού κόμματος της Βορείου Ιρλανδίας,  DUP , του μοναδικού κοινοβουλευτικού σύμμαχου των Τόρις, βρίσκεται στο Λονδίνο και απαιτεί (δια μέσω των τηλεοπτικών καναλιών) να δει την πρωθυπουργό και να διαβάσει την περίφημη συμφωνία, επιβεβαιώνοντας εν μέρει τις φήμες που θέλουν το κόμμα της να μην λαμβάνει επίσημη ενημέρωση για τις διαπραγματεύσεις. 

Η συμφωνία

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουν δοθεί στο βρετανικό τύπο, αυτό που έχει επιτευχθεί είναι  μια προκαταρκτική τεχνοκρατική συμφωνία-προσχέδιο, 500 περίπου σελίδων, της οποίας το ακριβές και λεπτομερές κείμενο παρέμεινε επτασφράγιστο μυστικό και αναμένεται να δοθεί σύντομα στη δημοσιότητα, με το πέρας της αποψινής συνεδρίας του υπουργικού συμβουλίου.

Η ίδια συσκότιση φαίνεται να επικρατούσε μέχρι και σήμερα το απόγευμα που φαίνεται να τους δόθηκαν επιτέλους τα έγγραφα προς μελέτη κι ανάμεσα στους εκπροσώπους των χωρών της ΕΕ στις Βρυξέλλες-και οι 27 χώρες θα πρέπει να εγκρίνουν τη συμφωνία.

Η άρνηση των βουλευτών του κυβερνώντος κόμματος, παρά τις φημολογούμενες παραινέσεις των επικοινωνιολόγων του κόμματος, να στηρίξουν χθες και σήμερα δημόσια κάτι που δεν έχουν ακόμη δει, δεν ήταν σίγουρα τυχαία.

Η επικύρωση της ενδιάμεσης αυτής συμφωνίας-είτε πρόκειται για αναγκαίο κακό (όπως φαίνεται να αφήνει να εννοηθεί η Μει) είτε για αυτοκτονία (όπως υποστηρίζουν οι αντίπαλοι της)- αναμφισβήτητα αποτελεί σημαντική πολιτική τοποθέτηση και μπορεί να αποβεί καταστροφική όχι μόνο για την χώρα αλλά και για την καριέρα του οποιουδήποτε πολιτικού, αρχής γενομένης με την ίδια την Μέι. 

Από ότι δήλωσε απόψε η ίδια η πρωθυπουργός, η προ-συμφωνία περιέχει κατευθυντήριες γραμμές, αφενός για τον τρόπο αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ αλλά και αφετέρου για την σκιαγράφηση της απαραίτητης πολιτικής διακήρυξης για τη μελλοντική μακροχρόνια σχέση των δύο μερών.

 Οι πολέμιοι της όμως επιμένουν ότι  η απουσία συγκεκριμένων μηχανισμών και  η έλλειψη λεπτομερούς αναφοράς σε διατάξεις και χρονοδιαγράμματα την καθιστούν ασαφή και προβληματική- ας μην ξεχνάμε την αγγλική ρήση «ο διάβολος είναι στη λεπτομέρεια».

Το επίμαχο σημείο της συμφωνίας, μέχρι και σήμερα όταν οι φήμες άρχισαν κάπως να αντικρούονται, χωρίς να υπάρχει ακόμη συγκεκριμένη πληροφόρηση,  αποτελεί το backstop agreement, το οποίο και καθορίζει ειδικό στάτους για τη Βόρειο Ιρλανδία, η οποία κυριαρχικά αποτελεί μέρος του κράτους του Ηνωμένου Βασιλείου.

Το backstop agreement βασίζεται σε μια απλή αρχή που δύσκολα εφαρμόζεται σε συνθήκες "πολεμικού" κλίματος υπέρ του Brexit κι ενάντια στην τυραννία των Βρυξελλών- το ισχύον καθεστώς υφίσταται μέχρι νεότερης ειδοποίησης και μέχρι συμφωνηθεί κάτι διαφορετικό.

Αυτό υποτίθεται θα επιτευχθεί με την υπογραφή μιας ενδιάμεσης συμφωνίας, χωρίς ημερομηνία λήξεως (δηλαδή άνευ sunset clause), η οποία μπαίνει άμεσα σε ισχύ μέχρι να οριστικοποιηθεί η τελική συμφωνία μεταξύ Βρυξελλών και Λονδίνου, κυρίως για θέματα εμπορίου και ασφάλειας.

Δηλαδή η Βρετανία παραμένει στην τελωνειακή ένωση της Ευρώπης και μέλος της κοινής αγοράς (μέσα σε καθορισμένα πλαίσια), άρα αναγκαστικά θα πρέπει να ακολουθεί επ’ άπειρον (ως ότου καταλήξει σε τελική συμφωνία) τις εμπορικές αποφάσεις, προδιαγραφές, κανονισμούς, νόμους και συμφωνίες των Βρυξελλών, χωρίς ουσιαστικά να μπορεί να προτάξει διαφωνίες ή και βέτο.

Πόρρω απέχει κάτι τέτοιο από το αρχικό και ιδεώδες σενάριο μιας συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ, με τους επικριτές σήμερα να μιλούν για διαπραγματευτική ομηρία του Λονδίνου από τις Βρυξέλλες. 

Το Ιρλανδικό ζήτημα

Το ειδικό στάτους της περιοχής της Βορείου Ιρλανδίας  θεωρείτο  αναγκαίο για την αποφυγή σκληρών συνόρων μεταξύ Βορείου Ιρλανδίας και Δημοκρατίας της Ιρλανδίας, αφού κάτι τέτοιο πιθανόν να αναζωπυρώσει τις ανησυχίες για τη διαιώνιση μιας διαιρεμένης Ιρλανδίας- ησυχίες που είχαν κατευναστεί με τη συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών το 1998 και την εξασφάλιση των "μαλακών"(ουσιαστικά ανύπαρκτων) συνόρων μεταξύ των δύο γεωγραφικών μερών της Ιρλανδίας μέσα στους κόλπους της ΕΕ.

Παρόλες τις έντονες διαμαρτυρίες του συντηρητικού  DUP, το οποίο και στηρίζει με τις 10 κοινοβουλευτικές του έδρες την κυβέρνηση της Τερέζα Μει, η απόφαση για διατήρηση των μαλακών συνόρων Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ στη γεωγραφική επικράτεια της Ιρλανδίας θεωρείτο απαραίτητη για πολλούς λόγους.

Πρωτίστως, υπάρχουν υψηλά κόστη (υποδομών αλλά και ανθρωπίνου δυναμικού) που θα πρέπει να επωμιστούν και τα δύο κράτη για τη δημιουργία σκληρών συνόρων και την αστυνόμευση στα πολλά σημεία τελωνειακού κι άλλου ελέγχου που θα απαιτούνται.

Πέραν της εθνικιστικής έξαρσης και ίσως και ταραχών που μπορεί να αναμένονται (παραστρατιωτικές ομάδες και του ΙΡΑ αλλά και των προτεσταντών Unionists φαίνεται να υπάρχουν ακόμα έστω κι αν είναι ανενεργές), υπάρχουν, επίσης, σοβαροί φόβοι για λαθρεμπόριο αγαθών και έλλειψη ανθρωπίνου δυναμικού αλλά και δημιουργία ανεργίας σε συγκεκριμένες περιοχές, όπου σήμερα η διακίνηση προϊόντων και η διέλευση εργατικού δυναμικού παραμένει ελεύθερη και απρόσκοπτη.

Οι βιομηχανίες και οι επιχειρηματίες της περιοχής τάσσονται υπέρ της παραμονής της Βορείου Ιρλανδίας στην κοινή αγορά, με διαφορετικό στάτους από το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο, αν χρειαστεί.

Οι προτεστάνες συντηρητικοί πολιτικοί τάσσονται εναντίον σε οτιδήποτε αποδυναμώνει την επιρροή του Λονδίνου (αλλά και τη δική τους) στο Μπέλφαστ και σε οτιδήποτε ενδυναμώνει τους πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς της Βορείου Ιρλανδίας με το Δουβλίνο- δηλαδή τα ανοικτά σύνορα και το ειδικό στάτους με την ΕΕ και δη τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας. 

Τι θα γίνει αύριο; 

Αναμένεται μια δύσκολη μέρα για την Μεί στο κοινοβούλιο όπου θα πρέπει να ανακοινώσει επίσημα τη συμφωνία.

Πρωτοστάτης στην προσπάθεια εξευτελισμού της Μέι και τορπιλισμού της επικύρωσης της συμφωνίας (αλλά κι επίδοξος αντικαταστάτης της πρωθυπουργού), παραμένει, βεβαίως, ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος μίλησε για τη δημιουργία ενός προτεκτοράτου-σατραπείας των Βρυξελλών στη Βρετανία, αφού το Λονδίνο από ότι φαίνεται θα παραμείνει στην τελωνειακή ένωση και την κοινή αγορά μεν, αλλά θα είναι δέσμιο των εμπορικών κανονισμών, προτύπων και συμφωνιών της ΕΕ επ’ άπειρον και χωρίς φωνή  δε, μέχρι να ολοκληρωθεί σε βάθος χρόνου η τελική συμφωνία.

Στα ίδια περίπου πλαίσια κινήθηκαν και οι δηλώσεις του ηγέτη της φάλαγγας των Συντηρητικών ευρω-σκεπτικιστών Τζεϊκομπ Ρης-Μογκ, ο οποίος χαρακτήρισε την συμφωνία κάτι παρόμοιο με επιφανειακή ανοησία.

Επιπρόσθετα, πέρα των Συντηρητικών αμφισβητιών, ο ηγέτης του Εργατικού Κόμματος, Τζέρεμυ Κόρμπυν, θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα απορρίψει κι αυτός τη συμφωνία, αφού αναφέρθηκε σε μια διαλυμένη και χωρίς συντονισμό και συνοχή κυβέρνηση, από την οποία δεν θα ανέμενε ο,τιδήποτε παραγωγικό ως πρόταση.

Έχοντας υπόψη ότι οι Συντηρητικοί κρατούν μόλις 315 έδρες στο κοινοβούλιο και κυβερνούν έχοντας στο πλευρό τους ακόμη 10 βουλευτές του συντηρητικού DUP των προτεσταντών της Βορείου Ιρλανδίας (δηλαδή ελέγχουν 325 έδρες σε σύνολο 650), οι οποίοι έχουν ήδη τοποθετηθεί εναντίον των συμφωνηθέντων, εύλογα αναρωτιέται κανείς πως μπορεί μια τέτοια συμφωνία να περάσει από το βρετανικό κοινοβούλιο.

Αν βάλουμε στην εξίσωση την αυξανόμενη δυναμική της  καμπάνιας για διεξαγωγή νέου δημοψηφίσματος και τις φωνές για παραμονή στην ΕΕ που όλο δυναμώνουν, αλλά και την πιθανή πρόταση μομφής που μπορεί να κατατεθεί αύριο εναντίον της, η Μέι θα πρέπει να αποδειχτεί σκληρό καρύδι για να επιβιώσει. Η τύχη του πρωτάρη κάποτε τελειώνει.