Η Ε.Ε. κρατάει την ανάσα της, περιμένοντας την πλήρη διακοπή της ροής του ρωσικού φυσικού αερίου, η οποία θα είναι η φυσική κατάληξη του υβριδικού πολέμου που έχει ξεκινήσει η Ρωσία κατά της Δύσης ως απάντηση στις οικονομικές κυρώσεις που της επιβλήθηκαν λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

Η Γερμανία βρίσκεται ήδη σε κόκκινο συναγερμό, λαμβάνοντας ήδη ποσότητες φυσικού αερίου μειωμένες κατά 60% σε σχέση με την περίοδο προ του πολέμου, ενώ μειωμένες ροές αερίου δέχονται πλέον και η Αυστρία και η Ιταλία. Η Ρωσία έχει διακόψει τελείως την παροχή σε Ολλανδία, Δανία και Φιλανδία από την 1η Ιουνίου, αφού οι τρεις χώρες αρνήθηκαν να πληρώσουν τον λογαριασμό τους σε ρούβλια. Νωρίτερα η Ρωσία είχε διακόψει την παροχή αερίου στη Βουλγαρία και την Πολωνία.

Η στροφή στον άνθρακα για τις άλλες χώρες εμφανίζεται ως μονόδρομος, μαζί βέβαια με την περιστολή της κατανάλωσης του φυσικού αερίου ειδικά κατά τους χειμερινούς μήνες. Από την άλλη, η εύρεση εναλλακτικού προμηθευτή είναι δύσκολη, ενώ όλοι έχουν παραδεχθεί ότι το εμπάργκο στο ρωσικό φυσικό αέριο, τουλάχιστον άμεσα, είναι από δύσκολο έως αδύνατο. Ακόμα και το εμπάργκο πετρελαίου έχει ακόμη πολλά προβλήματα, παρά το γεγονός ότι αποφασίστηκε να εφαρμοστεί μέχρι το τέλος του χρόνου. Όλοι ομολογούν ότι αυτόν τον χειμώνα θα υπάρξει πρόβλημα στην ενεργειακή επάρκεια της Βόρειας Ευρώπης, ειδικά για τους χειμερινούς μήνες, αφού οι μεγάλες αποθήκες φυσικού αερίου δεν έχουν γεμίσει και η Μόσχα το γνωρίζει. Από αυτό το σημείο έχει αρχίσει να φουντώνει και το σενάριο ότι σύντομα η Ε.Ε. θα περάσει σε ύφεση, αφού, εκτός από τα νοικοκυριά, θα έχει πρόβλημα και η βιομηχανία.

Παρά την έντονη φημολογία για ύφεση σε Γερμανία και Ιταλία, εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών θεσμών είναι αμυντικοί, δηλώνοντας ότι η δυναμική της ευρωπαϊκής οικονομίας είναι θετική. Ο επικεφαλής του ESM δήλωνε την Πέμπτη από την Αθήνα ότι οι φόβοι για ύφεση στην Ευρώπη είναι υπερβολικοί, αφού τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά των οικονομιών παραμένουν θετικά. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο επίτροπος αρμόδιος για οικονομικά θέματα, κ. Πάολο Τζεντιλόνι, επιμένει ότι, παρά την επιβράδυνση, η Ε.Ε. και η Ευρωζώνη θα έχουν για φέτος ανάπτυξη. Βεβαίως, στις κατ’ ιδίαν συνομιλίες οι κοινοτικοί αξιωματούχοι είναι λιγότερο σίγουροι και βρίσκονται σε εγρήγορση και για τις εξελίξεις στις ΗΠΑ.

Στην Ελλάδα η ανησυχία βρίσκεται στα ύψη, καθώς πλέον, έπειτα από έναν χρόνο εισαγόμενου πληθωρισμού, υπάρχουν πλέον ανησυχίες τώρα και για εισαγόμενη ύφεση.

Αρμόδιες πηγές του ΥΠΟΙΚ τόνιζαν ότι, παρά το γεγονός ότι η οικονομία διατηρεί ισχυρή άμυνα από τη συνεχή επιβράδυνση της Ευρώπης, λόγω της αναπτυξιακής δυναμικής της οικονομίας, είναι σχεδόν αδύνατο η Ελλάδα να μείνει εντελώς ανεπηρέαστη. Η προσδοκία είναι η αύξηση του τζίρου του τουρισμού πάνω από τα 18,5 δισ., όπου είχε φτάσει το 2019, και η δυναμική άνοδος των επενδύσεων, η οποία έφτασε το 12,7%, και των εξαγωγών κατά 9,6% το πρώτο τρίμηνο του χρόνου να συνεχίσουν να αντισταθμίζουν τις εξωτερικές υφεσιακές πιέσεις. Η μεγαλύτερη από αυτές είναι η τιμή του φυσικού αερίου, η οποία για κάθε άνοδο της τιμής κατά 10 ευρώ ανά θερμική μεγαβατώρα κοστίζει 0,3% του ΑΕΠ. Παράλληλα, βέβαια, στο τελικό κόστος του φυσικού αερίου για την οικονομία θα πρέπει να προστεθεί και η "κρυφή" αύξηση από την περαιτέρω διολίσθηση του ευρώ έναντι του δολαρίου, με την ισοτιμία να βρίσκεται ξανά μέσα στην περασμένη εβδομάδα μια ανάσα από το 1:1. Η αδύναμη ισοτιμία επηρεάζει το κόστος εισαγωγής και του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. Από την άλλη, η εντεινόμενη επιβράδυνση της Ευρωζώνης (με τις φωνές που μιλούν για ύφεση να αυξάνονται), η οποία αποτελεί τον βασικό εμπορικό εταίρο της Ελλάδας, είναι δεδομένο ότι από το δεύτερο τρίμηνο του χρόνου θα πλήξει και τις εξαγωγές.

Ένα νέο κεφάλαιο που θα ανοίξει από τις 21 του μήνα θα είναι ο κύκλος της αύξησης επιτοκίων από την ΕΚΤ. Η πρώτη αύξηση θα είναι σχετικά ήπια και δεν θα ξεπερνά τις 25 μονάδες βάσης. Για την Ελλάδα σε αυτή την πρώτη φάση το σημαντικό είναι το εργαλείο-κόφτης για την άνοδο των spreads κυρίως για τα ομόλογα του ευρωπαϊκού Νότου, το οποίο έχει προαναγγείλει ήδη από τον Ιούνιο η κυρία Λαγκάρντ, και οι όροι χρήσης του ώστε να περιοριστεί η άνοδος των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων. Περισσότερο κρίσιμη θα είναι η δεύτερη αύξηση επιτοκίων που έχει προγραμματιστεί για τον Σεπτέμβριο. Πηγές από το υπουργείο Οικονομικών εκτιμούσαν ότι συνολικά η αύξηση των επιτοκίων του ευρώ για φέτος δεν θα ξεπεράσει τις 100 μονάδες βάσης. Αυτό, όμως, με βάση τις εκτιμήσεις του περασμένου Μαρτίου, πριν αρχίσουν οι φήμες για ακόμα πιο επιθετική πολιτική επιτοκίων από τη Fed. Αν ο καλπασμός του πληθωρισμού συνεχιστεί μέχρι και το φθινόπωρο με την ίδια ταχύτητα και η Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα επιταχύνει την αύξηση των επιτοκίων της, κάνοντας μεγαλύτερα βήματα, είναι δεδομένο ότι και η ΕΚΤ θα ακολουθήσει. 

Η μεγαλύτερη αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ θα χτυπήσει και την Ελλάδα στον πολύ ευαίσθητο τομέα των επενδύσεων. Από τη μια θετικά, αφού οι επιχειρήσεις θα κάνουν "ουρά" για να εκμεταλλευτούν τα φθηνά, σε κάθε περίπτωση, δάνεια από το Tαμείο Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας. Θα αναστείλει, όμως, επενδύσεις οι οποίες δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο, αλλά και τη γενικότερη οικονομική δραστηριότητα, αφού θα αυξήσει το κόστος χρήματος. Το δίδυμο υψηλού πληθωρισμού και αυξημένου κόστους χρήματος θα μειώσει σημαντικά τα διαθέσιμα εισοδήματα, πλήττοντας την ιδιωτική κατανάλωση, η οποία αποτελεί ακόμη περίπου το 65% του ΑΕΠ.

Ανατρέπεται ο οικονομικός σχεδιασμός

Το εκρηκτικό αυτό διεθνές κλίμα έχει ανατρέψει και τον μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό του οικονομικού επιτελείου. Αρμόδιες πηγές του ΥΠΟΙΚ τόνιζαν ότι, με τα σημερινά δεδομένα, βρίσκονται στον αέρα οι προβλέψεις για την ανάπτυξη, τον πληθωρισμό, τις εξαγωγές, τις εισαγωγές και τις επενδύσεις. Με άλλα λόγια, όλο το μακροοικονομικό σενάριο του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2023-2026, το οποίο δεν έχει κατατεθεί ακόμη και είναι δεν καθόλου σίγουρο πότε θα κατατεθεί, καθώς κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πότε θα σταθεροποιηθεί η κατάσταση.

Το οικονομικό επιτελείο έχει κατά νου ότι σημείο αναφοράς για τον επόμενο χρόνο θα είναι η εξασφάλιση πρόσθετου δημοσιονομικού χώρου ύψους περίπου 750-800 εκατ. ευρώ ώστε το μέτρο της αναστολής της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης να επεκταθεί στο Δημόσιο και στις συντάξεις με πρόσθετο κόστος 450 εκατ. ευρώ. Επιπλέον, θα πρέπει να υπάρχει χώρος ώστε η μείωση κατά 3% των ασφαλιστικών εισφορών να αυξηθεί στο 3,6%, προκειμένου, μαζί με τη μείωση κατά 0,9% που έγινε το 2019, να υλοποιηθεί στο ακέραιο η προεκλογική εξαγγελία της κυβέρνησης για τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 5%. Όλα αυτά, βέβαια, ενώ θα έχει διασφαλιστεί το πέρασμα της οικονομίας από πρωτογενές έλλειμμα 2% του ΑΕΠ, που θα καταγραφεί φέτος, σε πρωτογενές πλεόνασμα 1,1% το 2023.

Βραχυπρόθεσμες δυσκολίες

Την ίδια ώρα, υπάρχουν προβλήματα και βραχυπρόθεσμα, καθώς η άνοδος της τιμής του φυσικού αερίου κάνει πιο ακριβή την παρέμβαση για την αναστολή της ρήτρας αναπροσαρμογής στα τιμολόγια του ηλεκτρικού ρεύματος, για τα οποία έχουν διατεθεί με τον αρχικό προγραμματισμό 2 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 800 εκατ. ευρώ θα συνεισφέρει ο Προϋπολογισμός. Αν η τιμή της μεγαβατώρας παραμείνει μεσοσταθμικά μέχρι τα μέσα του 2023, που έχει σχεδιαστεί η παρέμβαση, πάνω από τα 300 ευρώ στη χονδρική, τότε για το σύνολο της παρέμβασης που θα χρειαστούν άλλα 500 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, επειδή δεν μπορεί από τώρα να είναι γνωστή η διακύμανση της τιμής στο δεύτερο μισό του 2022 και στο δεύτερο μισό του 2023, είναι άγνωστο ποια χρονιά θα χρειαστούν περισσότερο τα επιπλέον χρήματα.

Στο καυτό μέτωπο των καυσίμων, το οικονομικό επιτελείο έχει ανακοινώσει και θα αρχίσει να υλοποιεί από το τέλος του μήνα ακόμα μία επιδότηση καυσίμων, το fuel pass 2, με αυξημένα ποσά και περισσότερους δικαιούχους και κόστος 200 εκατ. ευρώ. Έχει, επίσης, προαναγγελθεί και ένας τρίτος κύκλος επιδότησης καυσίμων για το τέταρτο τρίμηνο του χρόνου, η οποία θα κοστίσει τουλάχιστον άλλα 200 εκατ. ευρώ. Όλες οι ελπίδες για την ύπαρξη δημοσιονομικού χώρου, ώστε όλα τα μέτρα στήριξης να υλοποιηθούν χωρίς να κινδυνέψει ο δημοσιονομικός στόχος, βρίσκονται στον τουρισμό και τη γενικότερη ανάπτυξη της οικονομίας. Η πορεία του τουρισμού αποτελεί ένα από τα λίγα καλά νέα της χρονιάς. Με βάση τις μέχρι τώρα ενδείξεις, ο ετήσιος τζίρος, ο οποίος προβλεπόταν ότι θα φτάσει τα 15 - 15,5 δισ. ευρώ αναμένεται να ξεπεράσει τα 18,5 δισ. του 2019, προσθέτοντας τουλάχιστον 3 δισ. ευρώ στο ΑΕΠ. Από την άλλη, οι δημόσιες επενδύσεις με κεντρικό κορμό τις επενδύσεις του Ταμείου Ανάκαμψης αναμένεται να φτάσουν ή και να ξεπεράσουν για φέτος τα 14-15 δισ. ευρώ, ενώ και οι άμεσες ξένες επενδύσεις δείχνουν τεράστια δυναμική. Μόνο για το πρώτο τετράμηνο του χρόνου οι ΑΞΕ έφτασαν τα 3 δισ., ενώ για το σύνολο του 2021, που ήταν επίσης πολύ καλή χρονιά, έφτασαν τα 5 δισ. ευρώ.

Ο λόγος στις κεντρικές τράπεζες

Πλέον ο λόγος περνάει στις δύο κεντρικές τράπεζες του ευρώ και του δολαρίου, οι οποίες δεν μπορούν να σταματήσουν την τιμή του φυσικού αερίου, αλλά θα προσπαθήσουν να χαλιναγωγήσουν τον πληθωρισμό.

Σε άλλη φάση από τη Fed, η ΕΚΤ ετοιμάζεται να προχωρήσει στην πρώτη αύξηση επιτοκίων μέσα στον μήνα, επιχειρώντας να περιορίσει τη ζήτηση και να σταματήσει την άνοδο των τιμών και παράλληλα να φρενάρει και τη διολίσθηση του ευρώ. Ακόμα ένα πρόβλημα που θα πρέπει να λύσει είναι η άνοδος των επιτοκίων να μην οδηγήσει στον κατακερματισμό των αποδόσεων των ομολόγων του ευρωπαϊκού Νότου σε σχέση με τα ομόλογα του Βορρά. Το εργαλείο με το οποίο θα πετύχει κάτι τέτοιο δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί, καθώς τα μέλη του δ.σ. των βόρειων χωρών, και κυρίως η Γερμανία, δεν βλέπουν ένα τέτοιο εργαλείο με καλό μάτι. Χαρακτηριστικά, πηγές από την ΕΚΤ τόνιζαν ότι οι Γερμανοί χαρακτήριζαν τις αγορές ομολόγων με όποια μορφή τις προχωρήσει η ΕΚΤ στα ομόλογα του Νότου ως "επιλεκτικές κεφαλαιακές μεταβιβάσεις", αθέμιτες με το καταστατικό της κεντρικής τράπεζας του ευρώ.

Αν και αυτό το πρόβλημα λυθεί, θα πρέπει να αναμένουμε μια κούρσα επιτοκίων, η ταχύτητα της οποίας θα εξαρτηθεί από την πορεία του πληθωρισμού, το αποτέλεσμα στη συγκράτηση των τιμών και τη "σχετική θέση" των βασικών επιτοκίων μεταξύ Fed και ΕΚΤ.

capital.gr