Αναποτελεσματικότητα και καταχρηστικές διαδικασίες διαπιστώνει η ειδική έκθεση του Γενικού Ελεγκτή για το Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφοριών. Ο Γενικός Ελεγκτής στην έκθεσή του καταγράφει ότι:

• ¨   Το ΤΥΠ να αναθεωρήσει την πάγια πρακτική που ακολουθεί για περιορισμό της διάρκειας των συμβολαίων συντήρησης στα 5 χρόνια. Η διάρκεια των συμβολαίων να καθορίζεται ξεχωριστά ανά περίπτωση, στη βάση της αναμενόμενης ζωής του συστήματος.

¨        Ο υπολογισμός της Αντικειμενικής Εκτίμησης Κόστους (ΑΕΚ) να γίνεται στη βάση τιμών που θα λαμβάνονται από προηγούμενες συμβάσεις με τον ίδιο Ανάδοχο, άλλες παρόμοιες συμβάσεις και έρευνα αγοράς.

• ¨        Το ΤΥΠ να καθορίσει μια ομοιόμορφη διαδικασία αλλαγών για τα υφιστάμενα συστήματα (π.χ. περιπτώσεις τροποποιήσεων, αναβαθμίσεων, επεκτάσεων).
• ¨        Το ΤΥΠ να υιοθετήσει και να εφαρμόζει συστηματικά κατάλληλα πρότυπα και διαδικασίες, με τα οποία να διασφαλίζεται η χρήση ανοικτών τεχνολογιών/πρωτόκολλων επικοινωνίας, η ασφάλεια και η διαλειτουργικότητα των ΠΣ στο δημόσιο.
• ¨ Οι ιδιοκτήτες των υφιστάμενων ΠΣ (Κυβερνητικά Τμήματα), με τη βοήθεια των εμπειρογνωμόνων του ΤΥΠ, να καθορίζουν ξεκάθαρα τις απαιτήσεις τους για τροποποιήσεις, αναβαθμίσεις, επεκτάσεις των συστημάτων τους, ώστε το αρμόδιο όργανο που θα αποφασίζει για τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί, να λαμβάνει απόφαση στη βάση πλήρους και ορθής πληροφόρησης.
• ¨        Στις περιπτώσεις όπου, μετά την απόφαση για προσφυγή στη διαδικασία διαπραγμάτευσης για τροποποίηση, αναβάθμιση ή/και επέκταση ενός υφιστάμενου ΠΣ, προκύψουν αλλαγές από τις αρχικές απαιτήσεις, το ΤΥΠ να εφαρμόζει μια ομοιόμορφη διαδικασία αξιολόγησης των επιπτώσεων των αλλαγών αυτών και, αν χρειάζεται, να επαναξιολογείται η αρχική απόφαση.
• ¨        Το ΤΥΠ να καθορίσει δείκτες επίδοσης για υλοποίηση των διαδικασιών ανάθεσης συμβάσεων, οι οποίοι να στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση του διοικητικού κόστους και των απαιτούμενων χρονοδιαγραμμάτων υπογραφής της σύμβασης.
• ¨        Στις περιπτώσεις που το ΤΥΠ αιτείται έγκριση προσφυγής στη διαδικασία διαπραγμάτευσης για τροποποιήσεις, αναβαθμίσεις και επεκτάσεις υφιστάμενων ΠΣ και επικαλείται τεχνικούς λόγους, αυτοί να τεκμηριώνονται αντικειμενικά και να παρατίθεται σύγκριση όλων των πιθανών σεναρίων.
• ¨        Το ΤΥΠ να αναθεωρήσει τα όρια που έχουν καθοριστεί για τη διενέργεια μελέτης κόστους-οφέλους, ώστε να αντικατοπτρίζουν το συνολικό κόστος για όλη την αναμενόμενη διάρκεια ζωής των έργων.

Σε πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αρ. 8711/20 και ημερ. 9.7.2020, αναγνωρίστηκε ότι η επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού θα αποτελέσει ουσιώδη συνιστώσα της αντίδρασης της ΕΕ στην οικονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία COVID-19, κάτι το οποίο τονίστηκε και στην κοινή δήλωση των μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 26ης Μαρτίου 2020.

Παράλληλα, στην πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου EUCO 10/20, ημερ. 21.7.2020, αναφορικά με το ενισχυμένο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021–2027, προβλέπεται ότι για την εκταμίευση ποσών από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εθνικά σχέδια ανάκαμψης, τα οποία θα συμβάλλουν αποτελεσματικά στην ψηφιακή μετάβαση της χώρας.   Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με την απόφαση, τα ποσά που θα διατεθούν μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, συνολικού ύψους €672,5 δις, είναι δεσμευμένα για χρήση για την περίοδο 2021–2023.

Οι πιο πάνω αποφάσεις καταδεικνύουν ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα αποτελέσει βασική προτεραιότητα της ΕΕ στο προσεχές μέλλον. Στα πλαίσια αυτά, η Υπηρεσία μας προσβλέπει στην πλήρη αξιοποίηση των ευρημάτων του ελέγχου και στην υιοθέτηση των συστάσεών μας, προς άμεση άρση των στρεβλώσεων που υπάρχουν, ώστε, μέσω των κατάλληλων πλέον διαδικασιών, να διασφαλιστεί η μέγιστη αξιοποίηση των πιο πάνω σχεδίων.

Το Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφορικής (ΤΥΠ) είναι ο αρμόδιος Κυβερνητικός Φορέας για θέματα σχετικά με την προώθηση και εφαρμογή της Πληροφορικής στον Δημόσιο Τομέα. 

Η Υπηρεσί, στα πλαίσια των δειγματοληπτικών ελέγχων εγγράφων διαγωνισμών προμηθειών, έργων και υπηρεσιών πληροφορικής που διενεργεί, παρατήρησε ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, οι μεταγενέστερες της αρχικής ανάθεσης συμβάσεις για εργασίες αναβάθμισης ή επέκτασης ή αγοράς συμπληρωματικών υπηρεσιών πληροφορικής, ανατίθενται απευθείας στους Ανάδοχους των αρχικών συμβάσεων, χωρίς ανταγωνιστική διαδικασία.

Στις πιο πάνω περιπτώσεις, ως επί το πλείστον, δεν επιτυγχάνεται το επιθυμητό αποτέλεσμα από πλευράς τιμής και ποιότητας, γεγονός το οποίο, εκ πρώτης όψεως, απορρέει από την αδύναμη διαπραγματευτική θέση στην οποία βρίσκεται το δημόσιο, ως αποτέλεσμα της έλλειψης ανταγωνισμού, λόγω της εξάρτησής του από τον Ανάδοχο.

Στόχος του συγκεκριμένου ελέγχου ήταν να συγκροτηθεί ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των υπό αναφορά συμβάσεων, έτσι ώστε να εξακριβωθεί κατά πόσο η απευθείας ανάθεση μεταγενέστερων συμβάσεων στους Ανάδοχους των αρχικών συμβάσεων αποτελεί συνήθη  πρακτική του Τμήματος και, ακολούθως, να αξιολογηθεί κατά πόσον η πρακτική αυτή αποτελεί την πιο αποτελεσματική, αποδοτική και οικονομική επιλογή για επίτευξη των στόχων που τίθενται σε κάθε περίπτωση. 

Από τον έλεγχο που διενεργήσαμε προκύπτει ότι η χρήση μη ανταγωνιστικών διαδικασιών στις περιπτώσεις αναβάθμισης/επέκτασης συστημάτων πληροφορικής θα πρέπει, κατά το δυνατόν, να αποφεύγεται, αφού συνήθως αυτή δεν αποτελεί την πιο αποτελεσματική, αποδοτική και οικονομική επιλογή. 

Στις πλείστες περιπτώσεις η διάρκεια και το κόστος της αρχικής σύμβασης δεν είναι αντιπροσωπευτικά της πραγματικής ζωής ενός έργου πληροφορικής, με αποτέλεσμα το ΤΥΠ να καταφεύγει στη σύναψη μεγάλου αριθμού μεταγενέστερων συμβάσεων με τον ίδιο Ανάδοχο ακολουθώντας τη διαδικασία διαπραγμάτευσης. 

 

Παρόλο που η χρήση της διαδικασίας διαπραγμάτευσης είναι σε ορισμένες, κατ’ εξαίρεση περιπτώσεις, θεμιτή, εντούτοις ο έλεγχος μας καταδεικνύει ότι στην πράξη η διαδικασία αυτή τυγχάνει κατάχρησης, χωρίς να επιτυγχάνονται τα βέλτιστα αποτελέσματα για το δημόσιο συμφέρον.  Παράλληλα, οι αδυναμίες που διαπιστώθηκαν στο πλαίσιο διακυβέρνησης και διαχείρισης των τεχνολογιών πληροφορικής εμποδίζουν την αποτελεσματική διαχείριση των συμβάσεων των έργων πληροφορικής.