Το Υπουργείο Γεωργίας απαντώντας σε ερώτηση του βουλευτή του ΔΗΚΟ, Χρίστου Ορφανίδη σχετικά με ανησυχίες των κατοίκων της κοινότητας Καλαβασού, παραδέχεται πως εντόπισε την παρουσία καδμίου και νικελίου στον υδατοφράκτη, ωστόσο, καλεί τους πολίτες να μην ανησυχούν καθώς είναι… στις επιτρεπτές ποσότητες. 

Μάλιστα, στην απαντητική τους επιστολή προς τον βουλευτή αναφέρουν ότι βρήκαν και λύσεις για το πρόβλημα, ωστόσο, απορρίφθηκαν επειδή τελικά είχαν υψηλό κόστος και δεν θα είχαν... αποτέλεσμα. 

Ο βουλευτής Λάρνακας μέσω ερώτησης του τον Μάιο, προς τον Υπουργό Γεωργίας, εξέφρασε τις ανησυχίες του μετά από πληροφόρηση που είχε από κατοίκους της κοινότητας Καλαβασού. 

Πιο συγκεκριμένα, οι ανησυχίες των κατοίκων της περιοχής αφορούσαν τον υδατοφράκτη Καλαβασού, καθώς όπως ανέφεραν εισερχόταν σε αυτόν νερό από παραπλήσιο ρυάκι το οποίο περιέχει κάδμιο και νικέλιο. 

Ο κ. Ορφανίδης ζητούσε από τον Υπουργό Γεωργίας απαντήσεις για τους ελέγχους που έγιναν και ποια τα αποτελέσματα τους. 

Ακολούθως το Υπουργείο Γεωργίας με απαντητική του επιστολή τον Οκτώβριο, ανέφερε, και παρουσιάζουμε επακριβώς:

«Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος πληροφορήθηκε στις αρχές Απριλίου του 2019 από πολίτη, ότι παρατηρήθηκε η παρουσία νερού με γαλάζιο χρώμα, μέσα σε ρυάκι που καταλήγει στο Φράγμα Καλαβασού. Μέλη του προσωπικού του ΤΑΥ κινητοποιήθηκαν αμέσως, προβαίνοντας σε επιτόπιες έρευνες για εντοπισμό της πηγής του νερού, καθώς και σε δειγματοληπτικούς ελέγχους για προσδιορισμό της ποιοτικής του κατάστασης.

Σε συνέχεια της πιο πάνω έρευνας, προέκυψε ότι το νερό προερχόταν από το ξέπλυμα μπαζών εγκαταλελειμμένων μεταλλείων της περιοχής, εξαιτίας των έντονων βροχοπτώσεων της τελευταίας περιόδου.  Η χημική ανάλυση του νερού, κατέδειξε την παρουσία συγκεντρώσεων καδμίου και νικελίου, το οποίο σχετίζεται και με τη σύσταση των μπαζών των μεταλλείων.  Ωστόσο, σύμφωνα με τις αναλύσεις στο νερό του Φράγματος, οι συγκεντρώσεις καδμίου και νικελίου ήταν πολύ μικρότερες των ανώτερων επιτρεπτών ορίων συγκεντρώσεων που καθορίζονται στον Περί της Ποιότητας του Νερού Ανθρώπινης Κατανάλωσης (Παρακολούθηση και Έλεγχος) Νόμο.  Δεδομένου του μεγάλου όγκου του νερού στο Φράγμα, και της ανάμειξης του νερού που εισέρχεται στο Φράγμα από το ρυάκι, με πολύ περισσότερο καθαρό νερό που εισρέει από τον Ποταμό Βασιλικό, οι συγκεντρώσεις καδμίου και νικελίου παραμένουν σε πολύ χαμηλά και μη ανησυχητικά επίπεδα.

Σημειώνεται ότι, από τη στιγμή που το ΤΑΥ ξεκίνησε τη διερεύνηση του περιστατικού, μέχρι και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των χημικών αναλύσεων του νερού, είχε διακοπεί η προμήθεια νερού για σκοπούς ύδρευσης από το Φράγμα Καλαβασού, για προληπτικούς λόγους.  Επισημαίνεται ότι, είχαν αξιολογηθεί και διάφορες πιθανές λύσεις για αποτροπή της εισροής του νερού από το ρυάκι στο Φράγμα, όπως η κατασκευή αναχώματος για συγκράτηση του νερού του ρυακιού και η εκτροπή του νερού, μέσω αγωγού άντλησης, στη διπλανή λεκάνη απορροής, οι οποίες, ωστόσο απορρίφθηκαν, καθότι κατασκευαστικά ήταν χρονοβόρες, κοστοβόρες και μη αποτελεσματικές.»

Οι επιπτώσεις στην υγεία από το κάδμιο και νικέλιο, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα iatronet.gr:

Νικέλιο

Το νικέλιο και τα άλατά του προκαλούν δερματίτιδα κυρίως σε εργάτριες που απασχολούνται στην κατασκευή κοσμημάτων καθώς και σε άλλες απασχολήσεις που χρησιμοποιείται το μέταλλο. Προκαλεί καρκίνο στους πνεύμονες, τους παραρρίνιους κόλπους και στον λάρυγγα.

Χρησιμοποιείται για την παραγωγή κραμάτων και ειδικά με χάλυβα. Τα μεταλλικά κέρματα συνήθως κατασκευάζονται από νικέλιο και χαλκό. Μαζί με ψευδάργυρο και χαλκό χρησιμοποιείται για επιμεταλλώσεις. Ως καταλύτης χρησιμοποιείται κατά την υδρογόνωση των ελαίων προς λίπη. Τα άλατα του νικελίου χρησιμοποιούνται πολύ κατά τις επιμεταλλώσεις. Απορροφάται πολύ λίγο από το έντερο. Συγκεντρώνεται κυρίως στους πνεύμονες και τον εγκέφαλο. Αποβάλλεται από τα ούρα και τα κόπρανα.

Το νικέλιο και τα άλατά του προκαλούν δερματίτιδα κυρίως σε εργάτριες που απασχολούνται στην κατασκευή κοσμημάτων καθώς και σε άλλες απασχολήσεις που χρησιμοποιείται το μέταλλο. Προκαλεί καρκίνο στους πνεύμονες, τους παραρρίνιους κόλπους και στον λάρυγγα, κυρίως σε εργαζόμενους που εκτίθενται σε αδιάλυτη σκόνη θειούχου νικελίου, οξείδια του νικελίου, διαλυτό θειούχο νικέλιο, νιτρικό και χλωρικό, καθώς και στο αέριο καρβονυλικό νικέλιο. Σε εργάτες διυλιστηρίων στη Σοβιετική Ένωση διαπιστώθηκε αυξημένος κίνδυνος γαστρικού καρκίνου και σαρκωμάτων. Σε εργαζόμενους σε ηλεκτρολυτικές εργασίες νικελίου στον Καναδά αναφέρθηκε νεφρικός καρκίνος.

Η ιατρική επαγρύπνηση περιλαμβάνει εξετάσεις του αναπνευστικού και των ανωτέρων αναπνευστικών οδών, ακτινογραφήσεις θώρακος και εξετάσεις ούρων για παρουσία νικελίου, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της αποβολής του μετάλλου και του βαθμού έκθεσης.

Κάδμιο:

Η τοξικολογία του καδμίου είναι πολύπλοκη επειδή προσβάλλει πολλά συστήματα. Μετά την εισπνοή εισέρχεται στους πνεύμονες και σημειώνεται κατακράτηση 25-30%, η οποία εξαρτάται από το μέγεθος και τη διαλυτότητα των σωματιδίων που περιέχουν το κάδμιο.

ίναι σχετικά νέο μέταλλο, ανακαλύφθηκε το 1818 από τον Γερμανό μεταλλουργό Stτohmeyer. Υπάρχει σε διάφορες ποσότητες στον αέρα, το νερό και τις τροφές.

Η παραγωγή του καδμίου άρχισε το 1928 στην άνω Σιλεσία, μια περιοχή της κεντρικής Ευρώπης, η οποία αργότερα μοιράστηκε μεταξύ της Πολωνίας, της Τσεχοσλοβακίας και της Γερμανίας. Η παραγωγή στις ΗΠΑ άρχισε το 1907 και από τότε αυξάνει σταθερά. Οι ΗΠΑ προμηθεύουν και καταναλώνουν περίπου το 50% της παγκόσμιας παραγωγής.

Χρησιμοποιείται στις ηλεκτροεπιμεταλλώσεις, ως σταθεροποιητικό στα πλαστικά, ως συστατικό στις μπαταρίες νικελίου - καδμίου και στην κατασκευή χρωμάτων. Λαμβάνεται και ως υποπροϊόν κατά την τήξη ή άλλη επεξεργασία του ψευδαργύρου και του μολύβδου. Το 1979 η ετήσια ποσότητα καδμίου που εισερχόταν στο περιβάλλον υπολογίστηκε ότι ήταν περίπου 2.000 - 5.000 τόνοι. Για το γενικότερο πληθυσμό, που δεν απασχολείται στη βιομηχανία, πηγή μόλυνσης είναι η τροφή, επίσης επειδή το κάδμιο υπάρχει στον καπνό, το κάπνισμα θα πρέπει να θεωρηθεί πηγή μόλυνσης.

Η τοξικολογία του καδμίου είναι πολύπλοκη επειδή προσβάλλει πολλά συστήματα. Μετά την εισπνοή εισέρχεται στους πνεύμονες και σημειώνεται κατακράτηση 25-30%, η οποία εξαρτάται από το μέγεθος και τη διαλυτότητα των σωματιδίων που περιέχουν το κάδμιο. Η απορρόφηση από το έντερο είναι μικρή, περίπου 5-10%, o ρυθμός δε της απορρόφησης αυξάνει σε άτομα με χαμηλά αποθέματα σιδήρου. Μετά την απορρόφηση το κάδμιο σχηματίζει μεταλλοθειονεϊνη, μια πρωτείνη χαμηλού μοριακού βάρους. Η πρωτείνη αυτή στο μόριό της περιέχει θειο-αμινοξέα που η λειτουργία τους είναι να ρυθμίζουν στους ιστούς τα επίπεδα των ουσιωδών μετάλλων, ειδικά δε του ψευδαργύρου και του χαλκού. Το κάδμιο εισέρχεται στο μόριο της μεταλλοθειονεϊνης, επειδή ο μεταβολισμός του είναι παρόμοιος με εκείνον του ψευδαργύρου και περίπου 80- 90% του καδμίου είναι ενωμένο με αυτή την πρωτείνη. Στη συνέχεια το σύμπλεγμα καδμίου - μεταλλοθειονεϊνης μεταφέρεται στους νεφρούς με την κυκλοφορία, όπου και προκαλεί καταστροφή των σωληναρίων, όταν η συγκέντρωση του καδμίου υπερβεί τα 200 mg/ kg βάρος.

Ο χρόνος της μισής ζωής του καδμίου στο σώμα είναι μεγάλος, περίπου 7-30 χρόνια και η αποβολή του αργή. Η κύρια οδός αποβολής είναι από τα ούρα. Το κάδμιο συσσωρεύεται κυρίως στους νεφρούς και το ήπαρ και σε μικρότερες ποσότητες σε άλλα όργανα. Οξεία δηλητηρίαση από εισπνοή ατμών οξειδίου του καδμίου μπορεί να συμβεί κατά τη χύτευσή του, τα φαινόμενα της οποίας εμφανίζονται μετά από 4- 10 ώρες με δύσπνοια, βήχα, βάρος στο στήθος και αίσθημα καύσου. Εμφανίζονται επίσης συμπτώματα, όπως το σύνδρομο του πυρετού από καπνούς μετάλλου με ρίγη και μυαλγίες εντοπιζόμενες στη μέση και τα άκρα. Μετά 24 - 48 ώρες από την έκθεση παρουσιάζεται οξύ πνευμονικό οίδημα, το οποίο σε ελαφρές περιπτώσεις υποχωρεί μετά μία εβδομάδα περίπου και σε βαριές περιπτώσεις η δύσπνοια είναι επιδεινούμενη με συρρίττουσα αναπνοή και αιμοπτύσεις. Στις περιπτώσεις αυτές μέσα σε μία εβδομάδα επισυμβαίνει ο θάνατος. Η χρόνια δηλητηρίαση περιγράφτηκε από τον Friberg το 1948, ο οποίος μελέτησε μια ομάδα εργαζομένων σε αλκαλικές μπαταρίες στη Σουηδία. Παρατήρησε εμφύσημα, αναιμία, καταστροφή των νεφρών, ηπατοπάθεια, ανοσμία, κιτρίνισμα των δοντιών, δύσπνοια και καταβολή των δυνάμεων. Τα ευρήματα αυτά του Friberg επιβεβαιώθηκαν αργότερα και από άλλους ερευνητές με πρωταρχικά την καταστροφή των νεφρών και των πνευμόνων. Το πρώτο εργαστηριακό εύρημα κατά τη χρόνια δηλητηρίαση είναι η πρωτεϊνουρία, η οποία προκαλείται από τη δυσλειτουργία των εσπειραμένων σωληναρίων. Η νεφρική καταστροφή διαπιστώνεται από την έκκριση στα ούρα πρωτεϊνών μικρού μοριακού βάρους, όπως είναι οι β2-μικρολευκωματίνες, οι οποίες μερικές φορές χρησιμοποιούνται για τον βιολογικό έλεγχο.

Εμφανίζονται επίσης σακχαρουρία και αμινοξιουρία καθώς και σχηματισμός λίθων με υπερασβεστουρία, η οποία οδηγεί προς οστεομαλακία. Το κάδμιο ενοχοποιήθηκε επίσης ότι προκαλεί αρτηριακή υπέρταση σε πειραματόζωα, αν και ο μηχανισμός πρόκλησης παραμένει άγνωστος. Άτομα με υπέρταση φαίνεται ότι αποβάλλουν περισσότερο κάδμιο στα ούρα και η σχέση μεταξύ καδμίου προς ψευδάργυρο είναι υψηλότερη στους νεφρούς από ότι σε άτομα με φυσιολογική αρτηριακή πίεση μεταξύ εργαζομένων που εκτίθενται σε κάδμιο και γενικότερου πληθυσμού. (Hammer D., University of Missouri Press 1972).

Το κάδμιο έχει ενοχοποιηθεί και ως καρκινογόνο, χωρίς όμως να υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις γι' αυτό. 'Έτσι ενώ παλαιότερα εθεωρείτο ότι οι εργαζόμενοι σε εργασίες με κάδμιο ανέπτυσσαν καρκίνο του προστάτη, νεώτερες επιδημιολογικές έρευνες δεν επιβεβαίωσαν κάτι τέτοιο, ούτε για τον καρκίνο του προστάτη ούτε για άλλες μορφές καρκίνου. Πάντως σε πειράματα με βακτηρίδια και κύτταρα πειραματόζωων και ανθρώπου, παρατηρήθηκαν μεταλλάξεις μετά από έκθεση σε κάδμιο. Επίσης σε ασθενείς, οι οποίοι υπέφεραν από την ασθένεια itai-itai, βρέθηκαν στα λευκοκύτταρα χρωματοσωματικές διαταραχές.

Η ασθένεια itai-itai εμφανίστηκε μεταξύ ηλικιωμένων πολυτόκων γυναικών στην Ιαπωνία και η αιτία της αποδόθηκε στην κατανάλωση ρυζιού, το οποίο είχε μολυνθεί με κάδμιο από νερό που είχε περάσει μέσα από περιοχές ορυχείων καδμίου. Η ασθένεια είναι επώδυνη και οφείλεται στην οστεομαλακία. Παρατηρούνται πολλαπλά κατάγματα και νεφρική δυσλειτουργία. Η παθογένεση της ασθένειας σήμερα είναι σε αμφιβολία, επειδή διαπιστώθηκε και σε περιοχές όπου δεν υπάρχει μόλυνση από κάδμιο και αποδίδεται μάλλον σε μία μορφή ανεπάρκειας της βιταμίνης D.

Η φυσιολογική αποβολή του καδμίου από τα ούρα είναι κάτω από 2 mg/την ημέρα και αυξάνει με την ηλικία. Η μέση τιμή της φυσιολογικής συγκέντρωσης στο αίμα είναι κάτω από lOmg κάδμιο ανά γραμμάριο του όλου αίματος. Οι συγκεντρώσεις στο αίμα δεν συσχετίζονται με τη χρόνια ή την οξεία έκθεση στο μέταλλο. Οι οριακές τιμές για τη σκόνη του καδμίου είναι 200 μg/m3 ως μέση τιμή 8ωρης απασχόλησης και 600 μg/m3 η τιμή οροφής (Occupa- tional Safety and Health Administration). Η ACGIH συνιστά ως όριο τιμής οροφής των ατμών του οξειδίου του καδμίου τα 50 μg/ m3 και για μέση τιμή 8ωρης απασχόλησης (TWA) τα 50 μg για τη σκόνη και τα άλατα του καδμίου.

Η θεραπεία για την οξεία και τη χρόνια δηλητηρίαση είναι προβληματική επειδή τόσο το BAL (δεμερκαπρόλη), όσο το CaEF'ΓΑ προκαλούν αυξημένη αποβολή του μετάλλου από τους νεφρούς και προκαλούν περισσότερη βλάβη των νεφρικών σωληναρίων.