Μπορεί το τελευταίο εκλογικό αποτέλεσμα να έφερε τριγμούς στο οικοδόμημα της Πινδάρου με την κριτική από στελέχη του ΔΗΣΥ να πυκνώνει, ακόμα και δημόσια, αλλά το γεγονός ότι κράτησε την «πρωτιά» σε μια πολύ δύσκολη συγκυρία, δημιουργεί ερωτήματα για τη δυναμική των άλλων κομμάτων, όχι μόνο της αξιωματικής αντιπολίτευσης. 

Η αλήθεια είναι ότι στις Ευρωεκλογές, το κυβερνών κόμμα ήταν με την πλάτη στον τοίχο. Πέραν της αποχής και τις δικές του αστοχίες, είχε να αντιμετωπίσει τη φθορά της δεύτερης πενταετίας Αναστασιάδη και τις αντιδράσεις που προκάλεσαν τα «πρωτοσέλιδα» (όπως, το πόρισμα του Συνεργατισμού, η υπόθεση «Ορέστη», η δικαστική απόφαση που δικαίωσε τους δημόσιους υπάλληλους για τις αποκοπές μισθών και ωφελημάτων, οι παραιτήσεις με αστερίσκο δύο υπουργών και άλλα). Σε αυτό το τοπίο, το κόμμα του Αβέρωφ Νεοφύτου κράτησε μεν την «πρωτιά», άλλα γκρεμίστηκε για πρώτη φορά από το 2004, κάτω από το όριο του 30%. Σημειωτέον δε, ότι ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος, Νίκος Τορναρίτης, έμεινε νωρίς έξω από τη μάχη του Ευρωκοινοβουλίου, συγκεντρώνοντας περίπου τις μισές ψήφους από όσες συγκέντρωσε ο δεύτερος (και επανεκλεγείς) Λευτέρης Χριστοφόρου. 

Γι’ αυτό και πέραν από τις δηλώσεις της πρώτης νύχτας των εκλογών, στην Πινδάρου αναζητούν τα αίτια για την πύρρειο νίκη, την οποία κάποιοι ερμηνεύουν ως… προμήνυμα ήττας. Η αιχμηρή συνέντευξη του πρώην υπουργού Υγείας, Γιώργου Παμπορίδη, στον Φιλελεύθερο της Κυριακής (02/06), με αναφορές του τύπου «η ηγεσία του κόμματος βρίσκεται σε πρόδηλη δυσαρμονία με τον συναγερμικό κόσμο», απεικονίζουν σε ένα μεγάλο βαθμό το κλίμα εσωστρέφειας και κριτικής που υπάρχει εντός -αλλά και στον «περιβάλλοντα» χώρο- της Πινδάρου. Συν αυτώ, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η πίεση που ασκεί από τα δεξιά η «γιγάντωση» του ΕΛΑΜ (το οποίο από τις 663 ψήφους στις Ευρωκλογές του 2014, εκτινάχθηκε στις 23.167 ψήφους του 2019), αλλά και η παρουσία, για πρώτη φορά, της ΔΗΠΑ, η οποία απευθύνεται στο κεντροδεξιό μετριοπαθές ακροατήριο, έχοντας ερείσματα και στην κυβέρνηση Αναστασιάδη. 

Επί της ουσίας, ο Δημοκρατικός Συναγερμός στις τελευταίες  δύο εκλογικές αναμετρήσεις έχει απώλειες περίπου 20-25% των ψηφοφόρων του. Ακόμα και αν λάβουμε υπόψη μας τη μεγάλη αποχή, εντούτοις οι 81.539 ψήφοι που έλαβε στις τελευταίες Ευρωεκλογές υπολείπονται από τις 97.732 ψήφους του 2014. Η σύγκριση με τις Βουλευτικές είναι ακόμα πιο θλιβερή για το κυβερνών κόμμα. Από τις 138.682 ψήφους που έλαβε το 2011, στις εκλογές του 2016 ο ΔΗΣΥ περιορίστηκε στις 107825. Βέβαια,  ενδιάμεσα (το 2018), ο Νίκος Αναστασιάδης επανεκλέγηκε στην Προεδρία της Δημοκρατίας με άνεση, επικρατώντας, όπως και το 2013, του Σταύρου Μαλά. Αυτό όμως είναι μια άλλη συζήτηση, την οποία θα κάνουμε πιο κάτω. 

Αν και δεν είναι δόκιμο να συγκρίνονται διαφορετικές εκλογές αναμετρήσεις, εντούτοις, το πολιτικό συμπέρασμα που εξάγεται από τις τέσσερις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις (2011, 2013, 2015 και 2019) είναι ότι: 

• Πρώτον, ο ΔΗΣΥ έχει χάσει μέρος της εκλογικής του βάσης, είτε λόγω φθοράς της κυβέρνησης, είτε λόγω πιέσεων από συγγενή κόμματα ή ακόμα και λόγω δικών του λαθών και παραλείψεων.  
• Δεύτερον, τα αποτελέσματα έχουν εντείνει το κλίμα εσωστρέφειας και αναζήτησης νέας πυξίδας.
• Και τρίτον,  δεν απειλείται η κυριαρχία του, παρά το γεγονός ότι το ΑΚΕΛ τον πλησίασε σε απόσταση αναπνοής.

Η «δυναμική» του ΑΚΕΛ

Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης φαίνεται να ξεπέρασε το σοκ των βουλευτικών του 2016 (με απώλειες 7,1% και καθίζηση στο 25,67%), αλλά δείχνει να παρουσιάζει «συμπτώματα ΔΗΣΥ». Χωρίς τις 4.076 ψήφους των Τουρκοκυπρίων στις τελευταίες Ευρωεκλογές, η άνοδος του κόμματος σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκλογές (όπου έλαβε λιγότερες ψήφους από Τουρκοκύπριους) είναι οριακή. Από τις 69.852 ψήφους του 2014 (ποσοστό 26,98%), το ΑΚΕΛ έλαβε 77,241 ψήφους (27,49%). Θετικό πρόσημο μεν, οριακό δε, σε μια αναμέτρηση όπου η Εζεκία Παπαϊωάννου είχε υψηλά ποσοστά συσπείρωσης, πέραν του 80%. Σημειώνεται ότι, στις Βουλευτικές του 2011 το ΑΚΕΛ έλαβε 138.682 ψήφους και στις Βουλευτικές του 2016, 90.204 ψήφους. 

Ενδιάμεσα των δύο εθνικών εκλογών, το ΑΚΕΛ έχασε κατά κράτος τη μάχη των Προεδρικών, με υποψήφιο τον Σταύρο Μαλά. Αν και το 2013 ήταν εν πολλοίς αναμενόμενο το αποτέλεσμα (στον απόηχο της διακυβέρνησης Χριστόφια), το 2018 η Εζεκία Παπαϊωάννου πλήρωσε το πήγαινε-έλα με τον «εκλεκτό» της, αλλά και το γεγονός ότι οι γέφυρες με τον ενδιάμεσο είχαν γκρεμιστεί -και από τις δύο πλευρές. 

Έχοντας αυτά υπόψη και χωρίς να συγκρίνουμε διαφορετικές εκλογές, το πολιτικό συμπέρασμα που προκύπτει από την πορεία του ΑΚΕΛ είναι ότι: 

• Πρώτον, σταθεροποιείται σε ποσοστά πέριξ του 26-27%, έχοντας απωλέσει μέρος της εκλογικής του βάσης. 
• Δεύτερον, αδυνατεί να αξιοποιήσει τη φθορά του ΔΗΣΥ, αυξάνοντας τη δική του εκλογική επιρροή. 
• Και τρίτον, οι επόμενες δύο εκλογικές αναμετρήσεις (Βουλευτικές το 2021 και Προεδρικές το 2023) θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία του ΑΚΕΛ. Σημειωτέον, οι επόμενες εκλογές θα γίνουν από τη νέα ηγεσία του κόμματος, αφού αναμένεται ότι ο Άντρος Κυπριανού θα αποχωρήσει από την ενεργό πολιτική. 

Ο ενδιάμεσος των... πολλών

Με τον ΔΗΣΥ να παρουσιάζει συμπτώματα φθοράς και εσωστρέφειας, το ΑΚΕΛ να παραμένει καθηλωμένο σε ποσοστά πέριξ του 27%, το ζητούμενο είναι τι κάνει ο ενδιάμεσος; Ακριβολογώντας, τι κάνει ο κατακερματισμένος ενδιάμεσος των 5+1 κομμάτων; 

Αφήνουμε έξω από την εξίσωση την ΔΗΠΑ, η οποία αν και ιδεολογικά τοποθετείται στον χάρτη του ενδιάμεσου, εντούτοις πολιτικά είναι πιο κοντά στην κυβέρνηση Αναστασιάδη παρά στον ευρύτερο αντιπολιτευόμενο χώρο του κέντρου (όπως αυτός εκφράζεται από ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, Συμμαχία, Οικολόγους και Αλληλεγγύη).  Αυτός ο χώρος, στις τελευταίες Ευρωεκλογές συγκέντρωσε (συνολικά) το 27,65%. Ποσοστό το οποίο είναι ψηλότερο μεν από το 25,29% του 2014, αλλά χαμηλότερο αν συμπεριλάβουμε στον χώρο του ενδιάμεσο το νεοφανές τότε Μήνυμα Ελπίδας που έλαβε 3,83%. 

Η πολυδιάσπαση του ενδιάμεσου δεν είναι ορατή ούτε και στις Βουλευτικές: το 2016 συγκέντρωσε το 36,73% των ψήφων  και το 2011 το 30,78%. Είναι όμως ευανάγνωστη στις δύο τελευταίες προεδρικές αναμετρήσεις. Τόσο το 2013 (με Γιώργο Λιλλήκα) όσο και το 2018 (με Νικόλα Παπαδόπουλο), ο ενδιάμεσος έφτασε στην πηγή (δεύτερος γύρος Προεδρικών), αλλά δεν ήπιε νερό. 

Η κυριαρχία του ΔΗΚΟ στον χώρο αυτό δεν αμφισβητείται, αλλά πολιτικά ομιλούντες, ο ενδιάμεσος δεν μπορεί να αμφισβητήσει ούτε την πρωτιά του ΔΗΣΥ, πόσω δε μάλλον τη δεύτερη θέση του ΑΚΕΛ. Στις εθνικές ή ευρωπαϊκές εκλογές, παρατηρούνται τα σκαμπανεβάσματα ποσοστών, αλλά όσο αυτός ο χώρος παραμένει πολυκερματισμένος, μη έχοντας ούτε και κοινή κοινοβουλευτική παρουσία, δεν μπορεί να απειλήσει τους δύο μεγάλους του κομματικού συστήματος.  

Το φαινόμενο ΕΛΑΜ 

Όσοι δε έλπιζαν σε ξεφούσκωμα του ΕΛΑΜ, μάλλον διαψεύστηκαν. Μπορεί το κόμμα να μην πέτυχε τον βασικό του προεκλογικό στόχο, που ήταν για πρώτη φορά η εκλογή Ευρωβουλευτή, αλλά η ενδυνάμωση του σε ένα από τους βασικούς παίκτες του κυπριακού πολιτικού παιχνιδιού είναι πρόδηλη. Το ερώτημα είναι πού είναι το ταβάνι του ΕΛΑΜ, έχοντας υπόψη ότι στην Κύπρο δεν ακολουθούμε κατά κανόνα τις ευρωπαϊκές τάσεις, τουλάχιστον όχι σε πρώτο χρόνο. 

Δύσκολα πάντως το κόμμα μπορεί να ξεπεράσει το φράγμα του 10% ή έστω, να πλησιάσει στα πιο ψηλά δώματα, λαμβάνοντας υπόψη τη συντηρητική δομή της κυπριακής κοινωνίας και το γεγονός ότι το ΕΛΑΜ σταδιακά ενσωματώνεται στο υπάρχον πολιτικό σύστημα. 

Το ερώτημα

Σε ένα πολιτικό σκηνικό που μοιάζει με κινούμενη άμμο, με το «κόμμα» της αποχής να διευρύνεται και τους νέους ψηφοφόρους να ανανεώνουν την εκλογική βάση (έστω και θεωρητικά), το ερώτημα είναι ποιοι θα ενισχυθούν και πόσοι θα επιβιώσουν; Είναι φανερό ότι στη νέα Βουλή δεν θα χωρέσουν εννιά κόμματα, ίσως ούτε και οκτώ, κρίνοντας και από τα τελευταία αποτελέσματα. Εκείνο που γνωρίζουν καλά οι κομματικές ηγεσίες είναι ότι, οι Βουλευτικές του 2021 λίγη σχέση θα έχουν με τις Ευρωεκλογές του 2019. Εκεί όμως θα κριθούν πολλά και σε μεγάλο βαθμό, θα αποκτήσει πιο συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά ο νέος κομματικός χάρτης. Ήδη στο παρασκήνιο συζητούνται πολλά, ας κρατήσουμε ότι τουλάχιστον σε δύο κοινοβουλευτικά κόμματα θα έχουμε αλλαγή ηγεσίας, ανανέωση ψηφοδελτίων και ενδεχομένως νέα σχήματα. 

Τα αναπάντητα ερωτήματα που άφησαν οι εκλογές του 2019, θα απαντηθούν στις Βουλευτικές του 2021. Η μεγάλη μάχη θα δοθεί το 2023, όπου οι τρεις πόλοι του κομματικού συστήματος θα κονταροχτυπηθούν σε μια κρίσιμη προεδρική αναμέτρηση, όπου η ήττα είναι λέξη απαγορευμένη. Για διαφορετικούς λόγους για την κάθε πλευρά. 

Για την ώρα, ο ΔΗΣΥ αντέχει, το ΑΚΕΛ σταθεροποιείται, ο ενδιάμεσος είναι κατακερματισμένος και το ΕΛΑΜ μεγαλώνει. Ποιος θα καλύψει τον κενό χώρο που υπάρχει;