Υπάρχουν πολλοί τρόποι να περιγράψει κανείς την προσωπικότητα του. Ως άνθρωπος ήταν γνήσιος, ευπρόσιτος, απλός, πεισματάρης, αποφασιστικός. Ως πολιτικός, υπήρξε αναμφισβήτητα μια ηγετική μορφή της κυπριακής αριστεράς και πρωταγωνιστής στα δημόσια πράγματα για δεκαετίες. Με τις επιλογές του σφράγισε ένα σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας και φεύγοντας, αφήνει το δικό του ανεξίτηλο στίγμα.

Ο Δημήτρης Χριστόφιας έζησε μια γεμάτη και πολυκύμαντη ζωή. Η διαδρομή του, από το καφενείο του πατέρα του στο Δίκωμο μέχρι την Προεδρία της Δημοκρατίας, μοιάζει μυθιστορηματική. 

Εξ απαλών ονύχων 

Παιδιόθεν ο Δημήτρης Χριστόφιας ταυτίστηκε με την αριστερά και το όνομα του είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το ΑΚΕΛ. Προερχόμενος από εργατική οικογένεια, ο νεαρός Δημήτρης στην ηλικία των 14 χρόνων έγινε μέλος της Παγκύπριας Ενιαίας Οργάνωσης Μαθητών (ΠΕΟΜ) και στην ηλικία των 18 χρονών εντάχθηκε ως μέλος του ΑΚΕΛ, της ΠΕΟ και της ΕΔΟΝ. Ακολουθούν οι σπουδές στις ιστορικές επιστήμες στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστήμων της Μόσχας. Εκεί γνωρίζει και την «αγάπη της ζωής του», όπως ο ίδιος έλεγε, την συγχωριανή του Έλση Χηράτου, με την οποία θα πορευθούν μαζί τις επόμενες δεκαετίες, αποκτώντας δύο κόρες και ένα γιο, την Μαριάννα, την Χριστίνα και τον Χρίστο. 

Ο πιο νέος αρχηγός    

Με την επιστροφή του στην Κύπρο, το 1974, ξεκινά η πιο ενεργή εμπλοκή του στο κόμμα της κομμουνιστικής Αριστεράς. Αναλαμβάνει καθήκοντα ως έμμισθος Κεντρικός Οργανωτικός Γραμματέας της ΕΔΟΝ και τρία χρόνια αργότερα αναλαμβάνει το πηδάλιο της νεολαιίστικης οργάνωσης, θέση που θα κρατήσει μέχρι το 1987, οπότε και εκλέγεται μέλος της Γραμματείας της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος.  

Το 1988, μετά τον θάνατο του πρώτου Γενικού Γραμματέα του ΑΚΕΛ, Εζεκία Παπαϊωάννου, σε ηλικία μόλις 42 χρόνων ο Δημήτρης Χριστόφιας αναλαμβάνει τη θέση του επικεφαλής του κόμματος σε μια δύσκολη ιστορική συγκυρία. Ο νεαρός -για τα δεδομένα της τότε εποχής- νέος Γενικός Γραμματέας του κόμματος έρχεται αντιμέτωπος με την πρώτη σοβαρή πολιτική κρίση που έμελλε να αντιμετωπίσει. 

Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού στην Ανατολική Ευρώπη, η οποία είχε ξεσπάσει τον Μάρτιο του 1989, έφερε αναταράξεις και στην Κύπρο. Το 1990, πέντε πρωτοκλασάτοι βουλευτές του ΑΚΕΛ αποχωρούν από το κόμμα και δημιουργούν το ΑΔΗΣΟΚ. Ήταν η πρώτη (και τελευταία μέχρι σήμερα) φορά που η κυριαρχία του ΑΚΕΛ στον χώρο της αριστεράς ήταν υπό αμφισβήτηση. 

Ωστόσο, στις βουλευτικές του 1991 το ΑΚΕΛ καταγράφει ποσοστό 30,63%, εκλέγοντας 18 βουλευτές, μεταξύ των οποίων και ο Δημήτρης Χριστόφιας ως βουλευτής Κερύνειας. Το ΑΔΗΣΟΚ λαμβάνει μόλις το 2,4% εκλέγοντας ένα βουλευτή. Η πρώτη μεγάλη μάχη είχε κερδηθεί και έκτοτε, ο Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ επανεκλέγεται συνεχώς βουλευτής μέχρι το 2008, ενώ από το 2001 εκλέγεται δις Πρόεδρος της Βουλής. 

Το δημοψήφισμα του 2004

Σημαντικός σταθμός στην πολιτική του διαδρομή αποτέλεσε και η τριμερής συνεργασία (ΑΚΕΛ-ΔΗΚΟ-ΕΔΕΚ) στις προεδρικές του 2003, που οδήγησε στην εκλογή του Τάσσου Παπαδόπουλου στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Ένα χρόνο μετά, στο δημοψήφισμα του 2004, ο Δημήτρης Χριστόφια και το ΑΚΕΛ, υποστηρίζουν το «ΟΧΙ» αν και διαφωνούν με τον τρόπο που ο Τάσσος Παπαδόπουλος χειρίστηκε το θέμα. 

Χαρακτηριστικές ήταν και οι τότε δηλώσεις του Δημήτρη Χριστόφια: «Το όχι του ΑΚΕΛ δεν είναι το ίδιο, όπως το όχι άλλων, αφού το όχι του κόμματος οδηγεί σε αναβολή, ώστε να αποτραπεί η ανατίναξη στον αέρα της λύσης κατά τη διάρκεια της εφαρμογής της (…) Θέλουμε συγκεκριμένα μέτρα που να τσιμεντώνουν την εφαρμογή της λύσης», είχε πει.

Μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, ο Πρόεδρος της Βουλής και Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ ξεκινά αποστολές στο εξωτερικό όπου συναντά ξένους ηγέτες, σε μια προσπάθεια αφενός να ενημερώσει για την απόφαση του κυπριακού λαού, αλλά και να κρατήσει ζωντανές τις ελπίδες για λύση του Κυπριακού.    

Στο εσωτερικό, η συγκατοίκηση του ΑΚΕΛ στην κυβέρνηση του Τάσσου θα συνεχιστεί  μέχρι το 2007, οπότε το κόμμα λαμβάνει την ιστορική απόφαση για διεκδίκηση της Προεδρίας της Δημοκρατίας στις επερχόμενες εκλογές.

Η πολιτική κορύφωση

Στις 24 Φεβρουαρίου 2008, ο Δημήτρης Χριστόφιας, ο πρωτότοκος γιος της Αννούς και του Χριστοφή από το Κάτω Δίκωμο, έγινε ο πρώτος Προέδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας που προερχόταν από τις τάξεις της Αριστεράς. Ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ και Πρόεδρος της Βουλής, με κεντρικό σύνθημα "δίκαιη λύση, δίκαιη κοινωνία", ήταν ο μεγάλος νικητής στις επαναληπτικές προεδρικές εκλογές επικρατώντας με ποσοστό 53,37% του ανθυποψηφίου του Ιωάννη Κασουλίδη, που έλαβε 46,63%. 

Αυτή η εκλογική νίκη ήταν και η πολιτική κορύφωση του 62χρόνου Δημήτρη Χριστόφια, αλλά και μια δικαίωση για το κόμμα του, το ΑΚΕΛ, το οποίο, για πρώτη φορά στην 82χρόνη ιστορία του, επεδίωξε και τελικά πέτυχε να εκλέξει στο ύπατο αξίωμα δικό του στέλεχος.  

Οι συγκλίσεις, η οικονομική κρίση και η έκρηξη στο Μαρί

Από την πρώτη στιγμή της Προεδρίας του ξεκίνησε προσπάθειες για λύση του Κυπριακού στη βάση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας και στο πλαίσιο των αποφάσεων του ΟΗΕ, επιδιώκοντας άμεση επανέναρξη των συνομιλιών. Τον Σεπτέμβριο του 2008 ξεκινά διαπραγματεύσεις με τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Ο πρώτος γύρος των συνομιλιών κράτησε μέχρι τον Γενάρη του 2009 καταγράφοντας συγκλίσεις στα θέματα της διακυβέρνησης και της κατανομής εξουσίας. Ο δεύτερος γύρος, που ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, δεν είχε οποιοδήποτε αποτέλεσμα και το επόμενο έτος, το 2010, με παρέμβαση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν, επαναρχίζουν οι συνομιλίες (με Έρογλου) προτού καταλήξουν σε οριστικό αδιέξοδο.  

«Κληρονομιά» για τις επόμενες διαπραγματεύσεις στο κυπριακό, έμειναν οι λεγόμενες συγκλίσεις Χριστόφια – Ταλάτ σε μια σειρά σημαντικών ζητημάτων, όπως ο τρόπος άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας, τα νομοθετικά σώματα, η δικαστική εξουσία και οι αρμοδιότητες της ομόσπονδης κυβέρνησης κ.α.   

Αξιοσημείωτο επίσης είναι το γεγονός ότι επί θητείας του Δημήτρη Χριστόφια προχώρησαν οι έρευνες για υδρογονάνθρακες στην Αποκλειστική Ζώνη της Κύπρου, με την Τουρκία να απειλεί ότι θα στείλει πολεμικά πλοία στην περιοχή (Σεπτέμβριος 2011). 

Ωστόσο, η θητεία του πρώτου Προέδρου της αριστεράς στιγματίστηκε από την οικονομική κρίση, αλλά και την έκρηξη στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί στις 11 Ιουλίου 2011, η οποία στοίχισε τη ζωή σε 11 ανθρώπους. Μάλιστα, μετά το πόρισμα Πολυβίου, το οποίο απένειμε σοβαρές πολιτικές ευθύνες στην κυβέρνηση Χριστόφια για τον τρόπο χειρισμού των 98 εμπορευματοκιβωτίων που περιείχαν πυρίτιδα, οι πιέσεις προς την κυβέρνηση και τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ήταν ασφυκτικές. 

Η τραγωδία στο Μαρί σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, δημιούργησαν ένα εκρηκτικό κλίμα στο εσωτερικό που οδήγησε στην πολιτική απομόνωση της κυβέρνησης και του ΑΚΕΛ, αλλά και στην απόφαση του Δημήτρη Χριστόφια να μην επαναδιεκδικήσει την Προεδρία στις εκλογές του 2013. 

«Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία»

Μετά την αποχώρησή του από την κυβέρνηση, ο Δημήτρης Χριστόφιας παραμένει στη μάχιμη πολιτική, αλλά εξ αποστάσεως. Ως ενεργό στέλεχος του ΑΚΕΛ και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, αλλά και συμμετέχοντας στο Εθνικό Συμβούλιο ως τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις προσπάθειες για λύση, παρεμβαίνοντας, όποτε ο ίδιος έκρινε, στο δημόσιο διάλογο. 

Παράλληλα, επικεντρώνεται στη συγγραφή του βιβλίου του με τίτλο «Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία», στο οποίο καταγράφει την προσωπική του μαρτυρία και άποψη για όσα έζησε, αλλά και για τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δρώμενα της Κύπρου.

Οι μάχες ζωής

Πέραν όμως από τις πολλές μάχες στον πολιτικό στίβο, οι μάχες ζωής σημάδεψαν τον Δημήτρη Χριστόφια από πολύ νεαρή ηλικία. Την πρώτη μεγάλη μάχη την έδωσε σε ηλικία 36 χρονών όταν παθαίνει έμφραγμα καρδίας και βγαίνει νικητής. Ακολουθεί, μια πιο κρίσιμη μάχη ζωής, το 1999, όταν διαγιγνώσκεται με νεφρική ανεπάρκεια και χρειάζεται άμεση επέμβαση. Το «δώρο ζωής», όπως ο ίδιος το χαρακτήρισε, ήλθε από την αδελφή του Δέσποινα με τη μεταμόσχευση να γίνεται στο Λονδίνο. Αλησμόνητη ήταν και η τότε η δήλωση του Δημήτρη Χριστόφια ότι «η Δέσποινα είναι η δεύτερη μου μητέρα», θέλοντας να καταδείξει ότι της χρωστούσε τη ζωή του. 

Ωστόσο, η τελευταία μεγάλη του περιπέτεια ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια, όταν διαγνώστηκε με πνευμοϊκή ίνωση, ασθένεια που τον οδήγησε μέχρι τις πύλες της Ιστορίας.

Η τελευταία εμφάνιση

Λίγες μέρες νωρίτερα, αν και τότε δεν το ήξερε κανείς, είχε πέσει και η αυλαία της δημόσιας του διαδρομής. Ο Δημήτρης Χριστόφιας έκανε την τελευταία δημόσια εμφάνιση στις 17 Απριλίου στο προσφυγικό σωματείο «Δίκωμο», όπου τιμήθηκε για την προσφορά του. Ήταν ωσάν και η ίδια η μοίρα να ήθελε να τον αποχαιρετήσει λίγο πριν το μεγάλο ταξίδι.

Ο τέως Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας από τις 5:40 χθες το απόγευμα (21/6) πέρασε στην Ιστορία.  

Αιωνία του η μνήμη.