Τις αναγκαίες αλλαγές και βελτιώσεις στις δημοσιοποιούμενες δηλώσεις της περιουσίας των Πολιτικά Εκτεθειμένων Προσώπων (ΠΕΠ) και την αιτιολόγηση του «πόθεν έσχες», παραθέτουν σε μελέτη (Λευκή Βίβλο) που συνέταξαν αφιλοκερδώς οι εγκεκριμένοι λογιστές ελεγκτές Χρήστος Παναγιωτίδης και Νίκος Συρίμης, ο Κύπριος Νομπελίστας πανεπιστημιακός καθηγητής Χριστόφορος Πισσαρίδης, καθώς και διαπρεπής νομικός, που λόγω της ευαισθησίας του θέματος δεν κατονομάζεται.     

Η μελέτη έχει υποβληθεί στον Πρόεδρο και τα Μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων, στην Πρόεδρο και τα Μέλη του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου και, πριν από λίγες ημέρες, στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τους αρμόδιους Υπουργούς της Κυβέρνησης.

Όπως αναφέρεται στη Λευκή Βίβλο η διαφθορά και η διαπλοκή έχουν απλώσει τα πλοκάμια τους σε όλα τα ανώτερα στρώματα της κυπριακής κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένου και του πολιτικού κόσμου και η ανάγκη εξυγίανσης της κατάστασης είναι άμεση και πιεστική.

«Όμως, η επίλυση του προβλήματος είναι πολύ δύσκολη, γιατί μεταξύ εκείνων που καλούνται να εξυγιάνουν την κατάσταση υπάρχουν πρόσωπα που έχουν λόγους να επιζητούν τη διαιώνιση του προβλήματος», αναφέρεται.  

Σημειώνεται ότι οι επιζητούντες τη διαιώνιση του προβλήματος, θολώνουν τα νερά, διακηρύσσοντας τη «δέσμευσή» τους να «πατάξουν» το πρόβλημα, επιχειρηματολογούν ότι «δεν φταίμε εμείς, φταίνε οι άλλοι», απαιτούν τη τιμωρία όλων των ενόχων (ή κανενός!) και εστιάζουν τη προσοχή τους στο παρελθόν αλλά αδιαφορούν για το μέλλον (που έπρεπε να είναι η πρώτη προτεραιότητα).

Επίσης υποσκάπτουν την αξιοπιστία του συστήματος, με στόχο να οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι «είναι όλοι κλέφτες» και, άρα, ότι είναι ανέφικτο να αποκαλυφθούν και να τιμωρηθούν.  

Το πρόβλημα του «Πόθεν Έσχες», όπως αναφέρεται έγκειται στη νομοθετική ασάφεια, λογική ασυνέπεια και τεχνική ατέλεια. Επίσης στη σύγκρουση συμφερόντων εξαιτίας της ταύτισης των κριτών και των κρινόμενων.  

Επίσης, όπως αναφέρεται, από την πλευρά μιας μικρής μειοψηφίας, υπάρχει έλλειψη της αναγκαίας πολιτικής βούλησης για την πάταξη της διαφθοράς και της διαπλοκής, με διάφορες προσχηματικές δικαιολογίες.  

Το αποτέλεσμα, τονίζεται, είναι ένα σύστημα με μηδενική προστιθέμενη αξία.  

Η μελέτη σημειώνει ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι να αντικατασταθεί ολοκληρωτικά η υφιστάμενη νομοθεσία περί καταστάσεων περιουσίας και «πόθεν έσχες» των ΠΕΠ.  

«Η νομοθεσία αυτή είναι ένα ερείπιο που δεν επιδέχεται αναστύλωση ή ένα ράκος που δεν επιδέχεται μπάλωμα», αναφέρεται.  

Προστίθεται ότι η νέα νομοθεσία πρέπει να είναι απλή και εύληπτη, παρά τις τεχνικές δυσκολίες που παρουσιάζει.  

Πώς πρέπει να είναι οι δηλώσεις

Προτείνεται όπως η δήλωση περιουσιακών στοιχείων είναι ετήσια, καλύπτουσα το αμέσως προηγούμενο ημερολογιακό έτος, όπως και η φορολογική δήλωση, ώστε να είναι εφικτή η διασύνδεση των δύο, για την αποφυγή άσκοπης επανάληψης, για τη διευκόλυνση της σύνταξης, για τη διευκόλυνση του ελέγχου, για την καθιέρωση της «συνήθειας», για τη διευκόλυνση του συντονισμού του έργου και, κυρίως, για την εξασφάλιση της συγκρισιμότητας των στοιχείων. Οποιαδήποτε άλλη ρύθμιση, αναφέρεται, θα ισοδυναμούσε με την καταδίκη της προσπάθειας σε αποτυχία.  

Τα περιουσιακά στοιχεία που θα δηλώνονται πρέπει να είναι του υπόχρεου ΠΕΠ, της/του συζύγου ή του προσώπου με το οποίο έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ο Υπόχρεος, και των ανήλικων τέκνων τους.  

Όσον αφορά τη συνταγματικότητα της πρότασης, αναφέρεται ότι το2017, το Ανώτατο Δικαστήριο, με Γνωμοδότησή του, αποφάνθηκε ότι η ξεχωριστή δημοσιοποίηση των στοιχείων που αφορούν τις/τους συζύγους ήταν αντισυνταγματική, γιατί δεν ήταν αναγκαία για την εξασφάλιση της διαφάνειας στη δημόσια ζωή ούτε ήταν μέτρο εναντίον της διαφθοράς στη δημόσια ζωή.  

«Η παρούσα νομοθετική πρόταση παρακάμπτει τον προαναφερόμενο σκόπελο με τη δημοσιοποίηση των στοιχείων πάνω σε ενοποιημένη βάση και με την καθολική αποφυγή της δημοσιοποίησης επιμέρους προσωπικών στοιχείων (αριθμούς τραπεζικών λογαριασμών, αριθμούς κυκλοφορίας οχημάτων, στοιχείων επικοινωνίας κ.λπ.) που δεν είναι αναγκαία για τους σκοπούς του πόθεν έσχες», αναφέρεται.  

Σύμφωνα με την πρόταση η δήλωση θα πρέπει να περιέχει τραπεζικές καταθέσεις, συμπεριλαμβανομένων των μετρητών, επενδύσεις σε αξιόγραφα (όπως οι μετοχές, τα χρεόγραφα κ.λπ.), επενδύσεις σε συγγενή πρόσωπα, δοσοληπτικούς λογαριασμούς με συγγενή πρόσωπα, απαιτήσεις από / παραχωρηθέντα δάνεια σε τρίτους, υποχρεώσεις προς / δάνεια ληφθέντα από τρίτους («αρνητικά στοιχεία»), ακίνητη περιουσία (στην τιμή κτήσεώς της), οχήματα, σκάφη, αεροσκάφη (στην τιμή κτήσεώς τους), τιμαλφή και έργα τέχνης (στην τιμή κτήσεώς τους) και έπιπλα, εγκαταστάσεις και διάφορα άλλα περιουσιακά στοιχεία.  

Όπως αναφέρεται, επιβάλλεται η σύνοψη της κατάστασης περιουσίας, τα δηλούμενα έσοδα και έξοδα και ορισμένα άλλα στοιχεία απαραιτήτως δημοσιοποιούνται πάνω σε ενοποιημένη βάση, κατά τρόπο που τα καθιστά εύκολα προσπελάσιμα στο ευρύ κοινό (μέσω του διαδικτύου). Προστίθεται ότι ορισμένα άλλα στοιχεία δεν δημοσιοποιούνται, υποβάλλονται για σκοπούς ελέγχου της ακρίβειας και της πληρότητας των δηλωθέντων στοιχείων και προστατεύονται ως «προσωπικά δεδομένα», όπως αριθμοί τραπεζικών λογαριασμών, αριθμοί κυκλοφορίας οχημάτων, βεβαιώσεις, πιστοποιητικά κ.λπ.  

Προτείνεται επίσης Επιτροπή Εποπτείας, ίσως τετραμελής, στη βάση μερικής απασχόλησης, και 4 πρόσωπα διοικητικό προσωπικό, 2 λογιστές και 2 γραμματείς.  

Ιδιαίτερα κατά το πρώτο στάδιο της λειτουργίας του συστήματος, είναι σημασίας να υπάρχει ο μηχανισμός, που θα έχει την αναγκαία εντιμότητα και αμεροληψία, την τεχνική γνώση και ικανότητα και την δέουσα εξουσιοδότηση, για να επιλύσει τα διαδικαστικά προβλήματα, που αναπόφευκτα θα προκύψουν κατά την πρώτη εφαρμογή, αλλά, κυρίως, για να προβεί στις αναγκαίες ενέργειες, που θα εξασφαλίσουν τον σεβασμό και την ευρεία αποδοχή του συστήματος, ιδιαίτερα εν όψει των αναμενόμενων αρνητικών αντιδράσεων και του γεγονότος ότι οι υπόχρεοι προς δήλωση θα κατέχουν ανώτατα πολιτειακά αξιώματα.

 Εξέταση των δηλώσεων

 Όπως αναφέρεται, δεδομένης της επιρροής των ΠΕΠ, οι δηλώσεις θα πρέπει να εξετάζονται και να «επαληθεύονται» σε μια πολυδιάστατη βάση, που θα περιλαμβάνει την «πιστοποίηση» ενός εγκεκριμένου ελεγκτή, τον μηχανιστικό έλεγχο της ακρίβειας και της πληρότητας, την προκαταρκτική επισκόπηση του προσωπικού της Επιτροπής Εποπτείας, την σε βάθος εξέταση των φορολογικών αρχών, τον έλεγχο της Κρατικής Ελεγκτικής Υπηρεσίας και τον έλεγχο ανεξάρτητων επαγγελματιών ελεγκτών, διορισμένων από την Βουλή, όταν κρίνεται τούτο αναγκαίο.  

Οι προτεινόμενες ποινές

 Οι ποινές για τη μη συμμόρφωση, την υποβολή ανακριβών δηλώσεων κ.λπ. πρέπει να είναι «ισορροπημένες», όπως αναφέρεται, δηλαδή ούτε υπερβολικά επιεικείς, ούτε υπερβολικά αυστηρές.  

Η έμφαση πρέπει να είναι στη δήμευση του προϊόντος του παράνομου πλουτισμού, στην επιβολή αναλογικών προστίμων (π.χ. 20%-25% του προϊόντος του παράνομου πλουτισμού, στην επιβολή σταθερών προστίμων, στην απώλεια της δημόσιας θέσης, την αποστέρηση των ωφελημάτων της αφυπηρέτησης και τον αποκλεισμό του επαναδιορισμού, στην αποστέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων για χρονικό διάστημα - π.χ. 10 ετών - που ουσιαστικά να αποκλείει την επάνοδο του καταδικασθέντος στην πολιτική σκηνή.  

Αναμενόμενες Αντιξοότητες

 Ως αναμενόμενες αντιξοότητες αναφέρονται από τους συντάκτες της έκθεσης, ο ανελέητος πόλεμος από πλευράς εκείνων που εκτιμούν ότι η καλή εφαρμογή του προτεινόμενου συστήματος θα τους δημιουργήσει σοβαρά προσωπικά προβλήματα και ενδεχομένως θα τους οδηγήσει στον τερματισμό της πολιτικής τους σταδιοδρομίας. Προβλήματα πρέπει να αναμένονται και από εκείνους που επιδίδονται συστηματικά στη φοροδιαφυγή.  

Αναφέρεται επίσης ότι μικρότερα προβλήματα αναμένονται «από αντιπολιτευτική προδιάθεση, ασχετοσύνη και/ή επιδειξιομανία».  

 Οδικός Χάρτης Υλοποίησης

Στην έκθεση παρουσιάζεται επίσης και ένας οδικός χάρτης υλοποίησης που περιλαμβάνει εξασφάλιση της έγκρισης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μη κομματοποίηση του έργου, μη δημοσιοποίηση του έργου πριν την ολοκλήρωσή του και μηδενική ανοχή στις συμφεροντολογικές παρεμβάσεις

Επίσης δέσμευση του Προέδρου της Βουλής για την προώθηση του νομοθετήματος (καθ’ οδόν δοκιμαστική / εθελοντική εφαρμογή) και εφαρμογή / υλοποίηση προ των βουλευτικών εκλογών του 2021. Ως παρελθούσες χρήσεις αναφέρονται η αμνηστία της μη δήλωσης, η επιβολή και καταβολή των οφειλόμενων φόρων ή επιβολή κανονικού επιτοκίου επί οφειλόμενων φόρων.  

Κατά το σχεδιαστικό στάδιο, θα πρέπει να υπάρξει άτυπη συνεργασία / συντονισμός με το Τμήμα Φορολογίας, το Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφορικής, την Ελεγκτική Υπηρεσία της Δημοκρατίας.  

Κατά το σχεδιαστικό στάδιο, θα γίνει διαβούλευση με περιορισμένο αριθμό (3-5) προκαθορισμένων προσώπων (συμπεριλαμβανομένου και του ΠτΒ), κυρίως ως προς τις ποινές και τα διαδικαστικά θέματα υλοποίησης του έργου.  

Κρίνεται επίσης ως απαραίτητη η επίσπευση / διευκόλυνση του λεπτομερειακού σχεδιαστικού έργου.  

 ΚΥΠΕ