Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Χατζηανδρέα 

Το πρόγραμμα CoastWave θα εφαρμόσει η Κύπρος με την Λάρνακα να είναι η πρώτη πόλη της Κύπρου η οποία θα είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τσουνάμι. 

Σε συνέντευξή της στην OffsiteNews η Ανώτερη γεωλογική λειτουργός Συλβάνα Πηλείδου εξήγησε τι ακριβώς είναι το πρόγραμμα CoastWave, ποια είναι τα κριτήρια τα οποία λήφθηκαν υπόψη των αρμοδίων ώστε να επιλεγεί η πόλη του Ζήνωνα αλλά και πώς θα εφαρμοστεί το πρόγραμμα.

Η Λάρνακα θα έχει τοπικό σύστημα εντοπισμού και ειδοποίησης σε περίπτωση δημιουργίας τσουνάμι και σχέδιο εκκένωσης των επικίνδυνων περιοχών. Παράλληλα, το επόμενο διάστημα αναμένεται να εγκατασταθεί εξοπλισμός ανίχνευσης για τσουνάμι (παλιρροιογράφοι) και ειδοποίησης (σειρήνες) στις παραλίες. 

>>> ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πότε έγινε τσουνάμι στην Κύπρο & ποιες περιοχές χτυπήθηκαν 

Μεταξύ άλλων η κ. Πηλείδου, απαντά στο ερώτημα τι γίνεται σε περίπτωση που αποτύχει το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη της κ. Συλβάνας Πηλείδου

1. Τι είναι το πρόγραμμα CoastWave;

Το CoastWave είναι πρόγραμμα της Διακυβερνητικής Ωκεανογραφικής Επιτροπής (IOC) της Unesco με θέμα «Strengthening the Resilience of Coastal Communities in the North-East Atlantic and Mediterranean Region to the Impact of Tsunamis and Other Sea Level-Related Coastal Hazard». Χρηματοδοτείται από τη Γενική Διεύθυνση DG-ECHO της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και έχει διάρκεια υλοποίησης 30 μήνες εντός του 2021-2024.

Η εφαρμογή του προγράμματος γίνεται τώρα ταυτόχρονα σε παραλιακές κοινότητες της Κύπρου, Αιγύπτου, Ελλάδας, Μάλτας, Μαρόκου, Ισπανίας και Τουρκίας. Στην Κύπρο το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης συντονίζει και εφαρμόζει το πρόγραμμα σε συνεργασία με τα μέλη και παρατηρητές της Κυπριακής Εθνικής Επιτροπής Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης για Τσουνάμι, άλλους πανεπιστημιακούς φορείς (Πανεπιστήμιο Frederick και το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της Κύπρου) και βέβαια τον Δήμο Λάρνακας.

Η συνεργασία με τις τοπικές αρχές, φορείς, διάφορα οργανωμένα σύνολα αλλά και τους ίδιους τους κατοίκους του δήμου θα είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχημένη εφαρμογή του προγράμματος.

Με την ολοκλήρωση του προγράμματος, ο Δήμος Λάρνακας θα ενταχθεί στις «Tsunami-Ready» κοινότητες του κόσμου και θα είναι η πρώτη πόλη της Κύπρου που θα είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τσουνάμι, έχοντας τοπικό σύστημα εντοπισμού και ειδοποίησης σε περίπτωση δημιουργίας τσουνάμι και σχέδιο εκκένωσης των επικίνδυνων περιοχών.

2. Με ποια κριτήρια επιλέχθηκε ο δήμος Λάρνακας;

Τα κριτήρια μας ήταν δεκάδες. Έπρεπε να επιλέξουμε μια περιοχή η οποία να έχει μεγάλες πιθανότητες να πληγεί από τσουνάμι και ταυτόχρονα όσο το δυνατό μεγαλύτερη τρωτότητα στο φαινόμενο, άρα να έχει χαμηλό υψόμετρο και επίπεδη τοπογραφία (για μέγιστη διείσδυση του τσουνάμι στη ξηρά), οι παραλίες να έχουν μεγάλη επισκεψιμότητα και το παραλιακό μέτωπο να έχει μεγάλη ανάπτυξη και επισκεψιμότητα ολόχρονα.

Επίσης θέλαμε μία κοινότητα με ανάπτυξη (με σχολεία, χώρους εστίασης, τουριστικές μονάδες) για μέγιστη ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας, να αποτελεί τουριστικό προορισμό, με ακτές προσβάσιμες, να απουσιάζουν κυματοθραύστες από τη θάλασσα, να καλύπτεται η περιοχή από μεγάλης ευκρίνειας δεδομένα βαθυμετρίας και τοπογραφίας και να υπάρχουν θαλάσσιοι χώροι που να ικανοποιούν σειρά συγκεκριμένων κριτηρίων για την εγκατάσταση παλιρροιογράφων. Λάβαμε υπόψη επίσης το σχέδιο της επικείμενη συνένωσης δήμων της Κύπρου για την μελλοντική επέκταση του προγράμματος.

Με βάση αυτά και άλλα κριτήρια, αξιολογήσαμε κάθε παραλιακή κοινότητα/δήμο της ελεύθερης Κύπρου και καταλήξαμε στις 5 καλύτερες επιλογές με την ακόλουθη σειρά: Λάρνακα, Γερμασόγεια, Ορόκλινη, Περβόλια, Πισσούρι.

Από εκεί και πέρα το τελικό κριτήριο ήταν η ύπαρξη ενδιαφέροντος και θέλησης για συνεργασία από την κοινότητα/δήμο. Ευχαριστούμε θερμά τον δήμαρχο Λάρνακας, κ. Ανδρέα Βύρα για το μεγάλο ενδιαφέρον και προθυμία του για συνεργασία.

3. Ποια είναι η παραλία στην οποία θα εφαρμοστεί το πρόγραμμα;

Για να ενταχθεί ο δήμος Λάρνακας στις «Tsunami-Ready» κοινότητες του κόσμου θα πρέπει όλη η ακτογραμμή εντός των ορίων του δήμου Λάρνακας να καλυφθεί με σύστημα εντοπισμού, ειδοποίησης και σχέδιο εκκένωσης σε περίπτωση δημιουργίας τσουνάμι.

Απώτερος μας στόχος στο μέλλον είναι η σταδιακή επέκτασή του και σε άλλες παραλιακές περιοχές της Κύπρου, οι οποίες έχουν μεγάλη επισκεψιμότητα/ανάπτυξη.

4. Έχει ήδη ξεκινήσει η εφαρμογή του; Πώς θα εφαρμοστεί συνολικά το πρόγραμμα;

Το πρόγραμμα ξεκίνησε το 2021 και οι μέχρι σήμερα εξελίξεις αφορούν την καταγραφή την προϋπάρχουσας κατάστασης και εμπειρίας σε κάθε χώρα σε σχέση με αντιμετώπιση τσουνάμι, την επιλογή από κάθε χώρα της κοινότητας/δήμου όπου θα εφαρμοστεί το πρόγραμμα, την ετοιμασία και κατάθεση των τεχνικών και οικονομικών προτάσεων από κάθε χώρα και αξιολόγησή τους από την Unesco, και προετοιμασίες για την 1η εφαρμοσμένη δράση του προγράμματος που αφορά στατιστική μελέτη (μέσω ερωτηματολογίων και συζητήσεων σε ομάδες διαφόρων κατηγοριών) της αντίληψης του κινδύνου του τοπικού πληθυσμού της περιοχής εφαρμογής.

Για τους επόμενους μήνες έχουμε μια σειρά από δράσεις που θα πρέπει να υλοποιήσουμε και αφορούν ένα μεγάλο φάσμα θεμάτων όπως για παράδειγμα:

• διεξαγωγή της στατιστικής μελέτης αντίληψης του κινδύνου από την τοπική κοινωνία του δήμου Λάρνακας,
• διεξαγωγή μελετών που αφορούν τα χαρακτηριστικά διάδοσης του τσουνάμι στον κόλπο της Λάρνακας και τη διείσδυσής του στη ξηρά,
• εγκατάσταση εξοπλισμού ανίχνευσης τσουνάμι (παλιρροιογράφοι) και ειδοποίησης (σειρήνες) στις παραλίες,
• σχεδιασμό κατάλληλων διαδρομών διαφυγής,
• καταρτισμό σχεδίου εκκένωσης του παραλιακού μετώπου,
• σχεδιασμό και εγκατάσταση των απαραίτητων σημάνσεων στους δρόμους για ενημέρωση για το φαινόμενο και για το σχέδιο εκκένωσης κάθε περιοχής,
• ανανέωση του εθνικού σχεδίου αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών για συμπερίληψη του ειδικού σχετικού σχεδίου,
• διεξαγωγή ενημερωτικών ημερίδων, εκπαιδεύσεων, ασκήσεων ετοιμότητας

Πάνω απ’ όλα όμως βασικός στόχος είναι η ευαισθητοποίηση, ενημέρωση, εκπαίδευση και ετοιμότητα των πολιτών, αρμόδιων τοπικών φορέων και του δήμου γενικότερα.

5. Ποια άλλα προληπτικά μέτρα έχει πάρει η Κύπρος για το φαινόμενο τσουνάμι;

Από το 2005, το Ωκεανογραφικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Κύπρου και το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης παρακολουθούν και εμπλέκονται ενεργά στις σχετικές δράσεις του Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης για Τσουνάμι στη Μεσόγειο (NEAMTWS).

Στο πλαίσιο του συστήματος αυτού, το σεισμολογικό δίκτυο του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης παρέχει σε πραγματικό χρόνο, σεισμολογικά δεδομένα στα πιστοποιημένα κέντρα προειδοποίησης Ελλάδας και Ιταλίας και η Πολιτική Άμυνα της Κύπρου λαμβάνει μηνύματα προειδοποίησης από τα δύο αυτά κέντρα, όπως επίσης και από το κέντρο της Τουρκίας.

Επιπλέον, το 2016 έχουμε ιδρύσει με υπουργική απόφαση, την Κυπριακή Εθνική Επιτροπή Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης για Τσουνάμι με συντονιστή τον Διευθυντή του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης και μέλη τον Διοικητή της Πολιτικής Άμυνας, τον Διευθυντή του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας και τον Διευθυντή του Ωκεανογραφικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Κύπρου. Η επιτροπή, παρακολουθεί τις εξελίξεις του NEAMTWS με απώτερο στόχο την κατάρτιση εθνικού σχεδίου δράσης σχετικά με το φαινομένου τσουνάμι.

Όσο σημαντικά είναι όλα αυτά όμως άλλο τόσο σημαντικό είναι ο κόσμος να είναι ενήμερος και ευαισθητοποιημένος για το φαινόμενο τσουνάμι και για τον σχετικό κίνδυνο που διατρέχει η Κύπρος, όπως είναι ευαισθητοποιημένος για το φαινόμενο σεισμού.

Ένας από τους βασικούς στόχους του CoastWave είναι ακριβώς η σχετική ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και ετοιμότητα του κόσμου σε εθνικό επίπεδο πέραν από το τοπικό επίπεδο της Λάρνακας.

6. Tι πρέπει να γνωρίζει άλλο ο κόσμος για το φαινόμενο; Τι γίνεται αν αποτύχει το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης;

Στην περιοχή της Μεσογείου αντιστοιχεί το 16% της παγκόσμιας δραστηριότητας τσουνάμι. Η Κύπρος έχει χτυπηθεί από πολύ καταστροφικά τσουνάμι στην ιστορία της και δυστυχώς το φαινόμενο θα συνεχίσει να επαναλαμβάνεται. Το οποιοδήποτε σύστημα προειδοποίησης έχουμε, ναι μπορεί να αποτύχει, μπορεί όμως να λειτουργήσει σωστά αλλά εμείς να μην είμαστε σε θέση να λάβουμε το μήνυμα προειδοποίησης (π.χ. από μήνυμα στο κινητό τηλέφωνο, ειδοποιήσεις από ΜΜΕ, ηχητική προειδοποίηση από σειρήνες κτλ).

Έτσι είναι πολύ σημαντικό για την ασφάλειά μας να γνωρίζουμε τα προειδοποιητικά σημάδια της φύσης που σχετίζονται με το τσουνάμι: Το κύριο προειδοποιητικό σημάδι είναι ο σεισμός. Αν νιώσουμε σεισμό σε παραθαλάσσια περιοχή, είναι καλό να απομακρυνθούμε προληπτικά. Ένα άλλο σημάδι είναι η γρήγορη - εντός μερικών λεπτών - αλλαγή (συνήθως πτώση) της στάθμης της θάλασσας και η αποκάλυψη του θαλάσσιου πυθμένα.

Αν παρατηρήσουμε κάτι τέτοιο τότε πρέπει να απομακρυνθούμε σε περιοχή με μεγάλο υψόμετρο γιατί πολύ πιθανόν πολύ σύντομα να επιστρέψει το νερό ως τσουνάμι.

Στην περίπτωση περιφερειακού τσουνάμι, είναι πολύ πιθανόν να μην νιώσουμε τον σεισμό ή να μην εκλάβουμε σαν σεισμό αυτό που θα νιώσουμε γιατί η αισθητότητα μακρινού σεισμού είναι πολύ διαφορετική από αυτή του τοπικού. Στην περίπτωση αυτή το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης θα παίξει σημαντικότερο ρόλο. Όσο αφορά προειδοποιητικά σημάδια της φύσης, η αφύσικη αλλαγή της στάθμης της θάλασσας που προανάφερα αποτελεί το σημαντικότερο σημάδι.

Πώς γεννάται το τσουνάμι

Το τσουνάμι γεννάται όταν γίνει απότομη και έντονη μετατόπιση μεγάλου όγκου νερού, όπως από ισχυρό, υποθαλάσσιο επιφανειακό σεισμό ο οποίος προκαλεί μεγάλη, κατακόρυφη και μόνιμη μετατόπιση του θαλάσσιου πυθμένα.

Ο όγκος νερού που μετατοπίζεται από τη θέση ισορροπίας του, και στην προσπάθεια του να την ανακτήσει, δημιουργεί ένα κύμα που διαδίδεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα (εκατοντάδων χιλιομέτρων την ώρα). Στην ανοικτή θάλασσα το τσουνάμι έχει τεράστιο μήκος κύματος (εκατοντάδες χιλιόμετρα), πολύ μικρά πλάτη (μικρότερα από ένα μέτρο) και πολύ μεγάλη περίοδο (της τάξης της μίας ώρας) έτσι δεν γίνεται αντιληπτό και δεν αποτελεί κίνδυνο για τα πλοία.

Φτάνοντας στα ρηχά νερά το μπροστινό του μέτωπο επιβραδύνεται λόγω αντίστασης από τον πυθμένα της θάλασσας, και έτσι το ύψος του αυξάνεται. Το τελικό ύψος μπορεί να φτάσει αρκετές δεκάδες μέτρα και η ταχύτητα πρόσκρουσης δεκάδες χιλιόμετρα ανά ώρα.

Λίγο πριν φτάσει στην ακτή παρατηρούμε μια αφύσικα γρήγορη αλλαγή της στάθμης της θάλασσας, συνήθως πτώση, με το νερό να αποσύρεται και να αποκαλύπτεται ο βυθός. Το νερό, στη μορφή ενός υδάτινου τείχους, επιστρέφει ορμητικά...

Δείτε το βίντεο