Εφ’όλης της ύλης συνέντευξη παρέθεσε στην Offsite ο Επικεφαλής της Συμβουλευτικής Επιστημονικής Επιτροπής δρ. Κωνσταντίνος Τσίουτης. Μεταξύ άλλων ο δρ. Τσιούτης, αναλύει τα όσα έχουμε μάθει τους τελευταίους εννέα μήνες για τον κορωνοϊό ενώ απαντά στο ερώτημα εάν είναι «μια απλή γρίπη», όπως πολλοί την χαρακτηρίζουν.

Παράλληλα, εξηγεί τους λόγους οι οποίοι οδήγησαν στο να καταγράφουμε τριψήφιο αριθμό κρουσμάτων, δίνοντας απάντηση στο τι θα πρέπει να παρατηρηθεί έτσι ώστε να «κλειδώσει» ξανά η Κύπρος.  

Ο δρ. Τσιούτης εξηγεί τι είναι αυτό που θα οδηγήσει τους πολίτες στο να εμβολιαστούν, τονίζοντας πως μέτρα θα παραμείνουν σε ισχύ ακόμη και μετά τον εμβολιασμό. 

Καταληκτικά, εκτιμά ότι η μάσκα θα εξακολουθήσει να είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μας για αρκετό χρονικό διάστημα.

● Τι έχουμε μάθει από την αρχή της πανδημίας μέχρι σήμερα για τον κορωνοϊό; Είναι «μια απλή γρίπη» όπως πολλοί θεωρούν; 

Από κλινικής άποψης, η νόσος COVID19 κάθε άλλο παρά απλή γρίπη μπορεί να θεωρηθεί. Παραθέτω επιγραμματικά κάποια στοιχεία που δείχνουν το εύρος των κλινικών επιπτώσεων της COVID19: 

•60-80% των περιστατικών εκδηλώνουν συμπτώματα

•Ο μέσος όρος διάρκειας συμπτωμάτων είναι 1-2 εβδομάδες

•20-30% των ατόμων με συμπτώματα, συνεχίζουν και έχουν συμπτώματα για >3 εβδομάδες. Μάλιστα αρκετά άτομα έχουν συμπτώματα έως και 3 μήνες

•Ακόμα και άτομα χωρίς συμπτώματα, μπορεί να εμφανίσουν βλάβες σε διάφορα όργανα, όπως στην καρδιά, στο αναπνευστικό, στα νεφρά και στο νευρολογικό σύστημα. Δεν έχει ξεκαθαρίσει η διάρκεια παραμονής αυτών των ευρημάτων παραμένουν και ποια η κλινική τους σημασία. •10-20% των περιστατικών χρειάζονται νοσηλεία, κυρίως λόγω αναγκών σε οξυγόνο. Η πιθανότητα θανάτου σε ένα άτομο που νοσηλεύεται είναι περίπου 5-10%

•2-5% των περιστατικών χρειάζονται νοσηλεία σε ΜΕΘ. Η πιθανότητα θανάτου σε ένα άτομο που νοσηλεύεται στη ΜΕΘ λόγω COVID19, είναι 30-50%

Δεδομένης της ευκολίας με την οποία μεταδίδεται ο ιός SARS-CoV-2 και το μεγάλο αριθμό ατόμων που επηρεάζονται σε μικρό χρονικό διάστημα, γίνεται εύκολα αντιληπτό το φορτίο νόσου που μπορεί να επιφέρει η ανεξέλεγκτη μετάδοση, σε επίπεδο ατομικό, κοινωνίας και συστήματος υγείας. 

Επιπλέον, μερικές σημαντικές διαφορές της νόσου COVID19 από τη γρίπη είναι:

•Ο ταχύτερος ρυθμός μετάδοσης (όπως φαίνεται στον βασικό αριθμό αναπαραγωγής R0)

•Η μεγάλη ποικιλία κλινικών εκφάνσεων και συμπτωμάτων

•Το γεγονός ότι ο ανθρώπινος οργανισμός δεν έχει ανοσία

•Ότι η COVID19 δεν είχε εποχιακή κατανομή (αντίθετα το πανδημικό κύμα συνέχισε ακάθεκτο στη διάρκεια του καλοκαιριού και σε αρκετές χώρες ήταν ακόμα πιο σοβαρό)

•Η μεγαλύτερη θνητότητα. Αναλύσεις δείχνουν ότι περίπου 0.5-1.2% του συνόλου των περιστατικών COVID19 πεθαίνουν. Ωστόσο η θνητότητα της γρίπης εκτιμάται πολύ χαμηλότερα, στο 0.1%.

● Ειπώθηκε από ειδικούς, μεταξύ αυτών και εσείς, ότι αναμένουμε τρίτο κύμα της πανδημίας. Σε ποια δεδομένα στηρίζετε αυτή η άποψη;

Η εκτίμηση για νέο κύμα πανδημίας βασίζεται σε επιδημιολογικά και κοινωνικά στοιχεία. Είναι βέβαια δύσκολο να προβλεφθεί, αλλά έχουμε συγκεκριμένα στοιχεία ως δεδομένα. Κατ’αρχάς την περίοδο που διανύουμε, βρισκόμαστε ήδη σε έξαρση, άρα η συγκεκριμένη κατάσταση θα πρέπει να βελτιωθεί για να μιλάμε για νέο κύμα. Εάν και εφόσον βελτιωθεί η κατάσταση, η περίοδος των εορτών περιλαμβάνει αρκετές δραστηριότητες υψηλού κινδύνου. Μερικές εξ’αυτών είναι ο αυξημένος αριθμός συναθροίσεων σε κλειστούς δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, οι διάφοροι εορτασμοί και κοινωνικές εκδηλώσεις όπου θα συμμετέχουν άτομα από διάφορες ηλικιακές ομάδες όπως και ευπαθείς, καθώς και η έλευση στην Κύπρο ατόμων από το εξωτερικό. Όλα αυτά είναι συνθήκες που ευνοούν τις πολλαπλές στενές επαφές μεταξύ μεγάλου αριθμού ατόμων, τη χαλάρωση των ατομικών μέτρων προστασίας και αναμφίβολα θα οδηγήσουν σε νέα έξαρση, στην οποία τα πιο επηρεασμένα άτομα με κίνδυνο σοβαρής νόσησης, θα είναι οι ευπαθείς και οι ηλικιωμένοι που βρέθηκαν στις συναθροίσεις αυτές. 

Άρα, θα πρέπει όλοι να αντιληφθούν τη σοβαρότητα της κατάστασης και τους πιθανούς κινδύνους από τις εκδηλώσεις αυτές και να φερθούν υπεύθυνα και με προσοχή στις συναθροίσεις. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να βρισκόμαστε με όσο το δυνατόν λιγότερα άτομα, σε κλειστό και οικογενειακό περιβάλλον, άτομα με συμπτώματα να μην έχουν επαφές και να επικοινωνούν με γιατρό, ενώ άτομα που ήρθαν σε στενή επαφή με επιβεβαιωμένο περιστατικό να παραμένουν σε αυτοπεριορισμό για όλο το χρονικό διάστημα που συνιστάται.

● Μέχρι τον Σεπτέμβριο η Κύπρος είχε την καλύτερη επιδημιολογική εικόνα της Ευρώπης. Τι έφταιξε και πλέον καταγράφουμε τριψήφιους αριθμούς κρουσμάτων και χρειάστηκε η λήψη πιο αυστηρών μέτρων;

Από τον Σεπτέμβριο και έπειτα υπήρχαν πολλοί λόγοι που συνέβαλαν στην αύξηση των περιστατικών καθημερινά, οι πιο σημαντικοί εκ των οποίων ήταν το ότι άνοιξαν επιπλέον χώροι και δραστηριότητες που ευνοούσαν συνθήκες υπερμετάδοσης (δηλ.της μετάδοσης σε πολλά άτομα ταυτόχρονα), η αυξημένη κινητικότητα του κόσμου μετά τις διακοπές του καλοκαιριού (που οδήγησε σε αυξημένο αριθμό επαφών) και κυρίως, η κόπωση του κόσμου από την πανδημία.

Το τελευταίο έχει περιγραφεί εκτενώς. Χαρακτηρίστηκε ως κόπωση της πανδημίας (pandemic fatigue) και αναγνωρίζει ότι ένας αυξανόμενος αριθμός ατόμων δεν ακολουθούν συστάσεις και μέτρα, ενώ παράλληλα συμπεριφέρονται βάσει της αντίληψης ότι η κατάσταση τελικά δεν είναι τόσο σοβαρή. Αυτό είναι κάτι αναμενόμενο δεδομένης της μεγάλης διάρκειας της πανδημίας και των επιπτώσεων που έχει σε κοινωνικό και ψυχολογικό επίπεδο. Δυστυχώς όμως αυτό δίνει βήμα σε φωνές, απόψεις και θεωρίες που επιδεινώνουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση, οδηγώντας στα φαινόμενα που μαρτυρούμε τώρα, όπως η μειωμένη αποτελεσματικότητα των μέτρων λόγω μειωμένης συμμόρφωσης σε αυτά.

●Το γενικό lockdown είναι η έσχατη επιλογή. Τι θα πρέπει να παρατηρηθεί στην επιδημιολογική εικόνα ώστε να τεθεί σε ισχύ;

Υπάρχει δυστυχώς μία παρανόηση σχετικά με τον ορισμό και την εφαρμογή ενός lockdown. Lockdown σημαίνει εγκλεισμός, δηλαδή περιορισμός ενός πληθυσμού σε ένα συγκεκριμένο σημείο (πχ.στο σπίτι) και είναι είτε τοπικό σε μία γεωγραφική περιοχή, είτε γενικευμένο. Το μοναδικό lockdown που εφαρμόστηκε στην Κύπρο ήταν τον Μάρτιο-Απρίλιο. Η Κύπρος σήμερα είναι ανάμεσα στις λίγες χώρες στην Ευρώπη που δεν εφάρμοσαν αυτό το μέτρο δεύτερη φορά. Είναι όντως η έσχατη λύση και κάτι στο οποίο δεν θα θέλαμε να φτάσουμε.

Προς την κατεύθυνση της αποφυγής ενός lockdown ήταν και η πλειοψηφία των μέτρων που εισηγηθήκαμε σαν Επιτροπή. Το lockdown είναι το μέτρο που αναμφισβήτητα εξασφαλίζει άμεση μείωση των επαφών και άρα διασφαλίζει μείωση στη μετάδοση. Στην Κύπρο, όπως παρατηρήθηκε και σε άλλες χώρες, το σημαντικότερο στοιχείο που θα μας οδηγήσει να εισηγηθούμε αυτό το μέτρο είναι είτε μία δραματική και ανεξέλεγκτη αύξηση των περιστατικών στην κοινότητα, είτε κορεσμός των δομών υγείας, δηλαδή απότομη και σημαντική αύξηση των νοσηλευομένων είτε σε κοινές κλίνες COVID19, είτε σε ΜΕΘ.

● Για τις ημέρες των γιορτών επιτρέπει η μέχρι στιγμής επιδημιολογική μας εικόνα να έχουμε κάποιες χαλαρώσεις;

Η επιδημιολογική εικόνα της Κύπρου δείχνει κάποια βελτίωση γενικά, με πτώση του ποσοστού θετικότητας των τεστ και σημαντική βελτίωση της εικόνας στις επαρχίες όπου είχαν εφαρμοστεί τοπικά αυστηρά μέτρα. Τα μέτρα που κλιμακώνονται από τον Οκτώβριο, σε συνδυασμό με το όφελος από τον ευρύ εργαστηριακό έλεγχο που γίνεται καθημερινά, είχαν όντως αποτέλεσμα, αλλά δυστυχώς η επιδημιολογική κατάσταση στην Κύπρο παραμένει σε κρίσιμο σημείο. Αυτό διαφαίνεται σε διάφορους αντικειμενικούς δείκτες: στο υψηλό ποσοστό θετικότητας (παρά την παρατηρούμενη μείωση), στην υψηλή αθροιστική επίπτωση ανά πληθυσμό, στον αυξημένο αριθμό νοσηλευομένων και ασθενών στη ΜΕΘ, καθώς και στο ότι μεγάλο ποσοστό από τα νέα κρούσματα που ανευρίσκονται καθημερινά προέρχονται από στενές επαφές σε περιβάλλον και σε συνθήκες όπου θα έπρεπε να εφαρμόζονταν μέτρα προστασίας και πρωτόκολλα. 

Εάν λοιπόν συνεχίσει να παρατηρείται αυτή η βελτίωση, πρέπει να αντιληφθούμε ότι η Κύπρος βρίσκεται ακόμα σε πολύ βεβαρημένη επιδημιολογική κατάσταση και δεν θα είναι εύκολη η χαλάρωση των μέτρων. Τα μέτρα θα πρέπει να συνεχίσουν να στοχεύουν σε μείωση του μέγιστου αριθμού ατόμων, μείωση των δραστηριοτήτων υψηλού κινδύνου και σε μείωση των καθημερινών επαφών. Ως εκ τούτου εκτιμώ ότι, αν και κάποια χαλάρωση δεν αποκλείεται, θα παραμείνουν μέτρα μέχρι αρχές Ιανουαρίου στην κατεύθυνση που έχουν ήδη ανακοινωθεί.

● Υπήρξαν αποφάσεις για τα μέτρα που λήφθηκαν από την Κυβέρνηση για τις οποίες ήταν αντίθετη η Συμβουλευτική Επιτροπή; 

Η Συμβουλευτική Επιστημονική Επιτροπή προβαίνει σε συστάσεις βάσει των παρατηρήσεων που κάνει και των δεδομένων που έχει. Αρκετές φορές οι συστάσεις περιλαμβάνουν διαφορετικής έντασης μέτρα ή διαφορετικά σενάρια. Αυτό σημαίνει ότι συχνά η ΣΕΕ δεν προβαίνει σε μία μόνο πρόταση, αλλά αρκετές διαφορετικές, σεβούμενη κατ’αρχάς το σημαντικό ρόλο και τη συμβολή που έχουν όλα τα μέλη της. Η Κυβέρνηση καταλήγει στις τελικές αποφάσεις μετά από συνάντηση με τα μέλη της ΣΕΕ, όπου συζητούνται οι προτάσεις και αξιολογείται η δυνατότητα εφαρμογής τους σε σχέση με το όφελός τους. 

Σε σχέση με το συγκεκριμένο ερώτημα, πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι τα μέλη της ΣΕΕ έχουν διορισθεί από τον Υπουργό Υγείας βάσει της εξειδίκευσης και του έργου τους και με συμβουλευτικό ρόλο, με βάση το επιστημονικό υπόβαθρο. Δεν έχουμε θεσμικό ρόλο, ούτε και πολιτικά αξιώματα που απαιτούν λήψη αποφάσεων. Άρα, οφείλουμε να αντιληφθούμε ότι κάποιες εισηγήσεις μας δεν είναι εφικτό να εφαρμοστούν. 

Έως τώρα, έχει υιοθετηθεί η πλειοψηφία των εισηγήσεων της ΣΕΕ και δεν έχει ληφθεί μέτρο με το οποίο να ήταν αντίθετη η Επιτροπή. Μπορεί κάποια μέλη να μην συμφωνούν ή να εκφράζουν ενδοιασμούς, γι’αυτό άλλωστε κατατίθενται όλες οι απόψεις και εισηγήσεις και διεξάγεται εποικοδομητικός διάλογος χωρίς να λαμβάνονται μονομερείς αποφάσεις.

Μέτρα μέχρι να εμβολιαστεί ικανοποιητικό ποσοστό του πληθυσμού 

● Βάσει των όσων γνωρίζουμε μέχρι στιγμής, θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι εάν εμβολιαστούμε θα είμαστε ασφαλείς από τον ιό; 

Η αποτελεσματικότητα ενός εμβολίου εκτιμάται με βάση διάφορες παραμέτρους:

-Μειώνει την πιθανότητα προσβολής από τον ιό;

-Είναι αποτελεσματικό στην πρόληψη νόσησης;

-Είναι αποτελεσματικό στην πρόληψη σοβαρής νόσησης;

-Μειώνει την πιθανότητα ασυμπτωματικής φορείας;

-Αυτός/ή που το κάνει, έχει μειωμένη πιθανότητα να μεταδίδει;

Οι πληροφορίες που διαθέτουμε έως τώρα είναι από τις αναλυτικές δημοσιεύσεις των κλινικών δοκιμών φάσης 1-2 και τις ανακοινώσεις των φαρμακευτικών εταιρειών που έχουν υποβάλει ή προτίθενται να υποβάλουν αίτηση για έγκριση του εμβολίου τους από τις αρμόδιες αρχές. Βάσει αυτών λοιπών, η συντριπτική πλειοψηφία όσων εμβολιάζονται εμφανίζουν ειδική ανοσολογική αντίδραση κατά του ιού SARS-CoV-2, ενώ οι πρόσφατες ανακοινώσεις δείχνουν πολύ υψηλό ποσοστό (αναλόγως του εμβολίου >70%) αποτελεσματικότητα στην πρόληψη νόσησης από τον ιό. Αυτό που δεν έχει επιβεβαιωθεί με ακρίβεια είναι κατά πόσον τα εμβόλια αυτά είναι αποτελεσματικά στην πρόληψη της μετάδοσης νόσου.

● Τι είναι αυτό που θα οδηγήσει τους πολίτες στον εμβολιασμό; 

Είναι πολλοί οι λόγοι για τους οποίους προτείνεται ο εμβολιασμός. Ξεκινώντας, υπάρχει πολύ ευρεία εμπειρία δεκαετιών με τους εμβολιασμούς. Ο εμβολιασμός είναι ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα της ιατρικής και της δημόσιας υγείας και χάρη στον ευρύ εμβολιασμό έχουν προληφθεί χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια θάνατοι, από νοσήματα που πριν τον εμβολιασμό ευθύνονταν για νοσηρότητα και θανάτους σε παιδιά και ενήλικες. 

Ένα εμβόλιο ωφελεί όχι μόνο το άτομο που κάνει το εμβόλιο, προστατεύοντάς το από νόσηση ή από σοβαρή νόσηση, αλλά εάν εμβολιασθούν αρκετά άτομα σε μία κοινότητα, προστατεύονται και τα άτομα που δεν μπορούν να εμβολιαστούν ή δεν έχουν εμβολιαστεί. Κλασικό παράδειγμα αυτού είναι το εμβόλιο της ιλαράς (MMR), το οποίο δεν μπορεί να χορηγηθεί σε βρέφη <1 έτους. Όμως, εάν ένα βρέφος νοσήσει με ιλαρά, έχει μεγαλύτερο κίνδυνο από έναν ενήλικα να κάνει σοβαρή νόσο. Ως εκ τούτου, με τον ευρύ εμβολιασμό της κοινότητας, προστατεύονται και τα βρέφη από την ιλαρά. 

Το ίδιο θα συμβεί και με το εμβόλιο για τον SARS-CoV-2: υπάρχουν ομάδες που δεν θα μπορούν να κάνουν το εμβόλιο, είτε γιατί δεν έχει δοκιμαστεί σε αυτούς το εμβόλιο, είτε γιατί δεν θα κάνουν ανοσία μετά από εμβολιασμό, όπως έγκυες, παιδιά, ανοσοκατεσταλμένοι. Γι’αυτό το λόγο, χρειάζεται να εμβολιασθούν όσο περισσότεροι γίνεται από τα άτομα που μπορούν να το κάνουν, ώστε μέσω της συλλογικής ανοσίας, να προστατευθούν και αυτές οι ομάδες.

Ένας άλλος λόγος είναι ότι η νόσος COVID19 είναι πολύ σοβαρότερη σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα, όπως χρόνια καρδιολογικά, αναπνευστικά, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία, νεφροπάθεια, κακοήθεια. Τα άτομα αυτά είναι σημαντικό να εμβολιασθούν, ώστε να προστατευθούν τα ίδια από σοβαρή νόσο στην περίπτωση που προσβληθούν.

Άρα, η απόφαση για εμβολιασμό δεν είναι μόνο ατομική επιλογή για προστασία ενός ατόμου, αλλά και συλλογική, για την προστασία των ατόμων που βρίσκονται στο στενό περιβάλλον.

● Ποια είναι η θέση σας για τις φήμες περί «παρέμβασης» του εμβολίου στο ανθρώπινο DNA;

Όντως υπάρχουν διάφορες θεωρίες ότι τα εμβόλια SARS-CoV-2 θα επηρεάσουν το ανθρώπινο DNA. Η πλειοψηφία των ατόμων που διαδίδουν αυτές τις θεωρίες είναι άτομα χωρίς επαρκή γνώση, άτομα που δεν έχουν ειδίκευση στο αντικείμενο, ή άτομα με διαφορετικές σκοπιμότητες. Όσοι έχουν γνώση του αντικειμένου γνωρίζουν καλά ότι οι θεωρίες αυτές είναι ανυπόστατες. Η τεχνολογία RNA σε φάρμακα και εμβόλια είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες, με πολλαπλές δημοσιεύσεις και μεγάλη έρευνα στο θέμα. Τα συγκεκριμένα εμβόλια που αναφέρονται ως RNA εμβόλια, δεν αποτελούνται από DNA αλλά από ένα ειδικό τμήμα RNA που δεν έχει σχέση με το ανθρώπινο γονιδίωμα. Αντίθετα, η ουσία αυτή όταν χορηγηθεί, εισέρχεται στα κύτταρα χωρίς να εισέρχεται καν στον πυρήνα των κυττάρων όπου υπάρχει το ανθρώπινο DNA και «διαβάζεται», οδηγώντας στην παραγωγή μίας πρωτεΐνης. Η πρωτεΐνη αυτή είναι ειδική για τον ιό και προκαλεί μία ανοσολογική απάντηση παρόμοια με αυτήν που παρατηρείται στα άτομα που προσβάλλονται με τον ιό. 

Άρα η θέση της επιστημονικής κοινότητας είναι ότι το συγκεκριμένο εμβόλιο είναι και ασφαλές και αποτελεσματικό.

● Θα υπάρχουν μέτρα ακόμα και μετά τον εμβολιασμό;

Τονίζεται ότι μετά την έγκριση της χρήσης τους, δεν θα έρθουν ταυτόχρονα όλα τα εμβόλια για όλους, αλλά θα έρχονται σε δόσεις. Επίσης μετά από τον εμβολιασμό, θα πρέπει να περάσει κάποιο διάστημα εβδομάδων για να δημιουργηθεί ανοσία στον ανθρώπινο οργανισμό.

Έως ότου εμβολιαστεί ικανοποιητικό ποσοστό του πληθυσμού και οδηγηθούμε σε μείωση των επιδημιολογικών δεικτών σε ασφαλή επίπεδα, τότε το λογικό είναι ότι θα υπάρχουν μέτρα. Τα μέτρα αυτά θα έχουν τον ίδιο στόχο που έχουν τα μέτρα που εφαρμόζονται όλο αυτό το διάστημα, δηλαδή τη μείωση του συνωστισμού και τη μείωση των καθημερινών επαφών. Εξυπακούεται πως όσο βελτιώνεται η επιδημιολογική εικόνα, τόσο θα αίρονται τα μέτρα, όπως είδαμε να γίνεται και στη φάση της αποκλιμάκωσης κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Ωστόσο η μοναδική απαραίτητη προϋπόθεση για να πούμε ότι είμαστε σε ασφαλές επίπεδο ώστε να αρθούν όλα τα μέτρα και να επιστρέψουμε στην προηγούμενη κανονικότητά μας, είναι να παρατηρηθεί σημαντική μείωση της μετάδοσης από άτομο σε άτομο, το οποίο με τα υπάρχοντα δεδομένα, θα μπορέσει να γίνει μόνο με ένα αποτελεσματικό εμβόλιο σε υψηλό ποσοστό του πληθυσμού.

Η επιστροφή στην προ-κορωνοϊού εποχή και η μακροπρόθεσμη χρήση της μάσκας 

● Η δική σας εκτίμηση σε ό,τι αφορά το μέλλον. Πότε προβλέπετε ότι θα επιστρέψουμε στην καθημερινότητα που είχαμε πριν τον κορωνοϊό και θα μπορούμε να ταξιδεύουμε χωρίς εμπόδια; 

Το αν θα επιστρέψουμε στην προηγούμενη καθημερινότητα και υπό ποιες συνθήκες, είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί. Το βέβαιο είναι ότι στο σημείο που φτάσαμε και μέσα από την εμπειρία και γνώση που έχουμε αποκομίσει, το μοναδικό μέτρο που θα οδηγήσει σε έλεγχο της πανδημίας και μείωση της μετάδοσης είναι το αποτελεσματικό εμβόλιο.

Παρόλ’αυτά, μέτρα θα συνεχίσουν να υπάρχουν έως ότου εξασφαλισθεί εμβολιασμός σε ικανοποιητικό ποσοστό του πληθυσμού ώστε ο ευρύς εμβολιασμός να μειώσει τη μετάδοση σε ασφαλή επίπεδα. Δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι ο εμβολιασμός θα εξαφανίσει τον ιό, εκτός αν εμβολιαστούν σχεδόν όλοι. Αλλά η μετάδοση θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ελεγχόμενη και να μην επηρεάζει άτομα ευπαθή με μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής νόσου. Είναι πολλά τα πιθανά σενάρια τα οποία ακόμα εξετάζονται στην πορεία, καθώς αυτή είναι μία νέα κατάσταση για όλους μας.

Ωστόσο έχουμε διδαχθεί πάρα πολλά από την πανδημία αυτή, όπως η σημασία της δημόσιας υγείας και το όφελος που προκύπτει από την υποστήριξη των δομών και λειτουργιών που την εξασφαλίζουν, η ανάγκη προάσπισης της ασφάλειας και υγείας σε όλα τα επίπεδα της διακυβέρνησης και της κοινωνίας, η συμβολή που μπορεί να έχει η επιστημονική κοινότητα στη λήψη αποφάσεων σε επίπεδο πολιτείας, η σημασία της σωστής προετοιμασίας για κρίσεις δημόσιας υγείας, καθώς και ότι όντως το υπέρτατο αγαθό είναι η υγεία. Ένα σημαντικό θέμα είναι ότι πανδημία θα έχουμε ξανά, μπορεί από άλλο παθογόνο, μπορεί με άλλα χαρακτηριστικά, αλλά η ετοιμότητα και η εφαρμογή αυτών που αποκομίσαμε από αυτή την εμπειρία, είναι τα σημαντικότερα στοιχεία που θα βοηθήσουν στον έγκαιρο εντοπισμό και την αποτροπή των επιπτώσεων μίας νέας πανδημίας, όπως αυτές που ζούμε σήμερα.

● Η μάσκα τους τελευταίους μήνες έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας. Πότε εκτιμάτε ότι θα την αποχωριστούμε;

Η μάσκα έχει φανεί από έρευνες ότι μειώνει σημαντικά τη μετάδοση από άτομο σε άτομο, ειδικά σε: 

-περιοχές όπου η συχνότητα του ιού είναι αυξημένη

-κλειστούς χώρους με παρουσία πολλών ατόμων

-περιπτώσεις όπου δεν μπορεί να τηρηθούν οι αποστάσεις μεταξύ των ατόμων

Ως εκ τούτου, εκτιμώ ότι η χρήση της θα παραμείνει απαραίτητη, τουλάχιστον στις πιο πάνω περιπτώσεις. Αυτό λοιπόν σημαίνει ότι μέχρι να μειωθεί αρκετά η συχνότητα του ιού (για παράδειγμα στα επίπεδα που είχαμε το καλοκαίρι στην Κύπρο), η χρήση της θα παραμείνει.