Η μητρότητα είναι η ικανότητα της γυναίκας να δημιουργεί ζωή, θεωρείται ως το μεγαλύτερο θαύμα της φύσης. Η επιθυμία της γυναίκας να αποκτήσει παιδιά και έπειτα η περίοδος μέχρι τον τοκετό και τον ερχομό ενός παιδιού είναι μια από τις σημαντικότερες στιγμές στη ζωή της γυναίκας.

Πολλές μητέρες περιγράφουν την στιγμή που βλέπουν για πρώτη φορά το μωρό τους ως την ωραιότερη στιγμή της ζωής τους, παρά τους αβάσταχτους πόνους την γέννας που μπορεί να βίωσαν.

Η περίοδος της μητρότητας είναι πολύ σημαντική για την μητέρα όσο και για τον πατερά καθώς και για το ίδιο το βρέφος.

Σε επικοινωνία της Offsite με την Αλεξία Σολομωνίδου, Κοινωνική Λειτουργό,  μας μίλησε για την ανάγκη επέκτασης των δικαιωμάτων μητρότητας και πατρότητας στην Κύπρο, για ποιους λόγους είναι σημαντικό και οι δυο γονείς να δικαιούνται περισσότερο χρόνο γονικής αδείας, δίνοντας παραδείγματα που ακολουθούν άλλες χώρες. – Ποιοι παράγοντες μπορούν να αποτελέσουν κίνητρο για δημιουργία νέας οικογένειας.

Η γονική άδεια στην Κύπρο

H χορήγηση άδειας μητρότητας σε μισθωτή φυσική μητέρα, διαρκεί 18 συνεχόμενες εβδομάδες, όπου οι 11 είναι υποχρεωτικές και ξεκινούν δύο εβδομάδες πριν από την εβδομάδα του αναμενόμενου τοκετού. Ωστόσο υπάρχουν περιπτώσεις όπου η διάρκεια της άδειας μητρότητας διαφοροποιείται, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση θετής ή παρένθετης μητέρας.

Η άδεια πατρότητας προνοεί 2 συνεχείς εβδομάδες σε μισθωτό, η σύζυγος του οποίου γέννησε ή απέκτησε παιδί μέσω παρένθετης μητέρας ή ο ίδιος και η σύζυγος του έχουν υιοθετήσει παιδί ηλικίας μέχρι 12 ετών. Το δικαίωμα σε άδεια πατρότητας έχει ο πατέρας που τέλεσε γάμο ή έχει σύμφωνο συμβίωσης.

Γιατί οι μητέρες πρέπει να δικαιούνται περισσότερο χρόνο γονικής άδειας;

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Παγκόσμιας Υγείας και την UNICEF ο μητρικός θηλασμός είναι σημαντικό να διαρκεί τουλάχιστον 6 μήνες, τόσο για την επιτευξη της βέλτιστης ανάπτυξης και υγείας του παιδιού, όσο και για την προστασία της υγείας της μητέρας. Ιδιαίτερα μέσα σε αυτό το διάστημα, τα βρέφη χρειάζεται να θηλάζουν όσο συχνά το χρειάζονται και η θηλάζουσα μητέρα είναι απαραίτητο να βρίσκεται κοντά στο παιδί της όταν προκύπτει αυτή η βασική ανάγκη.

Η κα Σολομωνίδου ανέφερε πως η βρεφική ηλικία είναι μια περίοδος με αρκετές προκλήσεις κυρίως λόγω των αυξημένων υποχρεώσεων. Οι ανάγκες του βρέφους στον κάθε μήνα διαφέρουν και συνεπώς ο κάθε μήνας παίζει καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα πορεία του παιδιού.

Ας αρχίσουμε όμως από τον ερχομό ενός παιδιού στη ζωή του ζευγαριού. Τόσο η μητέρα, όσο και ο πατέρας χρειάζονται χρόνο προσαρμογής για τη νέα αρχή. Για αυτή την νέα αρχή κανένας δεν μπορεί να αισθάνεται απόλυτα έτοιμος να βιώσει έναν καινούργιο ρόλο, αυτό της γονικής ευθύνης.

Η μητέρα

Η γονική ευθύνη αποτελεί δέσμευση για την ομαλή ανάπτυξη και ανατροφή ενός άλλου ανθρώπου. Το ψυχικό σοκ που επέρχεται τους πρώτους μήνες στους γονείς είναι απόλυτα φυσιολογικό, ενώ η περίοδος προσαρμογής, κυρίως για την μητέρα, δεν είναι ιδιαίτερα εύκολη. Η μητέρα έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο κατά την βρεφική ηλικία, κυρίως λόγω της βιολογικής και σωματικής σχέσης που έχει με το παιδί.

Στην Κύπρο οι 18 εβδομάδες που παραχωρούνται για την άδεια μητρότητας, είναι η ελάχιστη περίοδος που παραχωρείται βάση του Ευρωπαϊκού κώδικα. Ωστόσο λόγω των πολλαπλών και πολυδιάστατων υποχρεώσεων του σύγχρονου τρόπου ζωής, η περίοδος μητρότητας σε καμία περίπτωση δεν αρκεί, σημείωσε.

Αφενός δεν αρκεί για την προσαρμογή του γονιού και ειδικά της μητέρας η οποία καλείται να καλύψει ποικίλες ανάγκες που προκύπτουν στους πρώτους έξι τουλάχιστον μήνες. Αφετέρου οι 18 εβδομάδες δεν αρκούν για την ομαλή αποχώρηση της μητέρας από το παιδί και την αποτελεσματική επαναφορά της στις εργασιακές υποχρεώσεις.

Το βρέφος

Ας μην ξεχνούμε ότι και για το ίδιο το βρέφος,  οι πρώτοι έξι μήνες αποτελούν ζωτικής σημασίας για την  συναισθηματική και σωματική ανάπτυξη του. Επίσης ο 6^ος μήνας χαρακτηρίζεται από καινούργια επιτεύγματα στον κινητικό τομέα, όπου το παιδί εξερευνά το περιβάλλον και τον εαυτό του και αρχίζει να βιώνει το άγχος του αποχωρισμού.  Το μεγάλωμα ενός παιδιού, ειδικά κατά τους πρώτους έξι μήνες ενέχει πολύτιμη και σπουδαία σημασία στη διαδικασία της ψυχοσυναισθηματικής και αναπτυξιακής εξέλιξης του.

Επιστημονικές πηγές αναφέρουν ότι το σώμα της γυναίκας χρειάζεται περίπου 6 μήνες για να επιστρέψει στη φυσιολογική λειτουργία και δομή, και οι πρώτοι αυτοί έξι μήνες είναι κρίσιμοι για την ψυχική υγεία της μητέρας λόγω των  ορμονικών διαταραχών που υφίσταται ο οργανισμός της με τον τοκετό.

Είναι εξίσου σημαντικό ως κοινωνία να αντιλαμβανόμαστε και να κατανοούμε και αυτούς τους βιολογικούς παράγοντες που απορρέουν από την μητρότητα, καθώς είναι απαραίτητο να λαμβάνονται  υπόψη στην παραχώρηση επαρκούς χρονικού διαστήματος γονικής άδειας, έτσι ώστε η μετάβαση από τον ένα ρόλο στον άλλο να γίνεται με ομαλούς και λειτουργικούς ρυθμούς.

Επιπλέον σύμφωνα με μια μελέτη του 2014 του Ιnstitute of Women's Policy Research, η αμειβόμενη γονική άδεια βοηθά ακόμα και τους εργοδότες, επειδή μπορούν να αυξήσουν το ηθικό των εργαζομένων, την παραγωγικότητα και την δέσμευση του εργατικού δυναμικού όταν επιστρέψουν στην εργασία τους οι νέοι γονείς και ιδιαίτερα οι μητέρες.

Γιατί η άδεια πατρότητας είναι εξίσου σημαντική

Το μεγάλωμα ενός παιδιού είναι ευθύνη και των δύο γονέων. Η παροχή κατάλληλης φροντίδας και ο ποιοτικός χρόνος που προσφέρει προς το παιδί από την ημέρα που θα γεννηθεί, τόσο η μητέρα όσο και ο πατέρας, είναι καθοριστικής σημασίας για την μετέπειτα πορεία της ανάπτυξης του παιδιού.

Η θετική επικοινωνία μεταξύ των γονιών, αντανακλάται επίσης και στην επικοινωνία με το παιδί. Χαρακτηριστικά των γονιών, είναι δυνατόν να αποτελέσουν πρότυπο για το παιδί και γι’αυτό η ποιοτική επικοινωνία και ο ποιοτικός χρόνος που προσφέρει τόσο η μητέρα, όσο και ο πατέρας,  συντελούν στην πνευματική και συναισθηματική ωριμότητα και ισορροπία του παιδιού και αργότερα ως ενήλικα.

Ο πατέρας έχει ενεργή συμμετοχή και εμπλοκή ειδικά κατά τους πρώτους μήνες της ζωής του παιδιού, όπου συμβάλλει στη φροντίδα του νεογέννητου βρέφους. Ταυτόχρονα ο νόμος της προστασίας της πατρότητας συμβάλλει στην ανατροπή του στερεότυπου, ότι την αποκλειστική ευθύνη για την φροντίδα του παιδιού την έχει η μητέρα. H γονεϊκότητα αφορά εξίσου και τα δύο φύλα.

Η άδεια πατρότητας παρέχει την ευκαιρία στον πατέρα να ενδυναμωθεί και να αποκτήσει ικανότητες που αφορούν τον νέο του ρόλο μέσα στην οικογένεια, καθώς και να ενισχύσει τον συναισθηματικό δεσμό με το παιδί του.

Σε πολλές χώρες η άδεια πατρότητας μετ’ απολαβών διαρκεί μέχρι δύο εβδομάδες. Γενικά η άδεια πατρότητας για πολλούς θεωρείται ταμπού και έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε ακόμα ώστε να γίνει αντιληπτό ότι η ισότιμη απόλαυση δικαιωμάτων και η παραχώρηση ίσων ευκαιριών στο συγκεκριμένο ζήτημα, ωφελεί όχι μόνον τους γονείς και το παιδί, αλλά ολόκληρη την κοινωνία και την χώρα γενικότερα.

Γονική άδεια χωρίς απολαβές

Φυσικά στην Κύπρο υπάρχει και το δικαίωμα γονικής άδειας χωρίς απολαβές για σκοπούς φροντίδας και ανατροφής του παιδιού. Ελάχιστοι πατέρες όμως είναι αυτοί που θα την αξιοποιήσουν λόγω μειωμένων οικονομικών πόρων της οικογένειας, ενώ άλλοι θα αποφύγουν να την χρησιμοποιήσουν αισθανόμενοι ανασφάλεια για επιπτώσεις που ενδεχομένως να επέλθουν από τον εργοδότη ή άλλοι πιθανόν να στιγματιστούν από το εργασιακό τους περιβάλλον. 

Παρόλο που ο νόμος της προστασίας της πατρότητας είναι καινούργιος, εντούτοις πιστεύω πως ακόμα έχει αρκετά κενά που απαιτούν την δέουσα προσοχή και αναθεώρηση.

Για παράδειγμα η χορήγηση άδεια πατρότητας με απολαβές, καλύπτει τους συζύγους που έχουν τελέσει γάμο ή αποδεδειγμένα συζούν με την σύζυγο τους. Εξαιρεί ωστόσο τους συντρόφους οι οποίοι, παρόλο που εμπερικλείονται στο πιστοποιητικό γεννήσεως του παιδιού, δεν  είναι νυμφευμένοι και ούτε έχουν συνάψει σύμφωνο πολιτικής συμβίωσης. Αυτοί δηλαδή, δεν μπορούν να αναφέρονται ως πατέρες; Κάτι τέτοιο είναι εντελώς αντιφατικό ως προς τον γονικό ρόλο που ασκεί ο πατέρας.

Παραδείγματα άλλων χωρών ως πρότυπο

Όπως σημείωσε η κα Σολομωνίδου, αρκετές χώρες προσφέρουν φιλικές πολιτικές, διαδικασίες και κοινωνικές παροχές που είναι φιλικές προς τις οικογένειες και ευνοούν την δημιουργία μιας οικογένειας. Για παράδειγμα στην Βρετανία η μητέρα δικαιούται πληρωμένη άδεια για 52 εβδομάδες. Στην Κροατία η μητέρα δικαιούται πληρωμένη άδεια 100% για 28 εβδομάδες. Στην Πορτογαλία και οι δύο γονείς έχουν το δικαίωμα πληρωμένης γονικής άδειας για 120 ή 150 ημέρες. Και όχι πολύ μακριά από εμάς, στην Ελλάδα δικαιούται πληρωμένη άδεια 100% για 20 εβδομάδες.  Στην Γαλλία η άδεια πατρότητας είναι δύο εβδομάδες με αποδοχές και συγκεκριμένα τις 3 πρώτες ημέρες είναι πληρωμένη 100% και οι υπόλοιπες πληρωμένες 100% μέχρι ένα μάξιμουμ ποσό του μισθού και καλύπτεται από το κράτος.

Παράγοντες που μπορούν να αποτελέσουν κίνητρο για δημιουργία νέας οικογένειας

Η δημιουργία μιας οικογένειας αποτελεί πρωτίστως προσωπικό παράγοντα καθώς απορρέει κυρίως από ποικίλους τομείς που περιβάλλουν την προσωπική ζωή του ζευγαριού. Κατά δεύτερον είναι οι οικονομικές δυνατότητες της οικογένειας και η ικανότητα να μπορεί να καλύψει βασικές και σημαντικές υποχρεώσεις που προκύπτουν με τον ερχομό ενός παιδιού. Τρίτος λόγος θα έλεγα ότι κίνητρο είναι δυνατόν να αποτελεί το ίδιο το κράτος και η κοινωνία, με τρόπο που να αισθάνεται κανείς ότι προσεγγίζει, υποστηρίζει και αγκαλιάζει την προσπάθεια των γονιών να δημιουργήσουν οικογένεια.

Άλλωστε η ποιοτική παροχή φροντίδας από τους γονείς προς το παιδί τους, ενισχύεται και υποστηρίζεται ακόμα περισσότερο, από την ποιοτική παροχή δικαιωμάτων και στρατηγικών πολιτικών που προσφέρει ένα κράτος για την δημιουργία θετικού προτύπου γονεϊκής κουλτούρας.

Είναι καίριας σημασίας το ίδιο το κράτος να προσεγγίζει με θετικότητα τις όποιες αναβαθμίσεις του νομοθετικού πλαισίου που να προστατεύουν την οικογένεια και τον γονικό ρόλο, να ενισχύουν την γεννητικότητα, καθώς και την συμφιλίωση της εργασίας με την οικογένεια. Η φροντίδα των παιδιών δεν αποτελεί μόνον ευθύνη των γονιών αλλά ευθύνη και του κράτους και αναμφίβολα οικογένεια και κράτος αλληλεπιδρούν.