Φαινόμενα κακοδιοίκησης, που εκδηλώνονται με υπέρμετρες καθυστερήσεις, μη επαρκώς αιτιολογημένες απαντήσεις περιττή γραφειοκρατία και αχρείαστη ταλαιπωρία των πολιτών από ττην έπαφή της με το Δημόσιο διαπιστώνει η Επίτροπος Διοικήσεως και Προατασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία – Στυλιανού – Λοττίδη σε συνέντευξή της στην Offsite News.

H Eπίτροπος από την άλλη τόνισε ότι η συμμόρφωση στις εισηγήσεις της εκ μέρους των Δημόσιων Υπηρεσιών αγγίζει το 80%. Στη συνέντευξή της η κα Στυλιανού – Λοττίδη, ανέλυσε τον τρόπο λειτουργίας των θεσμών στην Κύπρο λέγοντας ότι παρατηρούνται στρεβλώσεις σε υπηρεσίες που ασχολούνται με ευάλωτες ομάδες πληθυσμού.

Μέσω της συνέντευξης αποκάλύψε σε ποιο βαθμό προστατεύοντσαι τα δικαιώματα των ΑμΕΑ στην Κύπρο, θυμήθηκε την τραγική υπόθεση του μικρού Στυλιανού και τια άλλες σημαντικές υποθέσεις που ασχολήθηκε από το 2017 που διορλιστηκε ως Επίτροπος Διοικήσεως.

Εξάλλου, ανέλυσε στην Offsite News τι σημαίνεισε πρακτικό επίπεδο το καθεστώς Α που απέκτησε η Επίτροπος Διοικήσεως.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης της Επιτρόπου Διοικήσεως στην Offsite News είναι το ακόλουθο: 

-Σε ποιο βαθμό κρίνετε ότι είναι η συμμόρφωση των (πολιτών)(εννοείτε υπηρεσιών ) στις εισηγήσεις σας;

- Η συμμόρφωση των Υπηρεσιών με τις εισηγήσεις μας είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό ικανοποιητική.  Στις πλείστες των περιπτώσεων επέρχεται συμμόρφωση των εμπλεκόμενων Υπηρεσιών και υλοποίηση των συστάσεων/εισηγήσεών μας χωρίς να χρειαστεί να υποβληθεί σχετική Έκθεσης σε ένα ποσοστό 80%. Συγκεκριμένα, κατά το στάδιο της διερεύνησης ενός παραπόνου και της επικοινωνίας μας (γραπτής ή/και προφορικής) με την εμπλεκόμενη Υπηρεσία, αυτή προβαίνει σε άρση της εις βάρος των πολιτών αδικίας ή της παραβίασης των δικαιωμάτων τους και, ως εκ τούτου, δεν υποβάλλεται σχετική έκθεσή ένεκα της ικανοποίησης του/των παραπονούμενου/ων σε σχέση με το ζήτημα που τους απασχολούσε. 

Όσο αφορά τις Εκθέσεις περίπου το 50% των εισηγήσεων/συστάσεων που εμπεριέχονται σε αυτές υλοποιούνται, ενώ το συγκεκριμένο ποσοστό είναι πολύ ψηλότερο στις Εκθέσεις/Παρεμβάσεις μας που αφορούν στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες».

Αξίζει να επισημανθεί ότι, σε όλες τις περιπτώσεις Εκθέσεων που έχουν υποβληθεί υπό την αρμοδιότητα της Επιτρόπου ως Φορέας Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων και εμπεριέχαν (προκαταρτικές) δεσμευτικές συστάσεις, οι εμπλεκόμενες Υπηρεσίες προχώρησαν, κατόπιν σχετικών διαβουλεύσεων, στην υλοποίησή τους.

-Σε περιπτώσεις άρνησης η μη εφαρμογής των συστάσεων και εισηγήσεών σας, ποιες είναι οι ενέργειες που κάνετε;

- Μετά την υποβολή της Έκθεσης, ο Επίτροπος δύναται να δύναται να διαβουλεύεται με την εμπλεκόμενη Αρχή/Υπηρεσία με κάθε πρόσφορο τρόπο για την υλοποίηση των εισηγήσεών του και για την επίλυση του προβλήματος του ενδιαφερόμενου προσώπου.

Στη δε περίπτωση που η εμπλεκόμενη Αρχή/Υπηρεσία δεν ενημερώσει τον Επίτροπο, εντός τακτής προθεσμίας, για τις ενέργειες στις οποίες έχει προβεί προς υλοποίηση των προτάσεων, εισηγήσεων ή συστάσεων ή δεν αποδέχεται την υλοποίησή τους χωρίς επαρκή αιτιολογία, ο Επίτροπος υποβάλλει στο Υπουργικό Συμβούλιο και στη Βουλή των Αντιπροσώπων το αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων του με την  εμπλεκόμενη Αρχή/Υπηρεσία και δύναται να δημοσιοποιήσει την άρνηση ή την παράλειψη συμμόρφωσης της εμπλεκόμενης Αρχής/Υπηρεσίας με τις προτάσεις του.

Διαφορετικός είναι ο χειρισμός περιπτώσεων διακριτικής μεταχείρισης που εμπίπτουν στις διατάξεις του περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμου του 2004 [Ν.42(Ι)/2004] και τυγχάνουν χειρισμού υπό την αρμοδιότητα του Επιτρόπου ως Φορέας Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων. 

Ειδικότερα,, βάσει του εν λόγω Νόμου, ο Επίτροπος έχει την εξουσία, όταν ενεργεί υπό την αρμοδιότητά του ως Φορέας Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων, να υποβάλλει δεσμευτικές συστάσεις προς τους εμπλεκόμενους φορείς, είτε του δημόσιου είτε του ιδιωτικού τομέα δραστηριοτήτων, για την άρση της διαπιστωθείσας διακριτικής μεταχείρισης. 

Η δεσμευτική σύσταση του Επιτρόπου υποβάλλεται κατόπιν διαβουλεύσεων με τους εμπλεκόμενους φορείς και η συμμόρφωση μ’ αυτήν είναι σύμφωνα με τον οικείο νόμο  και με της σχετικής επί του θέματος νομολογίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, υποχρεωτική. 

Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τη σύσταση του Επιτρόπου εντός της καθορισμένης προθεσμίας, αυτή δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας και καθορίζεται τακτή προθεσμία (μέχρι 90 ημέρες) για συμμόρφωση μ’ αυτήν. 

Όταν ο Επίτροπος διαπιστώσει μη συμμόρφωση με τη σύσταση του εντός της καθορισμένης προθεσμίας, δύναται να επιβάλει χρηματικές κυρώσεις υπό μορφή προστίμου. 

Πέραν των ανωτέρω, ο Επίτροπος ετοιμάζει συνοπτικό σημείωμά στο οποίο γίνεται σύντομη αναφορά σε όλες τις Εκθέσεις του και το υποβάλλει  στο Υπουργικό Συμβούλιο και στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Το δε Υπουργικό Συμβούλιο καλεί όλες τις εμπλεκόμενες Αρχές/Υπηρεσίες εναντίον των οποίων στρέφονται οι εκθέσεις του Επιτρόπου, να το ενημερώσουν για τις ενέργειες στις οποίες έχουν προβεί προς υλοποίηση των συστάσεων/εισηγήσεων που εμπεριέχονται σ’ αυτές. Αυτό συνιστά επιπρόσθετο μοχλό πίεσης προς τις εν λόγω Αρχές/Υπηρεσίες για την εκ μέρους τους συμμόρφωση με τις συστάσεις και εισηγήσεις του Επιτρόπου, καθότι θα πρέπει να αιτιολογήσουν στο Υπουργικό Συμβούλιο τους λόγους μη συμμόρφωσης μ’ αυτές.

-Είστε ικανοποιημένη από την τήρηση των θεσμών στην Κύπρο;

- Είναι γεγονός πως κατά τα τελευταία χρόνια διαπιστώνουμε μια εξελικτική βελτίωση της λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών. Σε αυτό έχει βοηθήσει σε σημαντικό βαθμό η ψηφιοποίηση πολλών υπηρεσιών, η δημιουργία Κέντρων Εξυπηρέτησης του Πολίτη και τηλεφωνικών κέντρων, η εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των δημοσίων υπαλλήλων σε σχέση με τα πρότυπα συμπεριφοράς που πρέπει να εφαρμόζουν στην επαφή τους με τους πολίτες. Ωστόσο, συνεχίζουν να παρατηρούνται φαινόμενα κακοδιοίκησης, που εκδηλώνονται με υπέρμετρες καθυστερήσεις, μη επαρκώς αιτιολογημένες απαντήσεις, περιττή γραφειοκρατία και αχρείαστη ταλαιπωρία των πολιτών. 

-Σε ποιες υπηρεσίες παρατηρούνται στρεβλώσεις και που το αποδίδετε εσείς;

- Τέτοιες στρεβλώσεις παρατηρούνται κυρίως σε Υπηρεσίες που είναι επιφορτισμένες με την εξέταση αιτημάτων για κοινωνικές παροχές ή άλλα οικονομικά ωφελήματα και από τις οποίες οι πολίτες, οι οποίοι συχνά εμπίπτουν σε ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, αναμένουν ότι θα λάβουν τη στήριξη που δικαιούνται ή που χρειάζονται άμεσα και χωρίς να παρεμβάλλονται δύσκαμπτα νομοθετικά ή διοικητικά εμπόδια. Χρειάζεται, συνεπώς, να βρεθούν νέοι τρόποι διεκπεραίωσης τέτοιων αιτημάτων, ώστε οι αποφάσεις να λαμβάνονται έγκαιρα και συνεκτιμώντας τις ιδιάζουσες περιστάσεις και ανάγκες του κάθε πολίτη ή της κάθε οικογένειας, ώστε να μην είναι απλώς τυπικά, αλλά και ουσιαστικά δίκαιες. Προς την κατεύθυνση αυτή μπορεί, κατά την άποψή μου, να συμβάλει και η αναθεώρηση κανονιστικών διατάξεων, αλλά και η λήψη πιο πρακτικών μέτρων για την διεκπεραίωση των αιτήσεων και αιτημάτων των πολιτών.

-Το παράπονο που υποβλήθηκε από τις 471 εθελόντριες της Εθνικής Φρουράς είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα ανισοτήτων στη Δημόσια Υπηρεσία;

- Στην περίπτωση που αναφέρατε είχαμε διαπιστώσει, υπό την ιδιότητα του Φορέα Ισότητας, διακρίσεις λόγω φύλου, τόσο στην πρόσβαση στην εργασία, όσο και στην επαγγελματική ανέλιξη των γυναικών εθελοντριών, εξαιτίας του ιδιάζοντος κανονιστικού πλαισίου που αφορούσε αποκλειστικά στις προσλήψεις και τις προαγωγές της συγκεκριμένης ομάδας εργαζομένων και το οποίο διέφερε από αυτό των ανδρών συναδέρφων τους. Βρισκόμαστε στο σημείο αυτό σε διαβουλεύσεις με το Υπουργείο Άμυνας, οι οποίες θα συνεχιστούν στις 31 Οκτωβρίου, και αναμένω ότι θα καταλήξουμε σε ικανοποιητικές λύσεις που θα άρουν τα αποτελέσματα των εν λόγω διακρίσεων. 

Ευρύτερα, όμως, τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι συνήθεις στη Δημόσια Υπηρεσία. Συχνά παράπονα που δεχόμαστε από γυναίκες δημόσιους υπαλλήλους αφορούν κυρίως στα αιτήματά τους για ευέλικτες ρυθμίσεις, σε σχέση με τον χρόνο, τον τόπο ή ακόμη και τον τρόπο εργασίας τους, για λόγους που συνδέονται με την εγκυμοσύνη, τη μητρότητα, τον θηλασμό ή τις αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις λόγω της φροντίδας μικρών παιδιών ή παιδιών με αναπηρία. Παρόλο που σε πολλές περιπτώσεις μέσα από παρεμβάσεις του Γραφείου μου έχουμε πετύχει να γίνουν τέτοιες διευθετήσεις, θεωρώ ότι απαιτείται μια ολιστική βελτίωση του πλαισίου προστασίας, κάτι που αναμένεται να γίνει με την ψήφιση νέας νομοθεσίας, για την ενσωμάτωση της Οδηγίας 2019/1158, σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές. 

- Σε ποιο βαθμό τηρούνται τα δικαιώματα των ΑΜεΑ στην Κύπρο;

Παρόλο που η Κυπριακή Δημοκρατία από το 2011 έχει κυρώσει τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, δυστυχώς δεν μπορώ να πω ότι έχουμε πετύχει την τήρηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες στον μέγιστο επιθυμητό βαθμό, αφού έως και σήμερα διαπιστώνουμε μερική  εφαρμογή προνοιών της Σύμβασης σε καίρια ζητήματα, όπως στην εκπαίδευση, την αξιοπρεπή διαβίωση , την προσβασιμότητα, την παροχή εύλογων προσαρμογών στην εργασία, την ανεξάρτητη διαβίωση και την ανατροπή των στερεοτύπων και προκαταλήψεων.

- Πόσες υποθέσεις και παράπονα διερευνάτε κάθε χρόνο;

- Κάθε έτος διερευνώνται και διεκπεραιώνονται περίπου 2.500 παράπονα υπό όλο το πρίσμα των αρμοδιοτήτων του Επιτρόπου. Περαιτέρω, σε περιπτώσεις γενικότερου ενδιαφέροντος ο Επίτροπος παρεμβαίνει αυτεπάγγελτα . 

Καθ’ όμοιο τρόπο, ο Επίτροπος, υπό την αρμοδιότητα του ως Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης των Βασανιστηρίων πραγματοποιεί απροειδοποίητα επισκέψεις σε χώρους όπου άτομα στερούνται ή πιθανόν να στερούνται της ελευθερίας τους (φυλακές, χώροι κράτησης, στέγες ηλικιωμένων, ψυχιατρεία κλπ.) χωρίς την εκ των προτέρων υποβολή οποιουδήποτε παραπόνου σε σχέση με τους εν λόγω χώρους και υποβάλλει σχετικές Εκθέσεις προς τις εμπλεκόμενες Αρχές/Υπηρεσίες. Ο αριθμός των εν λόγω επισκέψεων και των υποβληθέντων Εκθέσεων δεν είναι σταθερός και κυμαίνεται περί τις 10 ανά έτος. 

Σε σχέση με τα παράπονα που διερευνώνται κάθε χρόνο, καθώς και για τις περιπτώσεις που διερευνώνται αυτεπάγγελτα από τον Επίτροπο, υποβάλλονται ανά έτος περί τις 100-150 Εκθέσεις, ενώ το 2021 οι υποβληθείσες Εκθέσεις ήταν πέραν των 200. 

Πέραν των ανωτέρω, ανά έτος ετοιμάζονται επιπλέον περί τις 100 Εκθέσεις που αφορούν σε παρακολουθήσεις αναγκαστικών επιστροφών .

- Από το 2017 είστε Επίτροπος Διοικήσεως, μπορείτε να θυμηθείτε κάποιες τρανταχτές υποθέσεις παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων;

- Σίγουρα μία πολύ σημαντική υπόθεση ήταν η διεξαγωγή από του Γραφείο μου έρευνας, σε σχέση με την τραγική υπόθεση του θανάτου του ανήλικου Στυλιανού. Από την έρευνα αυτή καταδείχθηκαν σημαντικές ελλείψεις στους χειρισμούς των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και συγκεκριμένα των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας και της Αστυνομίας αναφορικά ιδίως με την εκτίμηση κινδύνου στην όλη υπόθεση. Άλλες πολύ σημαντικές παρεμβάσεις του Γραφείου μου αφορούσαν στο θέμα της διαμονής ασυνόδευτων ανήλικων στο κέντρο φιλοξενίας «Πουρνάρα» και στην ανάγκη μετακίνησής τους σε άλλες κατάλληλες δομές, καθώς και στο θέμα της μετακίνησης των ασφαλτικών μονάδων στο Δάλι, ώστε να μη διασαλεύεται το δικαίωμα των περιοίκων στην υγεία. Για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες προχωρήσαμε σε ποικίλες παρεμβάσεις, σε σχέση π.χ. με τις διαδικασίες πρόσληψης σχολικών συνοδών, με τον αποκλεισμό από το ΕΕΕ συγκεκριμένων ομάδων αναπήρων και με τους τρόπους ρύθμισης της ισότιμης συμμετοχής τους στις εκλογές. Θεωρώ, επίσης, σημαντική την εκστρατεία του Γραφείου μου, με τίτλο «Σπάσε τη σιωπή» για την πρόληψη και καταπολέμηση της σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία, καθώς επίσης και την έκδοση Οδηγού Πρώτης Επαφής Κρατουμένου, που ετοιμάσαμε σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Προστασίας Δικαιωμάτων Φυλακισμένων & Αποφυλακισθέντων.  Τέλος, θα ήθελα να αναφέρω ότι κατά τη δύσκολη περίοδο της πανδημίας του Covid-19, το Γραφείο μου έδωσε μεγάλη έμφαση στην ευαισθητοποίηση σε σχέση με την υποχρέωση προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ακόμη και σε περιόδους κρίσεως, αφού στα πλαίσια μιας δημοκρατικής και αλληλέγγυας πολιτείας θα πρέπει να κατοχυρώνεται ένας βασικός πυρήνας δικαιωμάτων και να μην τίθεται υπό αμφισβήτηση η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. 

- Στη Βουλή δηλώσατε ότι η Επίτροπος Διοικήσεως απέκτησε καθεστώς Α. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά και ποια τα οφέλη;

-  αρμόδια διεθνής Υποεπιτροπή Διαπίστευσης (Subcommittee of Accreditation –SCA), η οποία λειτουργεί υπό την αιγίδα και σε συνεργασία με το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, προχώρησε στην επαναξιολόγηση του Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ως Εθνική Αρχή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων(NHRI) της Κυπριακής Δημοκρατίας, επιδίδοντάς του καθεστώς (status) Α δηλαδή στο ανώτερο επίπεδο. Αυτο σημαίνει πως η αρμόδια Υποεπιτροπή έχει αναγνωρίσει ότι το νομικό πλαίσιο και ο τρόπος λειτουργίας του θεσμού του Επιτρόπου τελεί πλέον σε  πλήρη συνάφεια με τις Αρχές των Παρισίων οι οποίες καθορίζουν την ανεξαρτησία και το τρόπο λειτουργίας των NHRI.

H διαπίστευση ενός NHRI με status Α είναι, συγχρόνως, ιδιαίτερα σημαντική και καίριας σημασίας και για το ίδιο το Κράτος, καθότι αυτό υποδηλοί ότι το Κράτος παρέχει στο NHRI τα αναγκαία και απαραίτητα εχέγγυα για να ενεργεί σε πλήρη συνάφεια με τις Αρχές των Παρισίων και, κατ’ επέκταση συνάγεται ότι το Κράτος σέβεται και έχει σε εφαρμογή τον απαραίτητο μηχανισμό που διασφαλίζει την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός της επικράτειας του.

Οι Αρχές των Παρισίων εκπονήθηκαν το 1991 και αποσκοπούν περαιτέρω στην ανάπτυξη των αρχών λειτουργίας και τον καθορισμό των καθηκόντων και των αρμοδιοτήτων που θα πρέπει να διέπουν τις Εθνικές Αρχές Προώθησης και Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (National Human Rights Institution - NHRI). Το 1993, οι Αρχές των Παρισίων εγκρίθηκαν από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων (Ψήφισμα με αρ A/RES/48/134).

Η δε αρμόδια Υποεπιτροπή λαμβάνει υπόψη, κατά την αξιολόγηση των Εθνικών Αρχών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (NHRI) το σύνολο των Αρχών των Παρισίων, αλλά πρωτίστως, κατά πόσον ένα NHRI δύναται να ενεργεί αποτελεσματικά και ανεξάρτητα. 

Σε πρακτικό επίπεδο :

Τα NHRI με καθεστώς Α απολαμβάνουν συγκεκριμένα αναβαθμισμένα δικαιώματα συμμετοχής σε διεθνείς και περιφερειακούς μηχανισμούς, όπως:

-    Δικαίωμα συμμετοχής και ανεξάρτητής πρόσβασης στους μηχανισμούς των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, περιλαμβανομένων  το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στα επικουρικά του όργανα, καθώς και ορισμένα όργανα και μηχανισμούς της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, όπως η Ανοιχτή Ομάδα Εργασίας για τη Γήρανση (Open-Ended Working Group on Ageing). 

-    Δικαίωμα παρέμβασης ενώπιον του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ενώπιον άλλων Οργάνων/Μηχανισμών του ΟΗΕ .

-    Είναι επιλέξιμα και έχουν δικαίωμα πλήρους συμμετοχής στο GANHRI (General Assembly of National Human Rights Institutions) και στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων του GANHRI, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος ψήφου και κατοχής θέσεων στα διοικητικά του όργανα.

-    Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έχουν δικαίωμα ψήφου και κατοχής θέσεων στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Δίκτυού Εθνικών Αρχών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (European Network of National Human Rights Institutions - ENNHRI), καθώς και σε διάφορες υποεπιτροπές που λειτουργούν στα πλαίσια του ENNHRI.

-    Εκλαμβάνονται ως αξιόλογοι και σημαντικοί συνομιλητές από τους περιφερειακούς μηχανισμούς, όπως ο ΟΑΣΕ, το Συμβούλιο της Ευρώπης και τα θεσμικά όργανα και οι οργανισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης.