Τι ακριβώς είναι η τεχνολογία mRNA που βασίζονται κάποια εμβόλια κατά του κορωνοϊού - Για ποιες άλλες ασθένειες γίνονται κλινικές μελέτες mRNA εμβολίων - Θα μπορεί ένα mRNA εμβόλιο να θεραπεύσει τον καρκίνο;

Της Κωνσταντίνας Χατζηανδρέα

Εδώ και αρκετούς μήνες ακούμε για την περιβόητη νέα τεχνολογία mRNA από την οποία είναι βασισμένα κάποια εμβόλια κατά του κορωνοϊού. Μάλιστα αρκετοί είναι αυτοί που νομίζουν πως είναι κάτι καινούργιο ωστόσο αυτό που ισχύει είναι πως η πρώτη επιτυχημένη χορήγηση mRNA σε πειραματόζωα δημοσιεύθηκε το 1990 στο περιοδικό Science. O Jon Wolff και οι συνεργάτες του που ενδιαφέρονταν για τις δυνατότητες γονιδιακής θεραπείας, έβαλαν mRNA στους μύες ποντικών και επιβεβαίωσαν την παραγωγή της σωστής πρωτεϊνης.

Όσο προχωράμε, προχωρά και η επιστήμη και αυτό που κερδίζει το ενδιαφέρον των επιστημόνων τη δεδομένη στιγμή είναι η χρήση mRNA εμβολίου για τον καρκίνο!

>>> H offsite τώρα και στο Google News - Ακολουθείστε μας

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή και με τη βοήθεια του Καθηγητή Φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου δρ Νικόλα Διέτη να εξηγήσουμε με απλά λόγια τι είναι η τεχνολογία mRNA.

Σύμφωνα με τον δρ Διέτη, το mRNA είναι μια μορφή γενετικού υλικού, που έχει τον ρόλο να μεταφέρει μια οδηγία (μια συνταγή) για το πως να παραχθεί μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη. 

«Αυτή η οδηγία έρχεται από τα γονίδιά μας (DNA) και πηγαίνει προς τις μηχανές των κυττάρων μας που παράγουν πρωτεΐνες». 

Εξού και το όνομα: mRNA

Right-pointing triangle[m]essenger = αγγελειοφόρος 

Right-pointing triangleRNA = ριβονουκλεϊκό οξύ (γενετικό υλικό)

Συνεχίζοντας εξηγεί πως όλες οι πρωτεΐνες μας προέρχονται από τέτοιες οδηγίες αποκωδικοποίησης του DNA μας, μέσω του mRNA και οι μηχανές των κυττάρων μας φτιάχνουν πυρετωδώς συνεχώς πρωτεϊνες! «Επομένως το σώμα μας, τα κύτταρά μας έχουν πολλά mRNA μόρια, το κάθε ένα μεταφέρει μια συνταγή παραγωγής μιας πρωτεΐνης».

Που αλλού μπορεί να βοηθήσει η τεχνολογία mRNA

Την ίδια ώρα, από τις αρχές του 2000 μέχρι σήμερα έγιναν συνεχείς μελέτες από εκατοντάδες επιστήμονες για να βρουν τους κατάλληλους τρόπους σύνθεσης, σταθεροποίησης, μορφοποίησης και παρασκευής ενός mRNA σε μορφή εμβολίου.

Μιλώντας στην Offsite ο δρ Διέτης δήλωσε πως τα mRNA εμβόλια χρησιμοποιήθηκαν και ως συμβατικά εμβόλια κατά των ιών. Τουλάχιστον 8 κλινικές μελέτες mRNA εμβολίων καταγράφηκαν για διάφορους ιούς (π.χ HIV, Zika, λύσσας), κάποιες από τις οποίες είναι ακόμα ενεργές.

Ωστόσο δεν λείπουν τα προβλήματα υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες για ολοκληρωθούν οι έρευνες. Για παράδειγμα η εύρεση εθελοντών, τα λίγα κρούσματα, οι διαθέσιμοι πόροι, τα κονδύλια.

Παρ’όλα αυτά όμως, όπως τονίζει ο δρ Διέτης, τα πλεονεκτήματα των mRNA εμβολίων έναντι παραδοσιακών είναι σημαντικά. «Η έλλειψη ιού (εξασθενημένου ή ανενεργού) στο εμβόλιο σημαίνει πολύ λιγότερες παρενέργειες (που δημιουργούνται λόγω αναγνώρισης από το ανοσοποιητικό μας)». 

Εμβόλια mRNA και καρκίνος

Όπως γράψαμε πιο πάνω, την τελευταία 10ετία το ενδιαφέρον των επιστημόνων στράφηκε γύρω από τη χρήση mRNA εμβολίου για τον καρκίνο. 

Ο δρ Διέτης εξήγησε στην Offsite πως στον καρκίνο τα εμβόλια mRNA δουλεύουν κυρίως θεραπευτικά και όχι αποτρεπτικά. 

«Παρ’ όλα αυτά, χρησιμοποιείται η ίδια επιστημονική αρχή, δηλαδή το μόριο mRNA που περιέχεται στο εμβόλιο δίνει την οδηγία στο ανοσοποιητικό μας σύστημα να φτιάξει ειδικά αντισώματα, τα οποία στοχεύουν ειδικές πρωτεΐνες που υπάρχουν πάνω στα καρκινικά κύτταρα, αλλά όχι στα υγιή, με αποτέλεσμα να προσφέρονται ως στόχοι. Με αυτό τον τρόπο είναι σαν να δείχνουμε στο ανοσοποιητικό μας σύστημα ποιος είναι ο «εχθρός», να αναγνωρίζονται τα καρκινικά κύτταρα από το σώμα μας και να αναλαμβάνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα να τα εξολοθρεύσει χρησιμοποιώντας κάποια ειδικά ανοσολογικά κύτταρα που έχει για αυτό τον σκοπό, τα Τ-κύτταρα».

Πρόσθεσε πως τα εμβόλια mRNA έχουν τη δυνατότητα να είναι εξατομικευμένα, καλύπτοντας τις ανάγκες ενός συγκεκριμένου καρκινοπαθή. 

«Ένα από τα προβλήματα που έχει η συμβατική αντικαρκινική φαρμακοθεραπεία είναι το ότι δεν μπορεί να στοχεύσει τα καρκινικά κύτταρα χωρίς να προσβάλλει και τα υγιή κύτταρα. Για αυτό τον λόγο, τα νεότερα φάρμακα που έχουν ανακαλυφθεί και δείχνουν πιο αποτελεσματικά, είναι συνθετικά αντισώματα που στοχεύουν αυτές τις συγκεκριμένες πρωτεΐνες-στόχοι των καρκινικών κυττάρων, που δεν υπάρχουν στα υγιή κύτταρα, τις οποιες στοχεύουμε και με τα mRNA εμβόλια. Το πρόβλημα όμως είναι ότι τα καρκινικά κύτταρα είναι πολύ ετερογενή, δηλαδή έχουν πάρα πολλές γενετικές διαφορές μεταξύ τους, στον ίδιο ασθενή, και λόγω της ταχύτητας της αναπαραγωγής τους, συνεχώς αλλάζουν προφίλ με νέες μεταλλάξεις», σημειώνει. 

Την ίδια ώρα προσθέτει πως «αυτό σημαίνει ότι οι πρωτεΐνες-στόχοι που υπάρχουν στα καρκινικά κύτταρα ενός ασθενούς, συνεχώς αλλάζουν προφίλ. Και αυτό είναι ένα πρόβλημα για ένα σταθερό φάρμακο που στοχεύει μόνο σε μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη-στόχο, για όλους τους ασθενείς. Έτσι, τα εμβόλια mRNA μπορούν να καλύψουν αυτό το μειονέκτημα, προσφέροντας εξατομικευμένη θεραπεία. Μπορούν να σχεδιαστούν για ενάντια στο προφίλ ενός συγκεκριμένου καρκίνου ενός συγκεκριμένου ασθενούς, και έτσι να είναι πάρα πολύ πιο αποτελεσματικά».

Καταληκτικά σημειώνεται πως υπάρχουν ήδη κλινικές μελέτες φάσης ΙΙ και ΙΙΙ που σχεδιάστηκαν με αυτή την φιλοσοφία, για διάφορους καρκίνους, και αναμένονται πολύ σύντομα τα αποτελέσματά τους.