Της Μύριας Γεωργίου

Επιστροφή στα σχολεία αύριο, Δευτέρα (14/9) μετά την αναβολή κατά μια βδομάδα εξαιτίας των ιδιαίτερα βεβαρημένων κλιματολογικών συνθηκών.

Ενόψει της έναρξης της νέας σχολικής χρονιάς επικοινωνήσαμε  με την Σχολική Ψυχολόγο Αννίτα Βράχα, η οποία μίλησέ στην Offsite για το πως να προετοιμάσουν οι γονείς τα παιδιά ψυχολογικά αλλά και πρακτικά για την επιστροφή τους στο σχολείο έχοντας πλέον στην καθημερινότητα μας την πανδημία του κορωνοϊού, Πως να τους εξηγήσουμε γιατί πρέπει να χρησιμοποιούν την μάσκα και να τηρούν τις αποστάσεις, για το αν θα επηρεαστούν οι κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών λόγω των νέων δεδομένων.

Πως να χειριστούν το ζήτημα οι γονείς και πως να εξηγούν στα παιδιά τους για την πανδημία, και άλλα πολλά.

Πως να προετοιμάσουμε τα παιδιά ψυχολογικά και πρακτικά για την επιστροφή τους στο σχολείο

Όπως ανέφερε η κα Βράχα, η επιστροφή στο σχολείο τη φετινή σχολική χρονιά αποτελεί μια ιδιαίτερη συνθήκη με πολλές αλλαγές και νέους κανόνες. Η επάνοδος στο σχολείο ως διαδικασία σηματοδοτεί την επιστροφή στην καθημερινότητα και τη ρουτίνα και τα συναισθήματα που μπορεί να βιώσουν τα παιδιά είναι ανάμεικτα, όπως για παράδειγμα αγωνία ή/και χαρά που θα συναντήσουν τους φίλους τους, ανησυχία για τις μαθησιακές απαιτήσεις, αλλαγή τμήματος ή σχολείου κ.α.  

Αρχικά είναι καλό να έχουμε υπόψιν ότι τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια όταν ξέρουν τι αλλαγές να αναμένουν και τι πρέπει να κάνουν. Επομένως, οι γονείς χρειάζεται να ενημερώσουν τα παιδιά ποια μέτρα ασφαλείας χρειάζεται να εφαρμόσουν στο σχολικό πλαίσιο και τι αναμένεται να είναι διαφορετικό. Να δώσουν πληροφορίες για το πως θα είναι η τάξη, πως θα λαμβάνουν το πρωινό ή μεσημεριανό τους, με ποιο τρόπο θα συμμετέχουν σε άλλες δραστηριότητες του σχολείου κλπ. Να βοηθήσουν τα παιδιά να επικεντρωθούν στα πράγματα που μπορούν να ελέγξουν, όπως πώς να φορούν μια μάσκα σωστά ή να πλένουν τα χέρια τους σωστά, παρά στα πράγματα που δεν μπορούν να ελέγξουν.

Εάν τα παιδιά εκφράζουν ανησυχίες, αγωνία, άγχος, οι γονείς μπορούν να συζητήσουν τα θετικά στοιχεία της επιστροφής τους στο σχολείο, (πχ συνάντηση με φίλους, δασκάλους, κοινές δραστηριότητες με συμμαθητές), να ενθαρρύνουν τα παιδιά να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα, ανησυχίες ή απορίες. Είναι σημαντικό οι γονείς να παραμείνουν ψύχραιμοι και θετικοί, να απαντήσουν με ειλικρίνεια, και να μην δώσουν πληροφορίες για τις οποίες δεν είναι σίγουροι. Να βοηθήσουν τα παιδιά να είναι ευέλικτα και να χρησιμοποιούν στρατηγικές αντιμετώπισης του άγχους.

Επίσης, η καλή συνεργασία και επικοινωνία με το σχολείο θα βοηθήσει τους γονείς να έχουν μια πλήρη εικόνα για το πώς ανταποκρίνονται τα παιδιά στο σχολείο καθώς επίσης εάν εκφράζουν ανησυχίες ή αρνητικές συμπεριφορές.

Τέλος, είναι σημαντικό να διατηρηθεί μια ρουτίνα και να θεσπιστεί ένας εβδομαδιαίος προγραμματισμός με χρονοδιαγράμματα για την υλοποίηση των καθημερινών εργασιών και υποχρεώσεων των παιδιών.

Πως να τους κάνουμε να καταλάβουν γιατί πρέπει να χρησιμοποιούν την μάσκα και να τηρούν τις αποστάσεις – Πως να τους το εξηγήσουμε

Η τήρηση των μέτρων προστασίας από την εξάπλωση του ιού αποτελεί σίγουρα μια πρόκληση για όλους, και ιδιαίτερα για τα παιδιά. Με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς και των μέτρων που χρειάζεται να ακολουθήσουν τα παιδιά, είναι σημαντικό οι γονείς να συζητήσουν με τα παιδιά τους για το αυτό το ζήτημα.

Αρχικά οι γονείς χρειάζεται να είναι καλά ενημερωμένοι για το νέο τύπο κορωνοϊού, Covid -19 και τους κανόνες υγιεινής και προστασίας. Να συζητήσουν με τα παιδιά τους κανόνες υγιεινής που θα πρέπει να εφαρμόζουν στο σχολείο, στο σπίτι και σε άλλα πλαίσια στα οποία δραστηριοποιούνται αξιοποιώντας εικόνες, ιστορίες ή βίντεο. Να εξηγήσουν για ποιούς λόγους είναι απαραίτητο να εφαρμόζουμε συγκεκριμένα μέτρα πρόληψης στην καθημερινή μας ζωή.

Να υπενθυμίζουν τους κανόνες υγιεινής όπου και όταν κρίνεται απαραίτητο. Επιπλέον, μπορούν να εξασκηθούν στην ορθή χρήση της μάσκας ή στο σωστό πλύσιμο των χεριών πριν ξεκινήσει το σχολείο. 

Επιπλέον, οι γονείς καλό είναι να ακούσουν τις ανησυχίες και τα συναισθήματα των παιδιών (πχ νιώθω γελοίος με τη μάσκα) γεγονός που θα ενισχύσει την επικοινωνία και τον διάλογο. Να συζητήσουν τις αξίες της οικογένειας τους ώστε να προετοιμάσουν τα παιδιά να τηρούν τα μέτρα ακόμη κι αν φίλοι ή συμμαθητές δεν λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τα μέτρα προστασίας. Μπορούν να επεξηγήσουν στα παιδιά ότι οι συνθήκες αυτές δεν θα διαρκέσουν για πάντα δημιουργώντας έτσι μια προοπτική η οποία θα διευκολύνει την εφαρμογή των κανόνων.

Επίσης, είναι σημαντικό να ενημερώσουν τα παιδιά τι πρέπει να κάνουν και σε ποιους να αποταθούν σε περίπτωση που νιώσουν αδιαθεσία ή ανασφάλεια και να διατηρούν μια στενή συνεργασία και επικοινωνία με το σχολείο.

Τέλος, οι γονείς χρειάζεται να διατηρήσουν μια ψύχραιμη στάση, και να λειτουργήσουν ως θετικά πρότυπα τηρώντας τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης, γεγονός που θα συμβάλει στην αντίστοιχη στάση και από τα παιδιά.

Ποιές ηλικίες επηρεάζονται περισσότερο ψυχολογικά λόγω της πανδημίας

Τα μέτρα προστασίας και οι κανόνες υγιεινής που καλούμαστε να εφαρμόσουμε για να διαφυλαχθεί η δημόσια υγεία από την εξάπλωση του κορωνοϊού έχουν σίγουρα σημαντική επίπτωση στην καθημερινότητα μας και κατ’ επέκταση στην ψυχολογική μας κατάσταση, δημιουργώντας αρνητικά συναισθήματα (όπως άγχος, ανησυχία, θλίψη, απογοήτευση κλπ). Όλες αυτές οι αλλαγές δύναται να επηρεάσουν όλους τους ανθρώπους κάθε ηλικίας και φυσικά τα παιδιά. 

Ο τρόπος και ο βαθμός που το κάθε παιδί ανταποκρίνεται ή/και προσαρμόζεται στα καινούργια δεδομένα καθώς επίσης, διαχειρίζεται τα αρνητικά συναισθήματα εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως για παράδειγμα το αναπτυξιακό επίπεδο, η ιδιοσυγκρασία, οι ανάγκες, οι προσωπικές και οικογενειακές αξίες κ.α.

Αυτό που χρήζει ιδιαίτερης σημασίας είναι να παρέχεται στα παιδιά έγκυρη και αξιόπιστη ενημέρωση για τον κορωνοϊό, επεξηγήσεις για τα διάφορα μέτρα προστασίας, ούτως ώστε να διατηρήσουν ένα αίσθημα ασφάλειας, καθώς επίσης, η δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας των παιδιών. 

Πιστεύετε ότι είναι σωστό το μέτρο για χρήση μάσκας στα σχολεία; Και γιατί; 

Όπως σημείωσε η κα Βράχα, οι καταστάσεις που ζούμε σίγουρα είναι πρωτόγνωρες για όλους και οι τρέχουσες εξελίξεις επιβάλλουν αναγκαίες αλλαγές και προσαρμογές στην καθημερινότητα μας. 

«Θεωρώ ότι όλοι θα πρέπει να ενημερωνόμαστε από αξιόπιστες πηγές πληροφόρησης σχετικά την εξέλιξη της πορείας του κορωνοϊού στη χώρα μας και να εφαρμόζουμε όλα τα προβλεπόμενα μέτρα προστασίας τα οποία καθορίζονται από την επιστημονική ομάδα του Υπουργείου Υγείας.»

Λόγω της πανδημίας θεωρείτε ότι θα επηρεαστούν οι κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών; (που δεν μπορούν να αγκαλιάσουν τους φίλους τους και να παίξουν ομαδικά παιχνίδια)

Πολλοί γονείς εκφράζουν ανησυχίες για την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους σε μια εποχή που η κοινωνικοποίηση είναι ιδιαίτερα περιορισμένη. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι καλούμαστε να έχουμε «φυσικές αποστάσεις» και όχι «κοινωνικές αποστάσεις». Λαμβάνοντας υπόψιν αυτό τον διαχωρισμό, τότε μπορούμε να δημιουργήσουμε ευκαιρίες ενίσχυσης των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών αξιοποιώντας εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας.

Οι κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες αναφέρονται στην ικανότητα αλληλεπίδρασης με άλλους, στη ρύθμιση των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς, στην επίλυση προβλημάτων και στην αποτελεσματική επικοινωνία.

Οι γονείς μπορούν διατηρήσουν την κοινωνική αλληλεπίδραση των παιδιών μέσω εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας, όπως διασκεδαστικούς χαιρετισμούς διατηρώντας την απαιτούμενη φυσική απόσταση. Μέσω της χρήσης της τεχνολογίας για τη διατήρηση της κοινωνικής συνδιαλλαγής στις περιπτώσεις όπου οι φυσικές συναντήσεις είναι περιορισμένες. Επίσης, υπάρχει πληθώρα ομαδικών παιχνιδιών και δραστηριοτήτων τα οποία δεν προϋποθέτουν σωματική επαφή, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν ούτως ώστε τα παιδιά να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, καθώς επίσης, δραστηριότητες που προωθούν την αναγνώριση και έκφραση συναισθημάτων.

Επιπλέον, μέρος των κοινωνικών δεξιοτήτων είναι η ρύθμιση των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς και η επίλυση συγκρούσεων. Επομένως, η δύσκολη περίοδος που διανύουμε αποτελεί μια καλή ευκαιρία για τα παιδιά να μάθουν να διαχειρίζονται με θετικό τρόπο αρνητικά συναισθήματα, να προσαρμόζονται σε αλλαγές, να αποκτήσουν αυτοέλεγχο, να εντοπίζουν λύσεις στα προβλήματα και να ενισχύσουν αξίες όπως η υπομονή, η επιμονή, η ενσυναίσθηση.

Σημαντικό επίσης, είναι να διατηρήσουμε ένα ισχυρό κοινωνικό δίκτυο για όλη την οικογένεια το οποίο θα  ενισχύσει τη συναισθηματική μας ευημερία. 

Πως να χειριστούν το ζήτημα οι γονείς; Πως να εξηγούν στα παιδιά τους για την πανδημία; 

Καταρχήν, είναι πολύ σημαντικό οι ίδιοι οι γονείς να λειτουργήσουν ως θετικά πρότυπα για τα παιδιά. Είναι χρήσιμο οι γονείς να είναι διαθέσιμοι να ακούσουν τις ανησυχίες και τα συναισθήματα των παιδιών τους, να απαντήσουν σε ερωτήσεις, να τα καθησυχάσουν. Οι γονείς χρειάζεται να διαμορφώσουν ένα πλαίσιο ασφάλειας παρέχοντας στα παιδιά κατάλληλη πληροφόρηση για τους κανόνες υγιεινής που θα πρέπει να ακολουθήσουν και να τα διαβεβαιώσουν ότι λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για την διασφάλιση της υγείας. Επιπλέον, η έκθεση των παιδιών σε πληροφορίες από τα ΜΜΕ, το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι σημαντικό να είναι περιορισμένη. 

Εντούτοις προκειμένου να συζητήσουμε με τα παιδιά για την πανδημία είναι καλό να λάβουμε υπόψιν το αναπτυξιακό επίπεδο των παιδιών, να διερευνήσουμε τι γνωρίζουν ήδη τα παιδιά για τον ιό, να λάβουμε οι ίδιοι την κατάλληλη ενημέρωση για την πανδημία αποφεύγοντας να δώσουμε πληροφορίες για τις οποίες δεν είμαστε σίγουροι.

Στα παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας:  Οι γονείς μπορούν να αξιοποιήσουν ιστορίες ή εικόνες ώστε να διασφαλίσουν ότι οι έννοιες που αναφέρονται είναι κατανοητές για τα παιδιά ή να επεξηγήσουν παρερμηνείες. Επίσης, είναι σημαντικό να παρέχουν απλές και κατανοητές πληροφορίες σχετικά με τον κορωνοϊό και να απαντούν μόνο στις ερωτήσεις που τίθενται από τα παιδιά. Η ενθάρρυνση για έκφραση συναισθημάτων και προβληματισμών είναι επίσης βοηθητική για τα παιδιά. 

Στα παιδιά σχολικής ηλικίας: Οι γονείς χρειάζεται να παρέχουν σαφείς και κατανοητές πληροφορίες χωρίς περιττές λεπτομέρειες, διαψεύδοντας φήμες ή μύθους ώστε να διαχωρίσουν τι συμβαίνει στην πραγματικότητα από αυτό που φαντάζονται ή φοβούνται ότι μπορεί να συμβεί. Να απαντήσουν με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις των παιδιών όσες φορές κι αν χρειαστεί να επαναλάβουν ορισμένες πληροφορίες. Να ενθαρρύνουν την έκφραση συναισθημάτων και να συζητήσουν θετικούς τρόπους διαχείρισης συναισθημάτων όπως άγχος, ανησυχία ή θλίψη. 

Σε εφήβους: Οι γονείς χρειάζεται να δώσουν ειλικρινή, σαφή και έγκυρη ενημέρωση σχετικά με την πανδημία, βοηθώντας τους εφήβους να αναζητήσουν και οι ίδιοι αξιόπιστη και έγκυρη πληροφόρηση ενισχύοντας την κριτική στάση απέναντι στα γεγονότα. Να ενθαρρύνουν την έκφραση συναισθημάτων και να προωθήσουν την ανεξαρτησία στο πλαίσιο που είναι κατάλληλο και εφικτό. Επιπλέον, είναι σημαντικό να ενθαρρύνουν ευκαιρίες για διάλογο και παροχή βοήθειας σε συνομήλικους.