Το φαινόμενο του κατά συρροή δολοφόνου (Serial Killer) ήταν μέχρι πρόσφατα άγνωστο στην κυπριακή πραγματικότητα. Το θεωρούσαμε κάτι ξένο, απομακρυσμένο από τη μικρή κοινωνία του νησιού μας.

Με την παρούσα συνέντευξη επιχειρούμε μια εγκληματολογική θεώρηση του φαινομένου αυτού με τον Ανδρέα Καπαρδή, Ph.D (Cambridge), Πρόεδρο του Κυπριακού Συνδέσμου Εγκληματολογίας, Ομότιμο Καθηγητή στο Τμήμα Νομικής Πανεπιστήμιου Κύπρου και Επισκέπτη Καθηγητή στην Εγκληματολογία του Πανεπιστημίου του Cambridge.

Κληθείς από το ΚΥΠΕ να αναφέρει την πρώτη του αντίδραση στις διαδοχικές αποκαλύψεις στο φρεάτιο στο Μιτσερό, ο κ. Καπαρδής είπε «παρόλο που ως εγκληματολόγος έχω μελετήσει, έχω δημοσιεύσει συγγράμματα και διδάσκω στο μάθημα της εγκληματολογίας και αυτή την κατηγορία φόνου αρκετά χρόνια, ένιωσα shock και ένα ψυχολογικό μούδιασμα γιατί αφορά την Κύπρο μας».

Η σκέψη, είπε, πάει στα θύματα και να θυμούμαστε ότι θύματα είναι, επίσης, και τα παιδιά και οι δικοί ενός φονιά που βιώνουν και θα βιώνουν το τραγικό τούτο γεγονός και τις συνέπειες του. Επίσης, ας μη ξεχνούμε ότι αρκετοί από αυτούς που εμπλέκονται στη διερεύνηση τέτοιων φόνων, όπως γνωρίζουμε από μελέτες τέτοιων γεγονότων διεθνώς, θα βιώσουν μετατραυματικό άγχος που, αν δεν έχουν την αναγκαία εξειδικευμένη ψυχολογική στήριξη, πιθανό να βιώσουν και ψυχολογική διαταραχή από την όλη εμπειρία.  

Το φαινόμενο αυτό, συνέχισε ο κ. Καπαρδής, «όταν ξαφνικά εκρήγνυται στις οθόνες μας, τραυματίζει και την ευρύτερη κοινωνία και ιδιαίτερα τις κοινότητες όπου η όλη υπόθεση εξελίσσεται. Επίσης, μου φέρνει στη σκέψη το γεγονός ότι τελικά η ιστορία του ανθρώπου στον πλανήτη μας είναι ένα μείγμα εντυπωσιακών επιτεύξεων και πολιτισμού, καλοσύνης και αλτρουισμού, αλλά ταυτόχρονα εγωισμού και σκληρής, απάνθρωπης μεταχείρισης συνανθρώπων».  

Σε ερώτηση γιατί τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον για τους μαζικοκτόνους (serial killers) έχει αυξηθεί πολύ,  αν κρίνουμε από τις ταινίες που έχουν γυριστεί και από τα βιβλία που έχουν γραφτεί, ο κ. Καπαρδής παρατήρησε πως όπως καλά γνωρίζει ένας δημοσιογράφος και το Hollywood, ταινίες όπως ‘Silence of the Lambs’  και ‘Natural Born Killers’, «η βία, το σοβαρό βίαιο έγκλημα πουλά», ιδίως τα ειδεχθή εγκλήματα.  

Σε ερώτηση για τον ορισμό  του ‘κατά συρροή δολοφόνος’ στην εγκληματολογία, ο κ. Καπαρδής σημείωσε ότι δεν υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των ερευνητών, αλλά ο όρος αναφέρεται ως επί το πλείστο σε υποθέσεις με τουλάχιστο τρεις φόνους, από ένα ή περισσότερους δράστες, σε μία χρονική περίοδο και σε διαφορετικά γεγονότα. Αυτή η κατηγορία μαζικοκτόνου δεν πρέπει να συγχύζεται με τον μονοεπεισοδιακό μαζικοκτόνο.  

Κληθείς να πει κατά πόσο η κατηγορία του φόνου αυτού αυξάνεται σε δυτικές χώρες, ο κ. Καπαρδής είπε ότι «δεν μπορούμε να απαντήσουμε με σιγουριά το ερώτημα αυτό για τους εξής λόγους:

Στην εγκληματολογία είναι καλά τεκμηριωμένο το ‘αφανές έγκλημα’, κάτι που σίγουρα χαρακτηρίζει περισσότερο πιθανούς φόνους μεγάλου αριθμού ελλειπόντων προσώπων σε χώρες και πόλεις με πολύ μεγάλους πληθυσμούς όπως τις ΗΠΑ.

Τα τελευταία χρόνια για διάφορους λόγους έχουμε πιο ακριβή στοιχεία για ελλείποντα πρόσωπα και για φόνους σε διάφορα μέρη μιας χώρας και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πριν από 30 χρόνια οι ειδικοί στις ΗΠΑ υπολόγιζαν ότι σε μα δεδομένη στιγμή υπήρχαν περίπου 35 ενεργοί κατά συρροή δολοφόνοι στη χώρα τους με μέσο ετήσιο αριθμό 3.500 θύματα. Όμως, είναι αμφισβητήσιμη η ακρίβεια τέτοιων υπολογισμών.

Ο φόβος του κοινού, και ιδίως των γυναικών, για θυματοποίηση έχει να κάνει περισσότερο με τη δημοσιότητα που χαρακτηρίζει τέτοιες υποθέσεις από τα ΜΜΕ και όχι πραγματική αύξηση του κινδύνου.

Το σίγουρο είναι το φαινόμενο αυτό δεν θα μειωθεί στο εγγύς μέλλον αν θυμηθούμε τον συνεχή βομβαρδισμό μας με εικόνες βίας και την αυξανόμενη τάση στην εποχή μας για ωφελιμισμό και εγωισμό μαζί με τη βία ως ψυχαγωγία.

Χωρίς να παραβλέπω τις ατομικές διαφορές, ας αναλογιστούμε πόσο λίγο επενδύουμε ως κοινωνία και κράτος σε αξίες όπως την αγάπη και συμπόνια για το συνάνθρωπό μας σαν αντίδοτο στο συνεχή κατακλυσμό από εικόνες και μηνύματα βίας. Επίσης, ζούμε σε μία εποχή που ο νεοναζισμός, η ξενοφοβία και ο ρατσισμός έχουν πάρει την ανιούσα στην πολιτισμένη Ευρώπη.

Εγκληματολογικές έρευνες στις ΗΠΑ έχουν τεκμηριώσει ότι τη δεκαετία του 1980 το πιο πιθανό θύμα ενός κατά συρροή δολοφόνου ήταν μία νεαρή ευάλωτη γυναίκα, ιδίως μία πόρνη ή ένας άστεγος, αλλά τα τελευταία χρόνια το πιο πιθανό θύμα είναι ένα νεαρό άτομο, ιδίως παιδί.

Για αυτό και το FBI πριν 25 χρόνια ίδρυσε τη Μονάδα για Απαχθέντα Παιδιά και κατά Συρροή Φόνους καθώς και την Επιτελική Ομάδα για Ελλείποντα Παιδιά και Παιδιά Θύματα Εκμετάλλευσης. Σημειωτέο ότι στο έγκλημα γενικά στην Κύπρο ακολουθούμε με γρήγορους ρυθμούς το έγκλημα που υπήρχε σε ΗΠΑ και ΗΒ πριν από 30-35 χρόνια, αλλά στην εποχή του διαδικτύου και της ψηφιακής επικοινωνίας.»