Οικογένεια. Μια λέξη που σημαίνει τόσα πολλά. Κι' όμως δυστυχώς ανάμεσα μας υπάρχουν παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς την αγάπη και την ζεστασιά που πρέπει να έχει μια οικογένεια. Τον τελευταίο καιρό βιώσαμε μάλιστα και το τραγικό περιστατικό με τον ανήλικο στη Λευκωσία και τον σάλο που ακολούθησε. 

Λίγοι είναι όμως αυτοί που θα αναρωτηθούν τι να γίνονται τα παιδιά χωρίς οικογένεια, πώς ζουν… Στο ρεπορτάζ που ακολουθεί, αναδεικνύουμε τις ενέργειες που κάνουν οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας γι' αυτά τα παιδιά που είτε έχασαν την οικογένεια τους, είτε πρέπει για οποιοδήποτε λόγο να απομακρυνθούν από αυτή. 

Κατ' αρχάς αφού κριθεί ότι το παιδί πρέπει να φύγει από την οικογένεια του, ξεκινούν οι διαδικασίες για  τοποθέτηση του σε κατάλληλη ανάδοχη οικογένεια, ή σε άλλη κατάλληλη εγκεκριμένη δομή παιδικής προστασίας, η οποία είναι προσωρινή μέχρι και την ενηλικίωση του.

Η Offsite, θέλοντας να κάνει πιο γνωστό τον θεσμό της ανάδοχης οικογένειας, επικοινώνησε με τον Πρόεδρο του Παγκύπριου Συνδέσμου Ανάδοχης Οικογένειας «ΦΩΛΙΑ ΑΓΑΠΗΣ», Δήμο Θωμά, ο οποίος μας είπε αρκετά για το θέμα.

Τι είναι ανάδοχη οικογένεια

Σύμφωνα με τα όσα μας έχει πει ο κ. Θωμά, ανάδοχη είναι η οικογένεια η οποία αναλαμβάνει να φιλοξενεί στο σπίτι της και να φροντίζει ένα ή περισσότερα παιδιά, τα οποία είναι υπό την νομική φροντίδα του Κράτους.  Οι ανάδοχες οικογένειες προσφέρουν εθελοντικά φροντίδα και προστασία στα παιδιά αυτά, τα οποία μπορούν να φιλοξενούν μέχρι την ενηλικίωση τους.

Είδη Αναδοχής:  

1. Συγγενική αναδοχή, είναι η αναδοχή που στις περιπτώσεις αυτές το παιδί τοποθετείται σε  άτομα που ανήκουν στο ευρύτερο συγγενικό του περιβάλλον π.χ. γιαγιάδες, θείες όταν αυτά τα άτομα κρίνονται κατάλληλα από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας και μετά από σχετική αξιολόγηση. 
2. Βραχυπρόθεσμη αναδοχή, είναι η αναδοχή η οποία μπορεί να διαρκέσει από μία νύχτα μέχρι και μερικούς μήνες και εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που η  βιολογική οικογένεια του παιδιού χρειάζεται κάποιο μικρό χρονικό διάστημα για να ξεπεράσει την κρίση που αντιμετωπίζει.
3. Μακροπρόθεσμη αναδοχή, είναι η αναδοχή που εφαρμόζεται σε περιπτώσεις παιδιών που δεν προβλέπεται να επιστρέψουν στις οικογένειες τους. Η αναδοχή αυτή επιτρέπει σε κάθε παιδί που απομακρύνεται από την βιολογική του οικογένεια, να μεγαλώσει σε ένα ασφαλές, σταθερό και υποστηρικτικό  οικογενειακό περιβάλλον, χωρίς να αποκλείει την επαφή με την οικογένεια του.
4. Αναδοχή φιλοξενίας, είναι η αναδοχή η οποία επιτρέπει σε φιλοξενούσες οικογένειες, να αναλαμβάνουν τη φροντίδα παιδιών που ζουν κυρίως σε ίδρυμα σε περιόδους γιορτών, διακοπών και Σαββατοκύριακα.
5. Έκτακτη αναδοχή, αφορά περιπτώσεις όπου οι γονείς τελούν υπό κράτηση για σύντομο διάστημα ή χρειάζεται να νοσηλευτούν άμεσα ή  και  για άλλες έκτακτες καταστάσεις. 
6. Ημερήσια αναδοχή, είναι για ενίσχυση της λειτουργικότητας της οικογένειας. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί μετακινείται και φροντίζεται από ανάδοχη οικογένεια σε καθορισμένες ώρες της ημέρας ανάλογα με τις ανάγκες του, τόσο κατά την διάρκεια της ημέρας, όσο και της νύχτας. 
7. Αναδοχή ομάδας παιδιών, αφορά την αναδοχή  4 με 5 παιδιών, από παιδικής μέχρι και εφηβικής ηλικίας, όπου αναμένεται να βοηθηθούν από την δυναμική της ομάδας. Στις περιπτώσεις αυτές συγκαταλέγονται και αδέλφια, τα οποία πρέπει να μεγαλώσουν μαζί. Στο συγκεκριμένο μοντέλο, το οποίο εφαρμόζεται στην Κύπρο προϋποθέτει ο ένας εκ των δύο ανάδοχων γονιών να μην εργάζεται ώστε να μπορεί να καλύψει καθημερινά τις ανάγκες των παιδιών. Επιπρόσθετα το κράτος παρέχει σειρά από οικονομικά υποστηρικτικά μέτρα, όπως η αντιμισθία του ενός ανάδοχου γονέα, φροντίδα  κ.α.  

Όλες οι πιο πάνω μορφές, όπως μας έχει αναφέρει μπορούν να λειτουργήσουν σε συνδυασμό. Δηλαδή, δεν είναι δεσμευτικές για την εγκεκριμένη ανάδοχη οικογένεια η οποία μπορεί να διαφοροποιήσει τις υπηρεσίες της ανάλογα με τις επιθυμίες και τις δυνατότητες της.

Πως μπορεί κάποιος να κάνει αίτηση για να γίνει ανάδοχος;

Σύμφωνα με τον κ. Θωμά, η διαδικασία για να εγκριθεί κάποιος ως ανάδοχος γονιός προϋποθέτει την υποβολή γραπτού αιτήματος από τον ενδιαφερόμενο, σε ειδικό τυποποιημένο έντυπο, προς τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας. Στην συνέχεια ακολουθεί μια εμπεριστατωμένη αξιολόγηση από τον αρμόδιο Λειτουργό για την προσωπικότητα και τις δεξιότητες του κάθε γονιού. Στα πλαίσια της διερεύνησης αυτής ο ανάδοχος έχει να δυνατότητα να  εξοικειωθεί με τον θεσμό και να αισθανθεί ασφαλής όσον αφορά την απόφαση του. 

Επίσης, μας έχει αναφέρει πως οι ανάδοχες οικογένειες τυγχάνουν ενημέρωσης και εκπαίδευσης πριν να αναλάβουν την φροντίδα  ενός παιδιού.

Τα κριτήρια για να γίνει κάποιος ανάδοχος

Ανάδοχη οικογένεια μπορεί να γίνει οποιαδήποτε οικογένεια. Οικογένειες με παιδιά ή χωρίς παιδιά, μονογονεϊκές οικογένειες ακόμα και μονήρη άτομα μπορούν να ενταχθούν στον θεσμό της αναδοχής. 

Αυτό που απαιτείται, όπως μας έχει πει ο κ. Θωμά είναι η οικογένεια αυτή να είναι σε θέση να δώσει αγάπη, κατανόηση και στήριξη σε ένα παιδί και να έχει τον κατάλληλο χώρο για την φιλοξενία του. 

Πόσα παιδιά είναι σε ανάδοχες οικογένειες στην Κύπρο;

''Σήμερα στην Κύπρο υπάρχουν περίπου 390 παιδιά τα οποία βρίσκονται υπό την νομική φροντίδα του Κράτους. Από αυτά 160 περίπου παιδιά βρίσκονται σε ανάδοχες οικογένειες. 

Τα υπόλοιπα 230 παιδιά βρίσκονται σε ιδρύματα παιδικής προστασίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται 90 περίπου ασυνόδευτα παιδιά, «τα παιδιά της θάλασσας» όπως τα έχουμε αποκαλέσει, τα οποία έχουν έρθει στην Κύπρο μέσω του κύματος των μεταναστών. 

Γι’ αυτά τα 230 παιδιά,  προσπαθούμε ως Σύνδεσμος να βρούμε ανάδοχες οικογένειες γιατί θεωρούμε ότι όλα τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να μεγαλώνουν σε ένα σωστό οικογενειακό περιβάλλον και να απολαμβάνουν την ζεστασιά και θαλπωρή μιας οικογένειας, να νοιώσουν μια μητρική αγκαλιά, να έχουν ένα πατρικό χάδι''. 

Υπάρχουν περιπτώσεις που τελικά οι ανάδοχες οικογένειες υιοθετούν τα παιδιά;

Αρχικά, όπως μας έχει αναφέρει ο κ. Θωμά, υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην αναδοχή από την υιοθεσία. 

Η υιοθεσία, όπως μας εξήγησε, είναι μία νομική πράξη κατά την οποία το παιδί που δεν μπορεί να ζήσει με την βιολογική του οικογένεια γίνεται μόνιμο μέλος της υιοθετούσας οικογένειας και απολαμβάνει τα προνόμια ενός φυσικού παιδιού. Η υιοθεσία είναι αμετάκλητη. 

Η αναδοχή γίνεται μετά από αίτημα μια οικογένειας προς τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, όπου στην συνέχεια θα αξιολογηθούν για το κατά πόσο είναι κατάλληλες για να προσφέρουν φροντίδα σε παιδιά ηλικίας μέχρι και 18 χρόνων, τα οποία μετακινούνται από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Με τον τρόπο αυτό φιλοξενείται το παιδί σε κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον και του παρέχεται η απαιτούμενη φροντίδα και προστασία για όσο χρονικό διάστημα κριθεί από τις ΥΚΕ, ότι είναι προς το συμφέρον του.

Επίσης, ο κ. Θωμά ανέφερε στην Offsite, πως σίγουρα μια αναδοχή μπορεί να καταλήξει και σε υιοθεσία του παιδιού αφού κριθεί από τις ΥΚΕ ότι αυτό θα είναι προς το συμφέρον του παιδιού.   

Πως αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους ανάδοχους γονείς τους;

Τα παιδιά στην ανάδοχη οικογένεια νοιώθουν ασφάλεια και προστασία. Σίγουρα στην αρχή απαιτείται ένα στάδιο προσαρμογής. Όμως οι δεσμοί που δημιουργούνται μεταξύ των παιδιών και των αναδόχων γονιών είναι πάντοτε πολύ δυνατοί. Τα παιδιά βλέπουν στο πρόσωπο των ανάδοχων γονιών τους ανθρώπους που τους αγαπούν, τους προστατεύουν και τους στηρίζουν. Οι σχέσεις και οι δεσμοί των παιδιών αυτών με τις ανάδοχες οικογένειες συνεχίζουν και μετά την ενηλικίωση τους και κρατούν μια ζωή αφού για τα παιδιά αυτά η αναδοχή αποτέλεσε την σωτηρία τους. 

Ιστορικό του Συνδέσμου 

Η αναδοχή, είναι η κατεξοχήν κατάλληλη δομή κοινωνικής προστασίας για τα παιδιά υπό νομική φροντίδα. Μέσα από αυτό το σκεπτικό είχε συσταθεί το 1994 ο Σύνδεσμος «Φωλιά Αγάπης», από τον Κοινωνικό Λειτουργό κ. Χρίστο Παπαδόπουλο για στήριξη του προγράμματος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας «Ανάδοχης Οικογένειας με Ομάδα Εφήβων». Δημιούργησε  μία ομάδα στήριξης από εκλεκτούς φίλους του προγράμματος και το οποίο τερματίστηκε το 2005 από όπου και παρέμεινε από τότε ανενεργό. 

Ο Σύνδεσμος επαναλειτουργεί από το 2012 με μία ομάδα από νεαρά άτομα, επιστημονικά καταρτισμένα σε επαγγέλματα και τα οποία ασχολούνται με την προσφορά προς τον άνθρωπο και τα οποία εργάστηκαν προς την επαναδραστηριοποίηση του Συνδέσμου, ο οποίος μετονομάστηκε σε Παγκύπριο Σύνδεσμο Ανάδοχης Οικογένειας «Φωλιά Αγάπης». 

Οι σκοποί του Συνδέσμου είναι: 

• Η ενημέρωση και διαφώτιση του κοινού για τον θεσμό της Αναδοχής με απώτερο στόχο την εξεύρεση  νέων ανάδοχων  οικογενειών. 
• Η δημιουργία Ομάδων επιμόρφωσης και στήριξης των ανάδοχων γονέων. 
• Η προαγωγή της ευημερίας των νυν και πρώην παιδιών υπό φροντίδα. 
• Η επιμόρφωση και εκπαίδευση των υποψηφίων ανάδοχων γονέων. 
• Ο Σύνδεσμος «Φωλιά Αγάπης» επιτυγχάνει και προωθεί τους σκοπούς του με την συνεργασία έμπειρων επιστημόνων.

Προγράμματα: 

Μέσα στα πλαίσια τόσο της στήριξης των ανάδοχων οικογενειών, όσο και των παιδιών που μετακινούνται σε ανάδοχες οικογένειες, ο Σύνδεσμος «Φωλιά Αγάπης» έχει δημιουργήσει, τα ακόλουθα προγράμματα:

Πρόγραμμα Ημιανεξάρτητης Διαβίωσης

Αφορά νεαρά άτομα 16 ετών και άνω τα οποία σήμερα διαβιούν σε ιδρύματα και τους δίνεται η ευκαιρία να ζουν σε ξεχωριστές κατοικίες με την στήριξη του Συνδέσμου, με στόχο την απόκτηση δεξιοτήτων για ομαλή ένταξη τους στην κοινωνία. 

Πρόγραμμα ενημέρωσης της κοινωνίας 

Η προσπάθεια του Συνδέσμου επικεντρώνεται κυρίως στην εξεύρεση ανάδοχων οικογενειών με την διάδοση και ενημέρωση των πολιτών για τον συγκεκριμένο θεσμό. Για το σκοπό αυτό ο Σύνδεσμος διοργανώνει σειρά ενημερωτικών δραστηριοτήτων σε ΜΜΕ, οργανωμένες ομάδες και σύνολα.

Πρόγραμμα ενημέρωσης υποψήφιων ανάδοχων οικογενειών

Ο Σύνδεσμος μετά τον εντοπισμό υποψήφιων ανάδοχων οικογενειών διοργανώνει σειρά ενημερωτικών συναντήσεων για ενημέρωση και προετοιμασία των υποψήφιων ανάδοχων οικογενειών.

Ομάδα επιστημονικών συνεργατών 

Αποτελείται από επιστήμονες από διάφορες ειδικότητες, όπως κλινικοί ψυχολόγοι, ψυχοθεραπευτές, γιατροί από διάφορες ειδικότητες, ακτινολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, νομικοί και άλλοι. Παρέχουν υπηρεσίες ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες.

Σώμα εθελοντών 

Στο πρόγραμμα αυτό εθελοντές προσφέρουν τις υπηρεσίες σε ανάδοχες οικογένειες ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες. 

Πρόγραμμα στήριξης ανάδοχων οικογενειών 

Ο Σύνδεσμος παρέχει οικονομική στήριξη για κάλυψη εκτάκτων αναγκών σε πρώην και νυν παιδιά υπό φροντίδα και στα μέλη των οικογενειών τους τα οποία βρίσκονται σε οικονομική δυσχέρεια. Παράλληλα παρέχει υπηρεσίες στήριξης και βοήθειας προς τις ανάδοχες οικογένειες και τα ανάδοχα παιδιά. 

Νέα προγράμματα

Υπηρεσία  Κοινωνικής και Επαγγελματικής Στήριξης και Αποκατάστασης

Το πρόγραμμα στοχεύει να βοηθήσει τα πρώην και νυν υπό φροντίδα παιδιά  μετά από εξατομικευμένη επαγγελματική αξιολόγηση, να τυγχάνουν στήριξης και  καθοδήγησης με απώτερο σκοπό μια πετυχημένη επαγγελματική κατάρτιση και αποκατάσταση τους, η οποία θα βοηθήσει στην μετέπειτα προσαρμογή τους και στην ομαλή ένταξη τους στην κοινωνία.