45 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από το Πραξικόπημα που έγινε κατά της  Δημοκρατικά Εκλεγμένης Κυβέρνησης της Κύπρου, με απώτερο σκοπό την ανατροπή του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπου Μακάριου Γ' και την επίτευξη της ένωσης με την Ελλάδα.

Δυστυχώς ωστόσο το μόνο που κατόρθωσαν οι Πραξικοπηματίες ήταν να διχάσουν τον Κυπριακό Λαό, ανοίγωντας παράλληλα την κερκόπορτα στον Αττίλα να εισβάλει στην Κύπρο.

Συγκεκριμένα τον Ιούλιο του 1974 και με πρόφαση  την Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, η Χούντα των Αθηνών, πραγματοποιεί το πραξικόπημα στο οποίο έλαβαν μέρος μονάδες της Εθνικής Φρουράς βομβαρδίζοντας το πρωί της 15ης Ιουλίου το προεδρικό.

Στο πλευρό του Μακαρίου στην μάχη ενάντια στους Πραξικοπηματίες  στάθηκε το «Εφεδρικό» με μονάδες της αστυνομίας που υπερασπίστηκαν το Μακάριο μέχρι και τη φυγή του για το εξωτερικό.  

Τα αποτελέσματα του Πραξικοπήματος γνωστά, καθώς δόθηκε η αφορμή στην Τουρκία να επέμβει στρατιωτικά και να καταλάβει σε δύο φάσεις εισβολής το Βόρειο τμήμα της Κύπρου με πρόφαση την προστασία των Τ/κ από την ενδεχόμενη Ένωση που θα επιδίωκε η Χούντα των Αθηνών με την ΕΟΚΑ Β’.

Τα γεγονότα

Στις 8 το πρωί της 15ης Ιουλίου άρματα της Ε.Φ. βγήκαν στους δρόμους και κατευθύνθηκαν προς το Προεδρικό για να εξουδετερώσουν τις αστυνομικές δυνάμεις του Μακαρίου. Παράλληλα, 300 άνδρες των στρατιωτικών σωμάτων και στρατιώτες της 31ης  και 33ης Μονάδας Καταδρομών επιτέθηκαν με όπλα κατά του Μακαρίου και της φρουράς του, όπως επίσης και  2 Τάγματα Πεζικού από την Κερύνεια και 2 Λόχοι της ΕΛΔΥΚ.

Ο Μακάριος τη στιγμή της απόπειρας εναντίον του βρισκόταν στο Προεδρικό, από το οποίο αποχώρησε άμεσα και μεταφέρθηκε σε μοναστήρι στην περιοχή του Τροόδους, Μάλιστα την στιγμή  που πυρπολείται το Προεδρικό Μέγαρο το ΡΙΚ μεταδίδει το θάνατο του Μακαρίου.

Την ίδια μέρα πάρθηκε η απόφαση την ηγεσία του πραξικοπήματος να αναλάβει ο Νικόλαος Σαμψών. Την ορκωμοσία του θα τελέσει ο έκπτωτος Μητροπολίτης Γεννάδιος (πρώην Πάφου) ο οποίος αναλαμβάνει καθήκοντα Αρχιεπισκόπου.  

Την ίδια μέρα ο Μακάριος μέσω Πάφου στέλνει μήνυμα στον Κυπριακό Λαό. Συγκεκριμένα μέσω ραδιοφώνου στην Πάφο απευθύνει διάγγελμα στον λαό 

Ελληνικέ κυπριακέ λαέ. Η φωνή, που ακούτε, σάς είναι γνωστή. Γνωρίζετε ποιος σάς ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι αυτός, που εκλέξατε αρχηγό σας. Είμαι συμπολεμιστής και ηγήτοράς σας στον κοινό αγώνα. Το πραξικόπημα της χούντας απέτυχε. Ήμουν ο στόχος. Και όσο είμαι ζωντανός, η χούντα στην Κύπρο δεν θα περάσει. Ο λαός της Κύπρου δεν ανέχεται πραξικοπήματα και δικτάτορες. Η χούντα χρησιμοποίησε τανκς και τεθωρακισμένα, για να πετύχει το πραξικόπημά της. Αλλά η αντίσταση της προεδρικής φρουράς σταμάτησε τα τανκς και τα τεθωρακισμένα. Το μοναδικό κατόρθωμα της χούντας ήταν να κυριεύσει το σταθμό Ραδιοφωνίας, ώστε να μεταδώσει ανακρίβειες και να μιλήσει για αλλαγή κυβέρνησης. Μην υπακούετε καμία οδηγία ή διαταγές, που μεταδίδει η χούντα από το σταθμό αυτό. Ελληνικέ λαέ της Κύπρου,

Η χούντα αποφάσισε να καταστρέψει την Κύπρο, να τη διχοτομησει, αλλά δεν θα το επιτύχει. Αντισταθείτε στη χούντα με κάθε τρόπο. Μη φοβάστε, δείξτε καθαρά τη θέση σας και την απόφασή σας να αντισταθείτε, να πολεμήσετε. Καταταγείτε όλοι σας στις νόμιμες δυνάμεις του κράτους. Η χούντα δεν πρέπει να περάσει και δεν θα περάσει. Ο αγώνας είναι ιερός και η νίκη είναι δική μας. Ζήτω η ελευθερία, ζήτω ο ελληνοκυπριακός λαός, ζήτω το έθνος.»

Το μήνυμα αυτό αν και δεν ακούγονταν δυνατά λόγω της περιορισμένης εμβέλειας του ραδιοφωνικού σταθμού, έγινε αμέσως γνωστό από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Τελ Αβίβ που το είχε λάβει και με τον ισχυρό πομπό του άρχισε ν΄ αναμεταδίδει προς όλο τον κόσμο το φορτισμένο εκείνο μήνυμα, διακόπτοντας συνεχώς τη ροή του προγράμματός του, για να αναγγείλει ότι ο Μακάριος ζει.

Η φυγή του Μακαρίου από Κύπρο

Στις 16 Ιουλίου ο Μακάριος αποχωρεί από την Κύπρο, φθάνοντας στο Λονδίνο, αεροπορικώς μέσω Μάλτας. Στις 17 Ιουλίου, ο Μακάριος συνάντησε το Βρετανό πρωθυπουργό συνοδευόμενος από τον τότε Υπ. Αρμοστή της Κύπρου στο Λονδίνο κ. Κώστα Ασσιώτη. Ο Βρετανός πρωθυπουργός, μετά τη συνάντηση που είχε με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, δέχθηκε τον Τούρκο πρωθυπουργό Μπ. Ετζεβίτ.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός ρώτησε τον Πρόεδρο Μακάριο τι θα έλεγε στο μήνυμά του στα Ηνωμένα ΄Εθνη, και του ζήτησε να δηλώσει τι ανέμενε από τους Βρετανούς να κάνουν ως μέλη της Κοινοπολιτείας. 

Ο Πρόεδρος είπε ότι η βρετανική κυβέρνηση είχε ήδη δηλώσει την πρόθεσή της να μην αναγνωρίσει το Σαμψών. Ζήτησε από την κυβέρνηση της Βρετανίας να διατηρήσει την αναγνώριση του ιδίου ως τον εκλεγέντα πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας. 

Το απόγευμα ο Μακάριος αναχωρεί αεροπορικώς στις ΗΠΑ προκειμένου να προετοιμαστεί και να παραστεί σε επικείμενη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλεία.

Στο λόγο του ο Μακάριος κατηγόρησε δριμύτατα την Χούντα των Αθηνών. Αρχικά, την κατηγόρησε για τη σχεδίαση και διενέργεια του πραξικοπήματος. Επιπλέον, υποστήριξε ότι φοβόταν στρατιωτική επέμβαση της Χούντας περισσότερο από την Τουρκία, ο οποίος κατά τον ίδιο επιβεβαιώθηκε.

Επιπλέον, χαρακτήρισε το πραξικόπημα Εισβολή της Χούντας , το οποίο παραβιάζει τη συνθήκη Ζυρίχης Λονδίνου, κάτι που αφορά και τους Τουρκοκύπριους. Επιπλέον, κατηγόρησε την Χούντα για διπροσωπία και υπονόμευση του ΟΗΕ. 

 Η αρχή του τέλους

Το βράδυ της ίδιας μέρας  μια αρμάδα τουρκικών πολεμικών πλοίων κατάφορτη αποπλέει από Μερσίνα, με  τα ναυτικά ραντάρ της Κύπρου να επισημαίνουν έξι στόχους σε σχηματισμό να κινούνται με κατεύθυνση από Μερσίνα προς νότο, το οποίο ήταν η αρχή του Αττίλα I. 

Λίγο μετά στους παραπάνω στόχους προστίθενται άλλοι οκτώ. Από την αποτύπωση της πορείας τους φέρονται να κατευθύνονται στη κυπριακή περιοχή Κορμακίτη, δυτικά της Κερύνειας. Ο Έλληνας ναυτικός διοικητής Κύπρου, αντιπλοίαρχος Γ. Παπαγιάννης ενημερώνει άμεσα τον αρχηγό της Εθνοφρουράς και εκείνος με την σειρά του καλεί επειγόντως τον αρχηγό των Ε.Δ. Ελλάδας , ο οποίος δεν αναγνώρισε τον επιθετικό χαρακτήρα των στόχων.

Η τουρκική επιδρομή κατά της Κύπρου εκδηλώθηκε τα χαράματα της 20ής Ιουλίου 1974, με μαζικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς εναντίον στρατιωτικών και άλλων στόχων. Η Εθνική Φρουρά ήταν ένας στρατός υποτυπωδώς εξοπλισμένος με μέσα, κατάλοιπα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι πιο αξιομαχες μονάδες χρησιμοποιήθηκαν στο πραξικόπημα και ήταν εξουθενωμενες. Η μόνη αξιόμαχη στρατιωτική δύναμη που υπήρχε στην Κύπρο ήταν το ελληνικό απόσπασμα (ΕΛΔΥΚ), που απαριθμούσε 950 άντρες. 

Το γεγονός ότι η χούντα προχώρησε στην κανονική αντικατάσταση των οπλιτών της ΕΛΔΥΚ, παρά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, μαρτυρεί ότι δεν ανέμενε πολεμική κρίση στην Κύπρο.Η δυνατότητα στρατιωτικής αντίδρασης στην τουρκική εισβολή ήταν μηδαμινή.  

Αργά το βράδυ της 20ης Ιουλίου το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. εξέδωσε ομόφωνα το υπ' αριθμ. 353 ψήφισμά του, με το οποίο ζητούσε κατάπαυση των εχθροπραξιών και την αποχώρηση του "ξένου στρατιωτικού δυναμικού" από την Κύπρο.

Ωστόσο, ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ αγνόησε το αίτημα του διεθνούς οργανισμού, επιδιώκοντας να κερδίσει όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο, μέχρις ότου επιτύχει με τη χρήση των όπλων, τις εδαφικές διεκδικήσεις των τουρκοκυπρίων βάσει του σχεδίου που είχε προτείνει ο ηγέτης των τελευταίων Ραούφ Ντενκτάς.

Την 24η Ιουλίου, κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας ορκίστηκε στην Αθήνα, με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Παράλληλα στην Κύπρο τα γεγονότα υποχρέωσαν τον Σαμψών να παραιτηθεί. Πρόεδρος ανέλαβε ο Γλαύκος Κληρίδης.

Ο Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο τον Δεκέμβριο του 1974, περίπου 4,5 μήνες μετά την διάσωση και φυγή του και 3,5 μήνες μετά την τραγωδία της Κύπρου. Εκεί του επιφυλάχθηκε παλλαϊκή υποδοχή, αφού προηγουμένως είχε διέλθει από την Αθήνα, όπου παρέμεινε για λίγες ημέρες.