Μια προσπάθεια  που τέθηκε στα σκαριά επί διακυβέρνησης Νίκου Αναστασιάδη αναμένεται να μετατραπεί σε νόμο του κράτους επί θητείας Νίκου Χριστοδουλίδη.

Πρόκειται για το νομοσχέδιο που θεσμοθετεί το επάγγελμα του καλλιτέχνη και αναγνωρίζει την κοινωνική και επαγγελματική υπόσταση του επαγγελματία. Στην ουσία η Επίτροπος Νομοθεσίας προχωρεί στη σύσταση Νόμου για το καθεστώς του καλλιτέχνη.  

Νομοσχέδιο «ομπρέλα»

Σκοπός είναι να δημιουργηθεί ένα νομοσχέδιο «ομπρέλα», το οποίο θα καθορίζει:

To πλαίσιο και τα κριτήρια απόδοσης του καθεστώτος του καλλιτέχνη σε πολιτιστικούς δημιουργούς / επαγγελματίες.

Tον  τρόπο πρόσβασης των αυτοτελώς εργαζομένων πολιτιστικών δημιουργών / επαγγελματιών στα ωφελήματα της κοινωνικής ασφάλισης και ιατροφαρμακευτικής κάλυψης.

Στο νομοσχέδιο περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων, η δημιουργία Μητρώου Καλλιτεχνών, στο οποίο υπάρχει δυνατότητα εγγραφής καλλιτεχνών με συγκεκριμένες προϋποθέσεις.  Τα  ωφελήματα που θα επιφέρει η εγγραφή αυτή. Η  δημιουργία Μητρώου Συνδέσμων Καλλιτεχνών και όλα τα διαδικαστικά σχετικά με τις δημιουργηθείσες διαδικασίες που προκύπτουν από τον νόμο.

Να σημειωθεί ότι, στο προσχέδιο του νομοσχεδίου προτείνεται και η καταβολή κάποιας καλλιτεχνικής χορηγίας, κατόπιν σχετικής διαδικασίας αίτησης / έγκρισης, η οποία θα σχετίζεται με το ποσό κοινωνικών ασφαλίσεων που έχει να καταβάλει ο καλλιτέχνης ως αυτοτελώς εργαζόμενος ως εισφορά στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, προωθώντας παράλληλα την εγγραφή των αυτοτελώς εργαζόμενων καλλιτεχνών στις κοινωνικές ασφαλίσεις.

Θα υποβοηθούνται οι καλλιτέχνες

Το νομοσχέδιο επομένως θα καλύψει δύο ανάγκες:

(α) την ανάγκη καθορισμού του ποιος θεωρείται καλλιτέχνης, και

(β) την ανάγκη υποβοήθησης των καλλιτεχνών οι οποίοι λόγω οικονομικών δυσκολιών αδυνατούν να εξασφαλίσουν την κοινωνική τους ασφάλιση.

Ανάγκη θεσμοθέτησης του καλλιτέχνη μέσω νομοθετικού πλαισίου

Ακολουθώντας μια εμπεριστατωμένη νομοπαρασκευαστική εργασία, η Επίτροπος Νομοθεσίας έχει προβεί σε μελέτη του τι συμβαίνει διεθνώς σε σχέση με τους καλλιτέχνες καθότι το ζήτημα δεν είναι μόνο εθνικό αλλά και παγκόσμιο. Με γνώμονα την διεθνή προσπάθεια ενδυνάμωσης του καθεστώτος του καλλιτέχνη, η μελέτη του Γραφείου της Επιτρόπου Νομοθεσίας έφερε στο φως παραδείγματα καλών πρακτικών από άλλες χώρες αναφορικά με μέτρα στήριξης προς όφελος των καλλιτεχνών, ειδικότερα, υπό το πρίσμα του τομέα των κοινωνικών ασφαλίσεων. Η μελέτη επέτρεψε την αδρομερή καταγραφή διάφορων τάσεων όπως:

•  Μέτρα άμεσης οικονομικής στήριξης των καλλιτεχνών (Λουξεμβούργο, Ιρλανδία), 
• Μεταχείριση ελεύθερων επαγγελματιών καλλιτεχνών ως «ανέργων» για τις περιόδους όπου δεν έχουν εισόδημα, έτσι ώστε να δικαιούνται ανεργιακό επίδομα (Γαλλία),
•  Εισαγωγή εξειδικευμένων μέτρων στήριξης ελεύθερων επαγγελματιών καλλιτεχνών (Ιρλανδία, Αργεντινή), 
• Πλήρης ενσωμάτωση, στην οικεία εθνική νομοθεσία, της Σύστασης της ΟΥΝΕΣΚΟ αναφορικά με το Καθεστώς Καλλιτέχνη (Λιθουανία) 
• Λειτουργία ταμείων για χρηματοδότηση, μέσω εθνικών πόρων, της κοινωνικής ασφάλισης των καλλιτεχνών (Γερμανία, Αυστρία, Νότια Κορέα),

Η Επίτροπος Νομοθεσίας Λουίζα Χριστοδουλίδου Ζαννέτου  μιλώντας στην Offsite News ανέφερε ότι «η  μελέτη του Γραφείου μας  φανερώνει ότι μεγάλος αριθμός Ευρωπαϊκών χωρών αλλά και τρίτων χωρών έχουν ήδη υιοθετήσει μέτρα οικονομικής στήριξης προς όφελος των καλλιτεχνών.. ‘Όπως είπε, «διαφαίνεται επίσης ότι η εν λόγω στήριξη σε αρκετές περιπτώσεις είναι ευνοϊκή προς όφελος των καλλιτεχνών καταδεικνύοντας ότι τα εν λόγω κράτη αναγνωρίζουν τον καθοριστικό ρόλο τέτοιων μέτρων στη διάδοση της καλλιτεχνικής δημιουργίας για την διαμόρφωση του πολιτισμού αλλά και στην κοινωνική αναγνώριση του επαγγέλματος του καλλιτέχνη. 

Η Επίτροπος τόνισε ότι παρομοίως ήρθε η ώρα και η Κυπριακή Δημοκρατία να συμμετάσχει στην διεθνή αυτή προσέγγιση εφαρμόζοντας μέτρα ενίσχυσης τα οποία προτείνονται μέσω του Νομοσχεδίου με τίτλο «ο περί της Δημιουργίας Μητρώου Καλλιτεχνών και Καλλιτεχνικής Χορηγίας και Συναφών Θεμάτων Νόμος του 2023», καταδεικνύοντας την ανθρωποκεντρική προσέγγιση της Κυβέρνησης.

Περαιτέρω αναγνωρίζοντας την ανάγκη θεσμοθέτησης της κοινωνικής και επαγγελματικής υπόστασης του καλλιτέχνη-δημιουργού πρέπει να τονιστεί ότι οι καλλιτέχνες, αποτελούν το ανθρώπινο δυναμικό που διαμορφώνει τον σύγχρονο πολιτισμό μιας χώρας. Με τον τρόπο αυτό, συμβάλλουν στην πολιτιστική της εξέλιξη, στη διαμόρφωση της ταυτότητάς της και ταυτόχρονα στην οικονομική της ανάπτυξη, ενώ παράλληλα δημιουργούν τη μελλοντική πολιτιστική της κληρονομιά. Η προσφορά τους, επομένως, είναι πολυδιάστατη.

Ωστόσο, όπως συμβαίνει με τους κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας γενικά, πολλές από τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται σε αυτούς, δεν είναι ευρύτερα γνωστές. Είναι κοινή διαπίστωση ότι η βιοποριστική ενασχόληση σε οποιοδήποτε πεδίο καλλιτεχνικής δημιουργίας χαρακτηρίζεται από την εργασιακή επισφάλεια, λόγω των έντονων διακυμάνσεων στο εισόδημα και τις ιδιάζουσες εργασιακές σχέσεις (αυτοεργοδότηση, ετεροαπασχόληση, συμβόλαια «με το κομμάτι» κ.ο.κ.)».. 

Η Επίτροπος είπε ότι ειδικότερα, όπως προαναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, διαφάνηκε η απουσία συγκροτημένου κυβερνητικού σχεδίου για τους χιλιάδες ανθρώπους που απασχολούνται και προσφέρουν στον χώρο αυτό, η οποία προκάλεσε αίσθημα απαξίωσης των εργαζομένων του Πολιτισμού.

Οι καλλιτέχνες κατέχουν μια πολύ ιδιαίτερη θέση στην αγορά εργασίας, δεδομένου ότι η δραστηριότητά τους χαρακτηρίζεται από περιοδική άσκηση εργασίας, πράγμα που σημαίνει αναπόφευκτα υποχρεωτικά ενδιάμεσα διαστήματα ανεργίας.

Επιπλέον, η επαγγελματική καλλιτεχνική σταδιοδρομία απαιτεί αμέτρητες ώρες πρακτικής άσκησης και βελτίωσης της τεχνικής (κυρίως στις τέχνες του θεάματος), που δεν αμείβονται. Το θέμα απασχολεί επίσης διεθνείς οργανισμούς της εμβέλειας της UNESCO, της Διεθνής Οργάνωσης Εργασίας (ILO) και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι οποίοι επεξεργάστηκαν και εξέδωσαν σειρά κειμένων για το ζήτημα.

Συνεπώς, καταλήγει η   Επίτροπος, υιοθετώντας το προτεινόμενο Νομοσχέδιο και εφαρμόζοντας παράλληλα το μέτρο της καλλιτεχνικής χορηγίας, σφραγίζεται η ενεργή συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας στη διεθνή αυτή προσπάθεια ενδυνάμωσης του καθεστώτος του καλλιτέχνη.

Γιώργος Μιχαηλίδης