Δόθηκε πριν από λίγο στη δημοσιότητα η έκθεση της τριμελούς Ερευνητικής Επιτροπής για την κατάρρευση του Συνεργατισμού.

Σύμφωνα με τα όσα δημοσιεύονται στο πόρισμα, ευθύνες προκύπτουν σε πολιτικά κόμματα, στην Βουλή, στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στο Γενικό Διευθυντή της ΣΚΤ και όχι μόνο. 

Αυτούσιο το κεφάλαιο του πορίσματος που είναι το πλέον σημαντικό:

Στη βάση των συμπερασμάτων μας θα προχωρήσουμε στην απόφαση μας σχετικά με την απόδοση ευθυνών. Ποιος ή ποιοι τελικά ευθύνονται για την κατάρρευση του ΣΠΤ στην Κύπρο. Έχουμε ήδη κατηγορηματικά επισημάνει ότι το οικοδόμημα του ΣΠΤ στην Κύπρο άρχισε ήδη να σείεται επικίνδυνα πριν από την ανακεφαλαιοποίηση του το 2013 – 2014. Και αυτό είναι το ένα βασικό δεδομένο. Το άλλο όμως εξίσου ουσιαστικό δεδομένο είναι ότι ο ΣΠΤ ανακεφαλαιοποιήθηκε γιατί κρίθηκε βιώσιμος και συνέχιζε να κρίνεται σαν τέτοιος για μια μεγάλη περίοδο μετά την ανακεφαλαιοποίηση γι’ αυτό και υπήρξε μια δεύτερη τέτοια το 2015. Επομένως η τελική κατάρρευση του το 2018 δεν μπορεί ν’ αναζητείται στα όσα συνέβησαν πριν το 2013. Πρέπει ν’ αναζητηθεί σε λάθη, παραλήψεις, απραξία, ανικανότητα, εγκληματική αμέλεια και ίσως και παράνομες πρακτικές τα οποία διαπράχθηκαν απ’ όσους ανάλαβαν να χειρισθούν τις υποθέσεις του ΣΠΤ από την ανακεφαλαιοποίηση και εντεύθεν.

Διαβάστε επίσης: ΔΗΚΟ για ΣΚΤ: Οι κυβερνώντες παραπλάνησαν τη Βουλή

Θα εξετάσουμε αν υπέχουν ευθύνες και τον βαθμό των ευθυνών τους και στο τέλος να εξετάσουμε το είδος των συνεπειών που δυνατόν να προκύπτουν για τον καθένα των πιο κάτω προσώπων η θεσμών:

1. Η Επιτροπεία της ΣΚΤ και κάποια των μελών της χωριστά. 2. Συγκεκριμένες Επιτροπές της Επιτροπείας της ΣΚΤ. 3. Ο Γενικός Διευθυντής της ΣΚΤ

4. Η Βουλή των Αντιπροσώπων

5. Η ΚΤΚ

6. Η ΕΚΤ και ιδιαίτερα ο ΕΕΜ

7. Τα πολιτικά κόμματα

8. Ο Υπουργός Οικονομικών

9. Το Υπουργικό Συμβούλιο

10. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας

Η Επιτροπεία της Συνεργατικής Κεντρικής (ή Κυπριακής) Τράπεζας

Διαβάστε επίσης: Σιγή ιχθύος από Κυβέρνηση για το πόρισμα του Συνεργατισμού

Για λόγους που ήδη εκθέσαμε δεν εστελεχώνετο στη μεγάλη πλειοψηφία των μελών της από πεπειραμένα, ικανά και με ειδικές γνώσεις πρόσωπα. Δεν είχαν την ικανότητα και τις γνώσεις για τη λήψη ορθών αποφάσεων αλλ’ ιδιαίτερα ν’ αμφισβητούν και  συμβάλλουν στην διόρθωση των λανθασμένων αποφάσεων της Εκτελεστικής Διεύθυνσης. Για λόγους που ήδη υποδείξαμε τους έλειπε η ανεξαρτησία γνώμης. Η ευθύνη τους για λανθασμένες αποφάσεις που ελήφθηκαν είναι τεράστια. Αποφάσεις ιδιαίτερα που είχαν σχέση με την αδυναμία μείωσης των ΜΕΧ. Αν και γι’ αυτό το θέμα περισσότερο μετρά η απραξία τους και η ανικανότητα συνειδητοποίησης των κινδύνων παρά οι αποφάσεις τους. Τέτοιο παράδειγμα απραξίας σχετίζεται με το ζήτημα των υπερχρεώσεων τόκων το οποίον γνώριζαν αλλά προτίμησαν να αποσιωπήσουν.

Λανθασμένες αποφάσεις οι οποίες μπορούν να τους καταλογισθούν και σχετίζονται με τις ΜΕΧ είναι οι αποφάσεις τους για την Altamira. Ουδόλως αντέδρασαν στην καθόλα λανθασμένη και ύποπτη διαδικασία παρά τις πολλαπλές προειδοποιήσεις περί τούτου. Η ευθύνη όμως της Επιτροπείας επεκτείνεται και στα θέματα δαπανών, όπου υπήρξε απερισκεψία και καμία διάθεση περικοπών σε όλους τους τομείς. Μισθοί, αυτοκίνητα, εταιρικές κάρτες, πλούσιες αμοιβές γι’ αμφιβόλου χρησιμότητας υπηρεσίες σε ξένους ιδιαίτερα οίκους, χωρίς να εξαιρούνται οι εγχώριοι οίκοι. Ουδείς των μελών της Επιτροπείας, πλην ενδεχομένως όσων απεχώρησαν, έθεσε θέμα τερματισμού της αλόγιστης διασπάθισης των τόσο απαραίτητων για την επιβίωση της πόρων της ΣΚΤ. Το ερώτημα είναι ποιες δυνατόν να είναι οι συνέπειες των ευθυνών των μελών της Επιτροπείας. Δεν είναι καθήκον της Ερευνητικής Επιτροπής να προβεί σε λεπτομερή ανάλυση της νομικής υπόστασης της ΣΚΤ. Ήταν ένας οργανισμός πλήρως ελεγχόμενος από το κράτος. Υπενθυμίζουμε ότι τελικώς η Βουλή με σχετική νομοθεσία θεώρησε ότι η ΣΚΤ ήταν κρατική επιχείρηση ώστε να είναι δυνατός ο έλεγχος της από την Ελεγκτική Υπηρεσία του κράτους. Η σχέση της Επιτροπείας ενός τέτοιου οργανισμού δεν είναι διαφορετική από την σχέση της Επιτροπείας ενός ημικρατικού οργανισμού ή ακόμη και από αυτήν μιας ιδιωτικής εταιρείας. Αυτό το οποίον έχει σημασία είναι ότι ένας τέτοιος οργανισμός δεν μπορεί διαφορετικά να λειτουργήσει παρά μέσα από την δράση, και τις ενέργειες των μελών της Επιτροπείας ή του Συμβουλίου τα οποία διορίζονται για να χειρίζονται και προστατεύουν την περιουσία και γενικά τα συμφέροντα ενός οργανισμού.

Διαβάστε επίσης: Αλληλεγγύη: Απαιτούμε πολιτική ευθιξία από ΥΠΟΙΚ

Σύμφωνα με το εταιρικό δίκαιο η επικρατούσα άποψη είναι ότι τα μέλη της Επιτροπείας ή του Συμβουλίου μιας εταιρείας θεωρούνται σαν αντιπρόσωποι της εταιρείας. Και ένεκα αυτής της ιδιότητας τους οφείλουν προς την εταιρεία έναν καθήκον επιμέλειας (fiduciary duty) το οποίον μεταφράζεται σε υποχρέωση όπως ενεργούν πάντοτε με καλή πίστη και προς το συμφέρον της εταιρείας. Πρωταρχικό τους καθήκον είναι η προστασία της περιουσίας της εταιρείας.

Δεν μπορεί να είναι διαφορετική η σχέση των μελών της Επιτροπείας ή του συμβουλίου ενός οργανισμού δημοσίου δικαίου ή μίας κρατικής επιχείρησης. Οφείλεται προς τον οργανισμό ή ακόμη στην περίπτωση κρατικής επιχείρησης το ίδιον καθήκον επιμέλειας ή ακόμα και αυξημένο τέτοιο καθήκον εφόσον οι πράξεις ή παραλείψεις των συμβούλων δυνατόν να θέσουν σε κίνδυνο περιουσία του δημοσίου δηλαδή περιούσια του φορολογούμενου.

Οι συνέπειες της παράβασης των καθηκόντων των μελών ενός συμβουλίου δυνατόν να είναι αυτές οι οποίες πηγάζουν από την εφαρμογή του κοινοδικαίου ή αυτές οι οποίες πηγάζουν από την εφαρμογή συγκεκριμένης νομοθεσίας. Πιστεύουμε ότι στην περίπτωση των μελών της Επιτροπείας της ΣΚΤ υπάρχουν περιθώρια αναζήτησης των ευθυνών τους για την κατάληξη της ΣΚΤ. Είτε αστικών είτε και ποινικών.

Διαβάστε επίσης: Συμμαχία Πολιτών: Να παραιτηθεί η να παυθεί ο ΥΠΟΙΚ

Παρέλαβαν με όλα τα δεδομένα έναν βιώσιμο οργανισμό ο οποίος για ν’ αποφύγει την διάλυση (πτώχευση) πωλήθηκε εσπευσμένα σε μια άλλη τράπεζα. Χωρίς να περιορίζουμε την γενικότητα της πιο πάνω εισήγησης μας λέμε ότι υπάρχουν δύο τουλάχιστον θέματα για τα οποία θα πρέπει να αναζητηθούν οι συνέπειες της ευθύνης όσων μελών της Επιτροπείας εμπλέκονται σ’ αυτά. Αυτά είναι πρώτον, η συνεργασία με την Altamira και δεύτερον οι υπερχρεώσεις τόκων.

27.2 Επιτροπές και υπηρεσίες της Συνεργατικής Κεντρικής (ή Κυπριακής) Τράπεζας.

27.2.1 Επιτροπή Μη Εξυπηρετούμενων Χορηγήσεων

Στο πλαίσιο της προσπάθειας της Επιτροπείας για μείωση των ΜΕΧ συστάθηκε και λειτούργησε από τις αρχές του 2016 Επιτροπή της Επιτροπείας για χειρισμό του καίριου προβλήματος των ΜΕΧ. Η Επιτροπή απότυχε πλήρως στην αποστολή της. Έδειξε ανικανότητα να χειρισθεί αυτό το σημαντικό για την Τράπεζα ζητήματα. Η αδιαφορία της να εγκύψει στο πρόβλημα και το λύσει φαίνεται και από το γεγονός ότι εκθειάζει τις ικανότητες του κ. Κουρουνά, επικεφαλής της Υπηρεσίας ΜΕΧ, της οποίας οι επιδόσεις ήταν πτωχότατες. Ανέχθηκε την απουσία του κυρίου Κουρουνά από όλες τις συνεδρίες της την κρίσιμη περίοδο Νοεμβρίου 2017 – Ιανουάριο 2018 ενώ ήταν το πρόσωπο που κατά τεκμήριον γνώριζε τα δεδομένα και γνώριζε τι έπρεπε να γίνεται με τις ΜΕΧ και θα την βοηθούσε στο έργο της. 

Εκεί όπου η Επιτροπή αυτή έδειξε “έργο” ήταν στην διαγραφή ΜΕΧ η οποία και παρουσίαζε κατ’ αυτόν τον τρόπο μια πλασματική μείωση των ΜΕΧ. Υπήρξαν διαγραφές ύψους €1,1 δις στη διετία 2016 – 2017. Υπάρχουν διαγραφές χωρίς σαφείς εξηγήσεις και δικαιολογίες οι οποίες δημιουργούν πολλά ερωτηματικά.

Καταλογίζουμε σοβαρές ευθύνες στον Πρόεδρο και τα μέλη αυτής της Επιτροπής γιατί απότυχαν ν’ αντιληφθούν τη σημασία της εργασίας την οποία είχαν αναλάβει. Καταλογίζουμε επίσης σοβαρές ευθύνες στην Επιτροπή για την όπως φαίνεται αλόγιστη διαγραφή ΜΕΧ η οποία ενδεχόμενα στερούσε χωρίς λόγο την Τράπεζα από σημαντικά κεφάλαια. Κάποιες τουλάχιστον διαγραφές φαίνονται αδικαιολόγητες και χρήζουν περαιτέρω εξέτασης. Θα ήταν αδύνατον για την Ερευνητική Επιτροπή να προχωρήσει σε ενδελεχή εξέταση συγκεκριμένων διαγραφών.

Διαβάστε επίσης: Γ. Περδίκης: Αν ήμουν ο ΥΠΟΙΚ θα έθετα την παραίτησή μου

Καλούμε ως εκ τούτου τις αρμόδιες αστυνομικές αρχές να προχωρήσουν σε μια σε βάθος εξέταση μιας εκάστης των διαγραφών οι οποίες είτε λόγω του ύψους του διαγραφέντος ποσού, είτε λόγω έλλειψης επαρκούς δικαιολογίας φαίνεται να εγείρουν ερωτηματικά ή ακόμη να είναι ύποπτες. 

27.2.2 Υπηρεσία ΔΔΜΕΧ (Διεύθυνση Διαχείρισης ΜΕΧ)

Διευθυντής της Υπηρεσίας ήταν από το Μάιο 2014 όταν συστάθηκε και λειτούργησε ο κ. Κουρουνάς. Ο κ. Κουρουνάς απότυχε να φέρει αποτελέσματα σαν υπηρεσιακός υπεύθυνος για την μείωση των ΜΕΧ. Σε όλη την διάρκεια της υπηρεσίας του μέχρι και την στιγμή της ανάληψης από αυτόν της θέσης του διευθυντή της εταιρείας Altamira στην Κύπρο τα αποτελέσματα τα οποία πέτυχε ήταν πτωχότατα. Οι δικαιολογίες οι οποίες πρόβαλε είναι επιπόλαιες και καταρρίπτονται από το γεγονός ότι μέσα στο ίδιο νομικό και δικαστικό πλαίσιο μπορούσε να φέρει κατά πολύ καλύτερα αποτελέσματα στην διεύθυνση της Altamira. Η όλη συμπεριφορά του σε αγαστή συνεργασία με τον κ. Χατζηγιάννη όπως η ΣΚΤ προχωρήσει σε απευθείας ανάθεση προς την Altamira ήδη από το 2016 θεωρείται από την Ερευνητική Επιτροπή ύποπτη. Ήταν ο πρώτος ο οποίος υπόγραψε από τις αρχές του 2016 έγγραφο με την Altamira γνωρίζοντας ότι η ΣΚΤ, ο εργοδότης του, τίποτε δεν γνώριζε. Το έκαμε με οδηγίες του κ. Χατζηγιάννη αλλά δεν ήταν ο κ. Χατζηγιάννης ο εργοδότης του.

Η όλη στάση του έναντι της διαδικασίας κατάληξης σε συμφωνία με την Altamira προκαλεί ερωτηματικά τα οποία χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης για ν’ απαντηθούν. Καλούμε ως εκ τούτου τις αστυνομικές αρχές να προχωρήσουν σε ενδελεχή εξέταση  των γεγονότων τα οποία αγγίζουν τα θέματα συμπεριφοράς του όσον αφορά την επιμονή του για συνεργασία της ΣΚΤ με την Altamira. Περαιτέρω τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ο κ. Κουρουνάς μεταπήδησε από την διεύθυνση της ΔΔΜΕΧ της ΣΚΤ στην διεύθυνση της Altamira Κύπρου.

27.2.3 Η Διεύθυνση Στρατηγικής και Ανασχηματισμού

Η Διεύθυνση Στρατηγικής και Ανασχηματισμού ήταν η υπηρεσία της ΣΚΤ η οποία είχε την ευθύνη μεταξύ άλλων των θεμάτων διαφήμισης και επικοινωνίας, διευθυντής της οποίας ήταν ο κ. Γιάννης Σταυρινίδης και υπαγόταν κατευθείαν κάτω από τον Γενικό

Διευθυντή. Έχουμε ήδη μιλήσει για τη διασπάθιση οικονομικών πόρων της Τράπεζας, ένα μεγάλο μέρος των οποίων διατέθηκε για διαφήμιση. Πολλά εκατομμύρια μέσα σε μία τετραετία. Γι’ αυτή την απώλεια πόρων της Τράπεζας, ευθύνες πρέπει να καταλογιστούν στην υπηρεσία αυτή, οι αποφάσεις της οποίας χρήζουν περαιτέρω εξέτασης ώστε να διακριβωθεί γιατί διατέθηκαν τόσα εκατομμύρια, πώς διατέθηκαν, ποιους σκοπούς εξυπηρετούσαν, αν ήταν αναγκαία σε τελική ανάλυση η διαφήμιση ή όχι, όταν μάλιστα πληρώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ εντός του 2018 όταν η Τράπεζα έβαινε προς κατάρρευση. Πιστεύουμε ότι υπάρχουν και εδώ περιθώρια περαιτέρω έρευνας από τις αστυνομικές αρχές. Εδώ θα προσθέσουμε την πληροφόρηση την οποία πολύ πρόσφατα λάβαμε και ενώ η σύνταξη της έκθεσης μας έβαινε προς το τέλος. Εσωτερικός έλεγχος ο οποίος έγινε από υπηρεσία της ΚΕΔΙΠΕΣ για τα θέματα διαφήμισης εντοπίζει ατασθαλίες, παρατυπίες, ανορθόδοξες πρακτικές και εισηγείται την περαιτέρω έρευνα σε σχέση με τρία πρόσωπα, ήτοι τους Γ. Σταυρινίδη, Ν. Χατζηγιάννη και Π. Ονησιφόρου.

27.3 Ο Γενικός Διευθυντής της Συνεργατικής Κεντρικής (ή Κυπριακής) Τράπεζας

Διευθυντής της ΣΚΤ από αρχές Δεκεμβρίου 2015 μέχρι την πώληση της στην Ελληνική Τράπεζα ήταν ο κ. Νικόλας Χατζηγιάννης. Υπήρξε Πρόεδρος της Επιτροπείας της Τράπεζας για μία περίοδο από το τέλος του 2013 μέχρι τα μέσα του 2015 όταν Γενικός Διευθυντής ήταν ο κ. Μάριος Κληρίδης. Θυμίζουμε ότι συμπεριφερόταν περίπου σαν Γενικός Διευθυντής ενώ ήταν Πρόεδρος. Πέραν από το γεγονός ότι κατέλαβε το γραφείο του Γενικού Διευθυντή, φρόντισε να του παραχωρηθεί υπηρεσιακό αυτοκίνητο, στελέχωσε το γραφείο του με προσωπικό που δεν δικαιολογούσε η θέση του Προέδρου, αναμιγνυόταν ενεργά στα καθήκοντα της Εκτελεστικής Διεύθυνσης πράγμα που επεσήμαναν και οι εποπτικές αρχές και υποδείκνυαν σαν φαινόμενο 

κακής εταιρικής διακυβέρνησης. Η πιο πάνω συμπεριφορά του κ. Χατζηγιάννη υπήρξε και η κύρια αιτία υποβολής παραίτησης εκ μέρους του κ. Μ. Κληρίδη, ενός καθόλα ικανού και έμπειρου τραπεζίτη.

Ο κ. Νικόλας Χατζηγιάννης φέρει τεράστια ευθύνη για την τελική κατάληξη του ΣΠΤ και ειδικότερα της ΣΚΤ. Αποδείχθηκε πολύ κατώτερος των περιστάσεων. Απότυχε πλήρως στο να διευθύνει με σωφροσύνη την Τράπεζα ώστε να υπάρξει μείωση των ΜΕΧ και μείωση των λειτουργικών εξόδων της Τράπεζας, δύο στόχοι οι οποίοι με βάση τους όρους αναδιάρθρωσης έπρεπε οπωσδήποτε να επιτευχθούν για να έχει η Τράπεζα προοπτική επιβίωσης. Παρά τις επανειλημμένες υποδείξεις των εποπτικών αρχών, τόσο της ΚΤΚ όσο και του ΕΕΜ για τα πιο πάνω βασικά θέματα ο Γενικός Διευθυντής επέδειξε αμέλεια και ανικανότητα να τ’ αντιμετωπίσει. Στο μεν θέμα της μείωσης των ΜΕΧ απότυχε να αναθέσει την διαχείριση τους σε ικανά στελέχη της Τράπεζας και παρέλειψε ν’ αντικαταστήσει αυτούς, που απότυχαν να φέρουν ικανοποιητικές επιδόσεις μείωσης των ΜΕΧ. Όσον αφορά την υποχρέωση του να μεριμνήσει για την μείωση των λειτουργικών εξόδων της Τράπεζας οι ενέργειες ή παραλήψεις του οδήγησαν στο αντίθετο αποτέλεσμα. Στην διασπάθιση χρημάτων.

Υπερβολικές δαπάνες για διαφήμιση, υπερβολικές δαπάνες γι’ αγορά υπηρεσιακών αυτοκινήτων, υψηλά όρια εταιρικής κάρτας και παραχώρηση της σε πρόσωπα που δεν την εδικαιούντο, δεκάδες εκατομμύρια ευρώ γι’ αγορά υπηρεσιών από ξένους και

εγχώριους οίκους, πρόσληψης υπαλλήλων με αδιαφανείς διαδικασίες.

Φαίνεται ότι ο κ. Χατζηγιάννης ενεργούσε και λάμβανε αποφάσεις εν αγνοία της Επιτροπείας της Τράπεζας τις οποίες μάλιστα φρόντιζε να επιβάλλει εκ των υστέρων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συμφωνία με την εταιρεία Altamira η οποία, τονίζουμε δεν ήταν μια οποιαδήποτε συμφωνία. Είχε άμεση σχέση με τον καθοριστικό στόχο της Τράπεζας δηλαδή αυτόν της μείωσης των ΜΕΧ και στην οποία εμπλεκόταν ένα χαρτοφυλάκιο της Τράπεζας ύψους €7 δις.

Ο κ. Χατζηγιάννης ούτω ενεργώντας παραβίασε κατ’ επανάληψη τους όρους της Συμφωνίας εργοδότησης του με την ΣΚΤ. Παραβίασε τον όρο 6 κατά δύο τρόπους. Πρώτον, παρέλειψε, ως εκεί προβλέπεται, να επιβλέπει, εποπτεύει, συντονίζει και γενικά διευθύνει τις εργασίες και δραστηριότητες του προσωπικού για την εκπλήρωση των σκοπών της Τράπεζας. Δεύτερον, παρέλειψε να επιδιώκει την επίτευξη των σκοπών και στόχων της Τράπεζας με τις οικονομικότερες, καλύτερες και πιο

αποδοτικές και κατάλληλες μεθόδους. Παραβίασε όμως και τον όρο 7 της συμφωνίας ο οποίος του επέβαλλε την ευθύνη ενημέρωσης της Επιτροπείας της Τράπεζας για οποιοδήποτε σημαντικό θέμα και για κάθε θέμα για το οποίο ήταν αναγκαίο να

ενημερωθεί.

Παραβίασε όμως ο κ. Χατζηγιάννης και τον σημαντικό όρο 5 της συμφωνίας ο οποίος του επέβαλλε υποχρέωση άσκησης των καθηκόντων του με το καλύτερο και πλέον αποτελεσματικό τρόπο και σε ανώτατο επαγγελματικό επίπεδο. Επί πλέον δε του καθόριζε την υποχρέωση “όπως μη προβεί σε οποιαδήποτε πράξη και/ή αποφύγει οποιαδήποτε άλλη πράξη η παράλειψη η οποία είναι δυνατόν να προκαλέσει (στην ΣΚΤ) οποιαδήποτε υλική και/ή ηθική και/ή άλλη βλάβη”.

Καταλήγουμε επομένως στο συμπέρασμα ότι ο κ. Χατζηγιάννης δυνατόν να έχει αστικές ευθύνες οι οποίες πηγάζουν από τις πιο πάνω παραβιάσεις της Συμφωνίας του με την ΣΚΤ.

Πιστεύουμε όμως ότι ο κ. Χατζηγιάννης ενδεχόμενα ευθύνεται και για τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων τα οποία δυνατόν ν’ αποκαλυφθούν ύστερα από μια σε βάθος εξέταση από τις αστυνομικές αρχές. Χρήζουν ιδιαίτερα εξέτασης οι δραστηριότητες του κ. Χατζηγιάννη σε σχέση με την διαπραγμάτευση και κατάληξη σε συμφωνία με την Altamira καθώς επίσης σε σχέση με τη γνώση του για τις υπερχρεώσεις τόκων. Της ίδιας σε βάθος εξέτασης χρήζει η σε συνεργασία με τον κ. Σταυρινίδη δραστηριότητα του στον τομέα των διαφημίσεων.

27.4 Η Βουλή των Αντιπροσώπων

Η Βουλή των Αντιπροσώπων δεν είχε ιδιαίτερη ανάμιξη και ρόλο στα του Συνεργατισμού την περίοδο από την ανακεφαλαιοποίηση μέχρι την πώληση. Ενημερώνετο στο βαθμό και με τον τρόπο με τον οποίο η εκτελεστική εξουσία και ειδικότερα το Υπουργείο Οικονομικών το αποφάσιζαν. Έχουμε υπόψιν συζητήσεις που έλαβαν χώραν σε Επιτροπές της Βουλής και στις οποίες συνήθως παρίστατο και ενημέρωνε τα μέλη της Βουλής ο Υπουργός Οικονομικών. Η εικόνα η οποία εδίδετο ήταν μια μάλλον αισιόδοξη εικόνα, η οποία δεν είχε σχέση με την πραγματικότητα. Η Βουλή επιπλέον ψήφισε νομοθετήματα για να καταστήσουν δυνατή την ανακεφαλαιοποίηση στη βάση των όσων στοιχείων τέθηκαν ενώπιον της ότι ο ΣΠΤ ήταν βιώσιμος. Ψήφισε επίσης νομοθετήματα ώστε να καταστεί δυνατή η πώληση της ΣΚΤ στην Ελληνική Τράπεζα. Δεν υπήρχαν πλέον περιθώρια ώστε να ληφθούν από τη Βουλή άλλα μέτρα για τη διάσωση της.

Αν μπορεί να καταλογισθεί στη Βουλή κάποιου είδους ευθύνη αφορά την προσπάθεια της ν’ αποστερήσει τον Γενικό Ελεγκτή της εξουσίας να ελέγχει την ΣΚΤ. Έχουμε κάμει κάποια κριτική γι’ αυτό το θέμα σε άλλο κεφάλαιο του πορίσματος μας.

Διευκρινίζουμε τέλος ότι όσα πιο πάνω αναφέραμε αφορούν τη Βουλή των Αντιπροσώπων, σαν σώμα, σαν την νομοθετική εξουσία της Κυπριακής Δημοκρατίας και αφήνουν άθικτα τα όσα είπαμε για την ευθύνη κάποιων κομμάτων για την κακή πορεία του ΣΠΤ.

27.5 Η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου

Η ΚΤΚ είχε για ένα μικρό σχετικά διάστημα, από τα μέσα του 2013 μέχρι και το\ Νοέμβριο του 2014, τον αποκλειστικό εποπτικό έλεγχο του ΣΠΤ. Από τον Νοέμβριο του 2014 η εποπτεία του ΣΠΤ περιήλθε στην ΕΚΤ ασκείτο όμως μέσα από τον ΕΕΜ στον οποίο μετείχε και η ΚΤΚ. Επισημαίνουμε όμως ότι η ΚΤΚ μπορούσε να ασκεί και έλεγχο επί της ΣΚΤ σαν μιας σημαντικής Τράπεζας στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της ΚΤΚ οι οποίες της παραχωρούνταν στη βάση της νομοθεσίας περί χρηματοοικονομικής σταθερότητας, ιδιαίτερα από την στιγμή κατά την οποία πραγματοποιήθηκε η ενοποίηση του ΣΠΤ με τη δημιουργία ΚΦ δηλαδή της ΣΚΤ.

Η ΚΤΚ είτε με τον ένα είτε με τον άλλο τρόπο θα μπορούσε να έχει επίδραση στα συμβαίνοντα στον ΣΠΤ και ειδικότερα στην ΣΚΤ. Πιστεύουμε ότι δεν άσκησε αυτό της το καθήκον κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Σημειώνουμε βέβαια ότι δεν αδράνησε γι’ αυτό είναι μεγάλος ο αριθμός των επιστολών της Διοικητού της ΚΤΚ τόσο προς την Επιτροπεία της Τράπεζας όσο και τον Υπουργό Οικονομικών αλλά και στον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με τις οποίες επισήμανε τα προβλήματα και ζητούσε την λήψη διορθωτικών μέτρων. Είχε μάλιστα η Διοικητής και προσωπικές επαφές με την Επιτροπεία της ΣΚΤ, με τον Υπουργό Οικονομικών και με τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για συζήτηση των προβλημάτων του ΣΠΤ.

Η ΚΤΚ μέσα στα πλαίσια των εξουσιών της θα μπορούσε να ήταν αυστηρότερη με υποδείξεις τόσο προς την ΣΚΤ όσο και στο Υπουργείο Οικονομικών με σκοπό την αντικατάσταση μη ικανών μελών της Επιτροπείας της Τράπεζας αλλά και του εκτελεστικού διευθυντή από την στιγμή που εντόπιζε σοβαρές αδυναμίες στην εταιρική διακυβέρνηση. Επομένως κάποιο μερίδιο ευθύνης αναλογεί και στην ΚΤΚ για την κακή πορεία και κατάληξη της ΣΚΤ αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι ήταν από τους  καθοριστικούς παράγοντες για την κατάρρευση του ΣΠΤ. Ας μην λησμονούμε εξάλλου ότι ήταν πλέον καθοριστική η αρμοδιότητα εποπτείας της ΣΚΤ από την ΕΚΤ.

27.6 Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

Η ΕΚΤ δεν μπορεί ν’ απαλλαγεί πάσης ευθύνης για τα κακώς έχοντα στον ΣΠΤ της Κύπρου από τον 2014 και εντεύθεν. Ήταν καλός γνώστης των προβλημάτων. Τα επισήμανε, προειδοποιούσε, πίεζε, αλλά δεν έδρασε έγκαιρα και αποτελεσματικά. Οι ευθύνες της εντοπίζονται σε δύο τομείς. Αποδέχονταν με σχετική ευκολία τις εισηγήσεις του Υπουργού Οικονομικών για τον διορισμό μελών της Επιτροπείας της ΣΚΤ. Σ’ ελάχιστες περιπτώσεις δεν αποδέχθηκε την εισήγηση. Αποδέχθηκε τελικά τον

διορισμό του κ. Χατζηγιάννη ως Γενικού Διευθυντή παρά τους αρχικούς όπως φαίνεται δισταγμούς της. Είναι δε χαρακτηριστικό αυτό το οποίο γράφεται στο έγγραφο αποδοχής του διορισμού του ότι απλά δεν είχε ένσταση στο διορισμό του, όχι ότι συμφωνεί με το διορισμό του. Άρα είχε μέχρι το τέλος ενδοιασμούς για την ορθότητα επιλογής του. Ο δεύτερος τομέας στον οποίο ευθύνεται η ΕΚΤ είναι αυτός της κατασταλτικής εποπτείας. Προειδοποιούσε συνεχώς για την κακή επίδοση στην μείωση των ΜΕΧ την οποία απέδιδε στην κακή εταιρική διακυβέρνηση αλλά δεν προχωρούσε στην απαίτηση λήψης συγκεκριμένων από τη ΣΚΤ ή τον Υπουργό Οικονομικών μέτρων ή επιβολής μέτρων κατ’ ευθείαν από την ίδια. Θα μπορούσε κάλλιστα ν’ απαιτήσει την αντικατάσταση προσώπων ώστε να επιτευχθεί καλύτερη εταιρική διακυβέρνηση. Η ΕΚΤ φέρει μερίδιο ευθύνης γιατί θα μπορούσε με δικές της ενέργειες η πορεία πραγμάτων να είχε αλλάξει αλλά με κανένα τρόπο δεν λέμε ότι ευθύνεται για την κατάρρευση του ΣΠΤ στην Κύπρο. Αποκλειστική ευθύνη φέρουν άλλοι φορείς εντός της Κύπρου.

27.8 Η Ευθύνη των Πολιτικών Κομμάτων

Έχουμε ήδη προβεί στη διαπίστωση ότι τόσο πριν το 2013 όσο και μετά το 2013 τα κόμματα δεν ενεργούσαν με τρόπο ο οποίος να βοηθά τη λειτουργία και εξέλιξη του ΣΠΤ στην Κύπρο. Η επίδραση τους ήταν μάλλον αρνητική. Δεν μπορεί επομένως παρά να καταλήξουμε στο τελικό συμπέρασμα ότι μέρος της ευθύνης για την κατάρρευση του ΣΠΤ φέρουν τα κόμματα τόσο στην πρώτη όσο και στην δεύτερη περίοδο ιδιαίτερα όμως στην πρώτη. Σ’ αυτή την πρώτη περίοδο η επέμβαση των κομμάτων ιδιαίτερα στα ΣΠΙ ήταν καταλυτική και επηρέαζε κάθε τομέα της λειτουργίας τους όχι με ευεργετικά αποτελέσματα. Πιστεύουμε ως εκ τούτου ότι είναι χρήσιμο να  προβούμε σε κάποιες ευρύτερες διαπιστώσεις για τον ρόλο και την λειτουργία των

κομμάτων σ’ ένα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα.

Είναι καλά γνωστή η ρήση ότι τα κόμματα αποτελούν τα κύτταρα της δημοκρατίας σ’ ένα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα. Το ερώτημα είναι ποιος είναι ο ρόλος των κομμάτων σ’ ένα τέτοιο σύστημα. Η πολιτική επιστήμη είναι δυνατόν να μας διαφωτίσει

καταφεύγοντας στον ορισμό τον οποίο δίδει .

Φαίνεται ότι ένας κοινά αποδεκτός ορισμός της έννοιας “πολιτικό κόμμα” είναι αυτός ο οποίος το περιγράφει σαν μια επίσημα συντεταγμένη πολιτική ομάδα η οποία σκοπόν έχει να διεκδικεί μέσα από εκλογές τον σχηματισμό κυβέρνησης η εν πάση περιπτώσει σε τοπικό η εθνικό επίπεδο να συμμετέχει στην κυβέρνηση. Δύο επομένως είναι τα κύρια χαρακτηριστικά ενός κόμματος: (α) λαμβάνει μέρος σε εκλογές (β) αποσκοπεί στο να κερδίσει μέσα από αυτές την εξουσία (βλ. μεταξύ άλλων Wilhelm Hofmeister / Karsten Grabow, Political Parties, Rod Hague, Martine Harrop Συγκριτική Πολιτική και Διακυβέρνηση και Cambridge Dictionary, Cambridge University Press, βλέπε επίσης την έκθεση της Επιτροπής της Βενετίας ημερομηνίας 15-16/10/2010 σχετικά με τα Guidelines on Political Party Regulation). Δεν έχουμε δε εντοπίσει σ’ αυτό που η πολιτική επιστήμη καθορίζει σαν λειτουργίες ενός πολιτικού κόμματος,(όπως είναι για παράδειγμα η διαμόρφωση της πολιτικής κοινής γνώμης η της πολιτικής συμμετοχής) την συμμετοχή ενός πολιτικού κόμματος στην διοίκηση και λειτουργία τραπεζικών ή άλλων παρόμοιων οργανισμών.

Φαίνεται ότι κομματικές πρακτικές όπως αυτές που μας απασχολούσαν εδώ, αν και όχι ταυτόσημες, παρουσιάστηκαν όχι στο απομακρυσμένο παρελθόν και στην Αγγλία. Μια χώρα με μακρά κομματική και δημοκρατική παράδοση. Πρακτικές αυτού του είδους χαρακτηρίστηκαν από τα Αγγλικά Δικαστήρια σαν πολιτική διαφθορά παρ’ όλον ότι η διαφθορά δεν αφορά χρηματισμό. Θα παραθέσουμε ένα εκτεταμένο απόσπασμα από μία απόφαση της Βουλής των Λόρδων στην υπόθεση Magill v. Porter (2001)

UKHL 67 όπου ο Lord Scott τονίζει: “This is a case about political corruption. The corruption was not money corruption. No one took a bribe. No one sought or received money for political favours. But there are other forms of corruption, often less easily detectable and therefore more insidious. Gerrymandering, the manipulation of constituency boundaries for party political advantage, is a clear form of political corruption. So, too, would be any misuse of municipal powers, intended for use in the general public interest but used instead for party political advantage. Who can doubt  that the selective use of municipal powers in order to obtain party political advantage represents political corruption? Political corruption, if unchecked, engenders cynicism about elections, about politicians and their motives and damages the reputation of democratic government”.

Επαναλαμβάνουμε την αρνητική επίδραση των Κυπριακών κομμάτων στην πορεία του ΣΠΤ. Κριτήριο των αποφάσεων τους δεν ήταν το καλώς νοούμενο συμφέρον του Συνεργατισμού αλλά περισσότερο η δική τους επικράτηση και η εξυπηρέτηση του δικού τους κομματικού συμφέροντος. Δεν ισχυριζόμαστε ότι η κακοδαιμονία του ΣΠΤ οφείλεται μόνο στην αρνητική επιρροή των κομμάτων αλλά συνέβαλε σ’ ένα μεγάλο βαθμό ιδιαίτερα στο επίπεδο των ΣΠΙ. Η μη ορθολογική δανειοδότηση κομματικών φίλων, η συγκάλυψη ατασθαλιών αξιωματούχων των ΣΠΙ οι οποίοι είχαν την στήριξη του κόμματος στο οποίο ανήκαν και η συνακόλουθη ατιμωρησία είναι μόνο κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα των τέτοιων συμπεριφορών. Θα την χαρακτηρίζαμε

μάλιστα σαν πολιτική διαφθορά όπως την καθόρισε η Βουλή των Λόρδων στο πιο πάνω απόσπασμα.

Θέλουμε δε να είμαστε αντικειμενικοί και να μη περιλαμβάνουμε συλλήβδην στην πιο πάνω κριτική μας το σύνολο των κομμάτων. Φαίνεται ότι αυτές οι πρακτικές ήταν ευκολότερο ν’ ασκούνται σε τοπικό ιδιαίτερα επίπεδο από τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα. Με δεδομένο ότι η εκλογή των επιτροπειών των ΣΠΙ διεξαγόταν με το πλειοψηφικό σύστημα ήταν επόμενο ότι κατά γενικό κανόνα μόνο αυτά μπορούσαν να εκλέγουν την πλειοψηφία των μελών μιας Επιτροπείας ανάλογα με την κομματική τους δύναμη σε μια δεδομένη τοπική κοινωνία.

Αποτέλεσμα των πιο πάνω πρακτικών ήταν να εκλέγονται όχι οι καλύτεροι για την ορθολογική οικονομική διαχείριση των ΣΠΙ. Οι κομματικά καλύτεροι δεν σημαίνει ότι είναι και οι ικανότεροι για να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις της θέσης την οποία κατέχουν. Δυστυχώς δε αυτές οι πρακτικές δεν αφορούσαν μόνο τα ΣΠΙ αλλά και πρακτικές στο επίπεδο της ΣΚΤ ιδιαίτερα στην μετά το 2013 περίοδο όπως σε άλλο σημείο της έκθεσης μας εξηγούμε.

Μπαίνουμε όμως στον πειρασμό να παραθέσουμε και κάτι που ο κ. Λιλλήκας μας είπε ότι δηλαδή τα κόμματα προορίζονται να ασχολούνται με την πολιτική και όχι με την ΑΗΚ και την CYTA. 

Κάτι παρόμοιο μας ανάφερε και ο κ. Ρολάνδης. Το αναφέραμε ήδη άλλα θα το επαναλάβουμε. Είπε: “Το γεγονός και πάω και λίγο ευρύτερα, το γεγονός ότι τα κόμματα ελέγχουν όχι μόνο τον Συνεργατισμό, αλλά και πολλά άλλα συμβούλια δεν βοηθά. Αλλά ούτε και από εκεί μπορείς να τα βγάλεις, είναι σαρξ εκ της σαρκός των κομμάτων όλα αυτά τα πράγματα δυστυχώς και είναι ένα από τα προβλήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας”.

Ας μας επιτραπεί δε και μια γενικότερη επισήμανση η οποία στηρίζεται και στις παρατηρήσεις των δύο πρώην Υπουργών με μακρά πείρα στην πολιτική ζωή του τόπου. Αυτή η αντίληψη των κομμάτων ότι μπορούν να επεμβαίνουν σε τομείς της οικονομικής δραστηριότητας η οποία δεν έχει κατ’ ευθείαν σχέση με την πολιτική είναι ευρύτερη και δεν περιορίζεται μόνο στο ΣΠΤ. Αδυνατούμε ν’ αντιληφθούμε γιατί η σύνθεση πολλών συμβουλίων οργανισμών οι οποίοι χειρίζονται ζωτικούς τομείς της

οικονομίας του τόπου πρέπει ν’ αντανακλούν την δύναμη των κομμάτων ή γιατί η εκάστοτε κυβέρνηση θα πρέπει να ευνοεί σε τέτοιους διορισμούς τα κομματικά πλέον ενεργά μέλη, και όχι εκείνα τα πρόσωπα τα πλέον ικανά τα οποία λόγω προσόντων, ικανότητας, πείρας, εντιμότητας μπορούν να συμβάλουν στην πρόοδο του συγκεκριμένου οργανισμού και κατ’ επέκταση στην οικονομία του τόπου ευρύτερα.

27.8 Ο Υπουργός Οικονομικών

Οι ευθύνες του Υπουργού Οικονομικών υπήρξαν βαρύτατες για την κατάρρευση του ΣΠΤ. Μπορούμε να πούμε ότι είναι κατ’ αναλογία παρόμοιες με τις ευθύνες του όποιου μεγαλομετόχου ιδιωτικής εταιρείας, η οποία καταλήγει σε διάλυση λόγω κακοδιαχείρισης του ιδίου.

Ήταν ο εκπρόσωπος του κράτους και συμμετείχε στην διαμόρφωση της στρατηγικής της ΣΚΤ. Είχε επίσης την κύρια, αν όχι την αποκλειστική ευθύνη να παρακολουθεί αν η πορεία του ΣΠΤ ήταν σύμφωνη με τις δεσμεύσεις τις οποίες είχε αναλάβει η Κυπριακή Δημοκρατία. Είχε ή θα έπρεπε να έχει την απόλυτη ευθύνη όσων τεκταίνονταν στην ΣΚΤ. Είχε τον κύριο λόγο στην επιλογή των κατάλληλων μελών της Επιτροπείας της ΣΚΤ με δικαίωμα διορισμού και παύσης τους αν αποδεικνύονταν ανεπαρκείς. Η δικαιολογία του ότι εγκρίνονταν τελικά από τους επόπτες και ήταν ευθύνη τους αν θα συνέχιζαν να παραμένουν ή όχι σαν μέλη της Επιτροπείας είναι επιφανειακή. Είναι ο ιδιοκτήτης ο οποίος είχε την ύστατη ευθύνη αν η επιχείρηση του θα επιβιώσει ή όχι. Θυμίζουμε δε ότι δε δίστασε να ζητήσει την παύση ικανών μελών  της Επιτροπείας τα οποία ασκούσαν κριτική σε αποφάσεις κυρίως της Ανώτερης Διεύθυνσης ή της πλειοψηφίας της Επιτροπείας.

Άμεσα ή έμμεσα ευθυνόταν και για την καταλληλότητα και ικανότητα των ανώτατων διευθυντικών στελεχών της Τράπεζας. Παρόλον ότι η ευθύνη διορισμού τους δεν ήταν κατά τρόπον άμεσον δική του, όφειλε να παρακολουθεί και να γνωρίζει τις επιδόσεις τους. Και μιλούμε ειδικότερα γι’ αυτές του Γενικού Διευθυντή. Αν διαπίστωνε την ακαταλληλότητα τους, είχε την εξουσία να υποδείξει στην Επιτροπεία να λάβει μέτρα αντικατάστασης τους. Η επιλογή του κ. Χατζηγιάννη δεν ήταν, για λόγους που ήδη εξηγήσαμε, ό,τι καλύτερο για την ΣΚΤ. Η απομάκρυνση του όμως από τον Υπουργό Οικονομικών δεν ήταν εύκολη απόφαση λόγω της στενής φιλικής τους σχέσης. Ο Υπουργός Οικονομικών είχε από πολύ ενωρίς επανειλημμένες και μερικές φορές αυστηρές προειδοποιήσεις, τόσο από τους επόπτες στην Κύπρο, όσο και κυρίως από τους ευρωπαίους επόπτες, για την πολύ πτωχή και αδύνατη εταιρική διακυβέρνηση της ΣΚΤ. Ουδέν όμως έπραξε. Δεν έχουμε μαρτυρία ενώπιον μας ούτε για μια έστω προειδοποίηση την οποίαν τους έδωσε όπως βελτιώσουν τις επιδόσεις τους, Επιτροπεία και Διεύθυνση, ή ακόμη προειδοποίηση ότι θα προχωρήσει σε αντικατάσταση τους. Τους άφησε να συνεχίζουν την κακοδιαχείριση και την αδιέξοδη πορεία τους.

Ο Υπουργός Οικονομικών είχε ενημέρωση πάνω σε πολύ τακτές προθεσμίες με σημειώματα, τα οποία ετοίμαζε ο εκπρόσωπος του στη ΣΚΤ, ο οποίος και παρακάθετο στις συνεδρίες της Επιτροπείας. Γνώριζε επομένως από πρώτο χέρι τη διαχείριση της Τράπεζας και τις αποφάσεις της για τα καίρια θέματα, τα οποία την απασχολούσαν. Μείωση των ΜΕΧ, πρόσληψη προσωπικού, αποφάσεις περί δαπανών. Αν η ενημέρωση που είχε δεν ήταν η δέουσα και ερχόταν σε σύγκρουση με όσα τον ενημέρωναν οι επόπτες, τότε η ευθύνη του έγκειται στο γεγονός ότι διατήρησε κάποιον σαν εκπρόσωπο του στην Τράπεζα, ο οποίος δεν του παρείχε ορθή και ικανοποιητική ενημέρωση.

Είναι μεγάλη η ευθύνη του Υπουργού Οικονομικών για την λανθασμένη πορεία την οποία έλαβε η διαδικασία αποκρατικοποίησης. Η εμμονή του στην πρόταση για παραχώρηση δωρεάν μετοχών προκάλεσε την εντονότατη αντίδραση των ευρωπαίων ιδιαίτερα εποπτών (παρακάμπτουμε τις αντιδράσεις πολλών υπευθύνων φορέων στην Κύπρο, τις οποίες αναφέραμε πιο πάνω). Αντιδράσεις οι οποίες εκδηλώθηκαν με  ποικίλους τρόπους, αλλά άφησαν αδιάφορο τον Υπουργό Οικονομικών. Είναι δε ενδεικτικό του τρόπου που τους αντιμετώπιζε αυτό που δήλωσε στην ενώπιον μας κατάθεση του, ότι οι επόπτες δεν έχουν δικαίωμα να πουν στον μέτοχο τι θα κάμει τις μετοχές του. 

Η ευθύνη του μεγεθύνεται από το γεγονός ότι ένεκα της λανθασμένης πορείας προς αποκρατικοποίηση, οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές έχασαν κάθε εμπιστοσύνη και ελπίδα ότι η ΣΚΤ μπορούσε να ανακάμψει. Πρόσθεσαν στις κακές επιδόσεις στην εταιρική διακυβέρνηση και στην αδυναμία μείωσης των ΜΕΧ και την κακή προοπτική αποκρατικοποίησης. Αποφάσισαν την διεξαγωγή επιτόπιου ελέγχου, ο οποίος διέκοψε την ομαλή πορεία αποκρατικοποίησης. Τους οδήγησε στο τέλος στην επιβολή ακραίων λύσεων. Ή την διάλυση ή την πώληση. Τελικά μεθοδεύτηκε η πώληση προς αποφυγήν της χειρότερης λύσης της άτακτης διάλυσης. Πρέπει δε εδώ να θυμίσουμε κάτι το οποίο ο Υπουργός Οικονομικών ανάφερε ενώπιον της Ερευνητικής Επιτροπής, ότι η πώληση ήταν ένας πολύ καλός τρόπος αποκρατικοποίησης. Μήπως αυτό τον ενδιέφερε από την αρχή, παρά τις περί του αντιθέτου επανειλημμένες αρχικά δηλώσεις του ότι ο Συνεργατισμός έπρεπε να επιστρέψει εκεί όπου ανήκε;

Η ευθύνη όμως του Υπουργού Οικονομικών εντοπίζεται και σε λανθασμένες αποφάσεις ή ενέργειες του σε άλλα επί μέρους θέματα στα οποία θα κάμουμε μια δειγματοληπτική αναφορά:

1. Είχε πλήρη ενημέρωση για την διαπραγμάτευση και την απευθείας ανάθεση στην Altamira. Αποδέχθηκε, με τον τρόπο αυτό, την απευθείας ανάθεση ενός χαρτοφυλακίου ΜΕΧ ύψους €7 δις στην μόνη εταιρεία εξωτερικού, την οποία με την γνώση του ιδίου εισήγαγε και επέβαλε ο Γενικός Διευθυντής της ΣΚΤ. Δεν αμφισβήτησε ούτε την ορθότητα της απόφασης, ούτε διερωτήθηκε για την πολύ καθυστερημένη δημιουργία της πλατφόρμας από τη στιγμή που κάτι τέτοιο θεωρήθηκε αναγκαίο.

2. Είχε κάθε ευκαιρία συζήτησης και λήψης διορθωτικών αποφάσεων για τα κρίσιμα προβλήματα του ΣΠΤ στο πλαίσιο της Επιτροπής Διασφάλισης Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας. Δεν παρέστη σε καμμιά από τις συνεδρίες της Επιτροπής ακόμη και όταν η Διοικητής της ΚΤΚ τον Ιούνιο του 2017 τον προειδοποιούσε για την επερχόμενη κρίση. Είχε μια άλλη ευκαιρία συζήτησης και προσπάθειας αντιμετώπισης της κρίσης στο πλαίσιο ενός  Steering Committee, το οποίο είχε συμφωνηθεί μεταξύ του και της Διοικητού της ΚΤΚ και η οποία θα λειτουργούσε σε ανώτατο επίπεδο. Αγνόησε το κάλεσμα της κας Γιωρκάτζη για λειτουργία και αυτής της Επιτροπής ακόμη και στο αποκορύφωμα της κρίσης.

27.9 Το Υπουργικό Συμβούλιο

Ο Υπουργός Οικονομικών ενεργούσε σε σχέση με τα θέματα της ΣΚΤ σαν ο εκπρόσωπος του ιδιοκτήτη, του κατά μεγάλην πλειοψηφίαν μετόχου της Τράπεζας. Σύμφωνα όμως με το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως σχετικά θα το εξηγήσουμε και πιο κάτω, τις σημαντικές αποφάσεις για τη λειτουργία του κράτους, πλην αυτών που από το Σύνταγμα επιφυλάσσονται στον Πρόεδρο (ή στις Κοινοτικές Συνελεύσεις όταν αυτές λειτουργούσαν) τις λαμβάνει το Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο προεδρεύεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Όπως δε περαιτέρω θα εξηγήσουμε το Υπουργικό Συμβούλιο έχει μια ιδιαίτερη αρμοδιότητα όσον αφορά την εποπτεία και διάθεση της περιουσίας της Δημοκρατίας.

Ο Υπουργός Οικονομικών παρά τις περί του αντιθέτου ενώπιον μας δηλώσεις του δεν κρατούσε ενήμερο, ούτε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ούτε το Υπουργικό Συμβούλιο για τα χρονίζοντα προβλήματα, τα οποία ο ίδιος καλώς εγνώριζε μέσα από την ενημέρωση που ιδιαίτερα είχε από τις εποπτικές αρχές. Καταλήγουμε επομένως ότι η πολιτική ευθύνη για την κατάρρευση του ΣΠΤ και ιδιαίτερα η εξαφάνιση της ΣΚΤ, οφείλεται στους λανθασμένους χειρισμούς και αποφάσεις ή παραλείψεις του Υπουργού Οικονομικών. Δεν έχουμε εντοπίσει πρακτικά του Υπουργικού Συμβουλίου, τα οποία ν’ αποκαλύπτουν μια τέτοια ενημέρωση ακόμη και όταν ο ΣΠΤ διερχόταν μέσα από σοβαρές κρίσεις. Άφηνε την κατάσταση να την χειρίζεται ο ίδιος κατά την απόλυτον αυτού κρίσιν. Όσον αφορά την κρίσιμη συνεδρία του Υπουργικού Συμβουλίου της 31/5/2017 και την ληφθείσα τότε απόφαση για την αποκρατικοποίηση σημειώνουμε ότι το Υπουργικό Συμβούλιο ούτε και τότε ήταν ενήμερο των ενστάσεων οι οποίες υπήρχαν για την σχεδιασθείσα από τον Υπουργό πρόταση αποκρατικοποίησης με επίκεντρο την δωρεάν παραχώρηση μετοχών. Έχουμε βεβαίως εντοπίσει πρακτικά του Υπουργικού Συμβουλίου ημερ. 8/2/2018 και 28/3/2018 σύμφωνα με τα οποία γίνεται ενημέρωση από τον Υπουργό Οικονομικών για τα προβλήματα και εισηγήσεις γι’ αντιμετώπιση τους στη βάση των οποίων λήφθηκαν αποφάσεις γι’ αντιμετώπιση τους. Το ζήτημα βεβαίως είναι ότι η ενημέρωση και οι αποφάσεις έλαβαν χώραν πολύ αργά όταν ήδη, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, οι  δυσμενείς εξελίξεις έτρεχαν και τα οποιαδήποτε μέτρα ήταν μάλλον μέτρα πανικού, τα οποία τελικά δεν απέτρεψαν τα χειρότερα. Θα κάμουμε περαιτέρω αναφορές στο Υπουργικό Συμβούλιο και στο επόμενο κεφάλαιο.

27.10 Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας

Μας απασχόλησαν σε σχέση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας δύο ζητήματα. Ένα διαδικαστικό και ένα ουσίας. Το πρώτο αφορούσε το ερώτημα κατά πόσον θα έπρεπε να είχαμε καλέσει τον Πρόεδρο, να καταθέσει ενώπιον της Επιτροπής. Το δεύτερο, το οποίο, οφείλουμε να πούμε, δεν αποσυνδέεται απόλυτα από το πρώτο, κατά πόσον ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και κατ’ επέκταση η Κυβέρνηση στο σύνολο της φέρουν οποιαδήποτε ευθύνη για την κατάρρευση του ΣΠΤ. Αυτό μάλιστα σαν προέκταση του γεγονότος ότι διαπιστώνουμε ότι ο Υπουργός Οικονομικών φέρει τεράστια ευθύνη για την τροπή την οποία έλαβαν τα γεγονότα και πριν, ήτοι από το 2014, αλλά ιδιαίτερα για όσα έλαβαν χώραν από τις αρχές του 2017 και μέχρι την εξαφάνιση της ΣΚΤ. Πριν επιχειρήσουμε την απάντηση των πιο πάνω θεωρούμε απαραίτητο να προβούμε σε μια σύντομη αναφορά στις εξουσίες και καθήκοντα του Προέδρου της Δημοκρατίας όπως αυτά καθορίζονται από το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και αυτά του Υπουργικού Συμβουλίου και των Υπουργών ώστε να διαφανούν τα όρια των αρμοδιοτήτων και καθηκόντων ενός εκάστου θεσμού.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο Αρχηγός της πολιτείας (Άρθρα 36 και 37) μέσον του οποίου διασφαλίζεται η εκτελεστική εξουσία, και προς τον σκοπόν αυτό έχει αρμοδιότητα διορισμού και παύσης των μελών του Υπουργικού Συμβουλίου (Άρθρα 46 και 48). Βασικό δε καθήκον του Προέδρου είναι η ομαλή λειτουργία της εκτελεστικής εξουσίας και των κρατικών δημόσιων υπηρεσιών (Άρθρα 47,48 και 50)

Η αρμοδιότητα του Προέδρου διορισμού και παύσης των μελών του Υπουργικού Συμβουλίου θέτει επί του Προέδρου την ευθύνη του συντονισμού γενικά της εκτελεστικής εξουσίας μέσα από τον συντονισμό της λειτουργίας των διαφόρων υπουργείων. Παραπόμενο δε αυτών είναι η υποχρέωση του Προέδρου να μεριμνά για την αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων τα οποία αναφύονται στην διάρκεια της Προεδρίας του. Πρέπει δε να παρατηρήσουμε ότι στην Κύπρο όπου το πολιτικό σύστημα δεν είναι αυτό της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας εκ των πραγμάτων οι εξουσίες του Προέδρου έχουν αποκτήσει μια διευρυμένη διάσταση η οποία δεν είναι άσχετη και με το γεγονός ότι από το Σύνταγμα ορίζεται σαν ο Αρχηγός της Πολιτείας  πράγμα το οποίο του προσδίδει αυξημένο κύρος προστιθέμενο μάλιστα στο γεγονός ότι εκλέγεται κατ’ ευθείαν από το λαό. Η πιο πάνω αναφερθείσα διευρυμένη διάσταση των εξουσιών του Προέδρου δεν είναι βέβαια άσχετη και με την εξουσία του Προέδρου να διορίζει αλλά και να παύει τους Υπουργούς κατά την απόλυτον του κρίσιν χωρίς να λογοδοτεί γι’ αυτό σε οποιοδήποτε άλλο όργανο του κράτους. Ενώ δε απλά ο Πρόεδρος προεδρεύει όλων των συνεδριάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου χωρίς δικαίωμα ψήφου στην πραγματικότητα έχει την ευχέρεια, μέσα από την εξουσία του παύσης των Υπουργών, η άποψη του να έχει βαρύνουσα σημασία κατά την λήψη των αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου. Αυτά δε παρά το γεγονός ότι το Σύνταγμα ορίζει ότι “το Υπουργικό Συμβούλιο ασκεί εκτελεστική εξουσία σε σχέση με κάθε θέμα” πλην εκείνης που ρητά διαφυλάσσεται υπέρ του Προέδρου και του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας (Άρθρο 54).

Το κατάλοιπο δηλαδή της εκτελεστικής εξουσίας ανήκει στο Υπουργικό Συμβούλιο. Η από το Υπουργικό Συμβούλιο ασκούμενη εκτελεστική εξουσία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την γενικήν διεύθυνσιν και τον έλεγχον της διακυβερνήσεως της Δημοκρατίας και την διευθυνσιν της γενικής πολιτικής, τας εξωτερικάς υποθέσεις της Δημοκρατίας, την άμυναν και την ασφάλειαν της Δημοκρατίας, τον συντονισμό και την εποπτείαν των δημοσίων υπηρεσιών, την εποπτεία και την διάθεσιν της κρατικής περιουσίας (Αρθρο 54 του Συντάγματος).

Συνάγεται επομένως ότι ενώ κατά τρόπον γενικόν το Σύνταγμα αφήνει το κατάλοιπον της εκτελεστικής εξουσίας στο Υπουργικό Συμβούλιο δεν περιορίσθηκε σ’ αυτή την διάταξη αλλά κατονόμασε συγκεκριμένες εξουσίες, κατά τρόπον μάλιστα μη εξαντλητικό, οι οποίες ασκούνται από το Υπουργικό Συμβούλιο. Επισημαίνουμε ότι μεταξύ αυτών είναι και η εποπτεία και διάθεση της περιουσίας της Δημοκρατίας “συμφώνως προς τας διατάξεις του Συντάγματος και του νόμου”, πράγμα το οποίον σημαίνει ότι η συγκεκριμένη εξουσία δυνατόν να ρυθμίζεται με νόμο ανάλογα με την περίπτωση.

Ο κάθε υπουργός χωριστά προΐσταται του υπουργείου του και ασκεί εκείνη την εκτελεστική εξουσία στο τομέα του η οποία δεν διαφυλάσσεται από το Σύνταγμά υπέρ του Προέδρου και του Αντιπροέδρου ή υπέρ του Υπουργικού Συμβουλίου. Μεταξύ άλλων ο υπουργός με την επιφύλαξη των πιο πάνω έχει εξουσία να φροντίζει για την εκτέλεση των νόμων που σχετίζονται με τις αρμοδιότητες του υπουργείου του καθώς  επίσης για την διοίκηση όλων των ζητημάτων και υποθέσεων που εμπίπτουν στην

αρμοδιότητα του υπουργείου του (Άρθρο 58).

27.10.1 Αναγκαιότητα κατάθεσης του Προέδρου ενώπιον της Επιτροπής Εξετάζοντας το πιο πάνω ζήτημα λάβαμε υπόψιν τις πιο κάτω παραμέτρους.

1. Κατά την ενώπιο μας κατάθεση του ο Υπουργός Οικονομικών κατ’ επανάληψη ανάφερε ότι ενημέρωνε τόσο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας όσο και το Υπουργικό Συμβούλιο για όσα λάμβαναν χώραν όχι μόνον εντός του 2017 αλλά και για όσα προηγήθηκαν.

2. Εξετάσαμε μέσα από άλλη μαρτυρία η οποία τέθηκε ενώπιον μας τον βαθμό ενημέρωσης την οποία ο Πρόεδρος είχε ιδιαίτερα αναφορικά με τις εξελίξεις οι οποίες λάμβαναν χώραν εντός του 2017 οι οποίες ουσιαστικά τροχιοδρόμησαν τ’ αναπόφευκτα γεγονότα τα οποία από τις αρχές του 2018 και επέκεινα οδήγησαν στην κατάρρευση του ΣΠΤ. Σε σχέση με αυτό το ζήτημα σημειώσαμε αναφορές της Διοικητού της ΚΤΚ ότι ενημέρωνε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για τα κακώς έχοντα στο ΣΠΤ. Οφείλουμε όμως να παρατηρήσουμε ότι αυτές οι αναφορές ήταν σε κάποιο βαθμό ασαφής όσον αφορά την ενημέρωση του για την πριν το τέλος του 2017 περίοδο. Η κα. Γιωρκάτζη είπε “Μπορεί 2015, 2016, 2016 ίσως” και σε άλλο σημείο “Νομίζω γύρω στο 2016 κύριε Πρόεδρε”. Δεν μπόρεσε να μας δώσει πλέον συγκεκριμένο χρόνο ενημέρωσης. Ήταν πιο σαφής για τις επαφές και την ενημέρωση του Προέδρου από το τέλος του 2017 (Σεπτέμβρη) και αρχές του 2018.

3. Σημειώσαμε όμως ιδιαίτερα το γεγονός ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας σαν ο Αρχηγός της Πολιτείας (άρθρο 36 του Συντάγματος) δεν καλείται να εξετάζεται ή ακόμη ν’ αντεξετάζεται με την πρώτη ευκαιρία ενώπιον Εξεταστικών Επιτροπών εκτός για πολύ ισχυρούς λόγους οι οποίοι άμεσα τον εμπλέκουν με τα υπό εξέτασιν γεγονότα και τα οποία άμεσα τον αφορούν. Ο Πρόεδρος βέβαια της Δημοκρατίας δεν είναι πάνω από το Σύνταγμα και τους Νόμους της πολιτείας. Η διαφύλαξή όμως του κύρους του Αρχηγού της Πολιτείας σαν του ανώτατου πολιτειακού άρχοντα θα πρέπει να τίθεται πάντοτε ψηλά στις προτεραιότητες οποιουδήποτε καλείται να κρίνει πράξεις, παραλείψεις ή συμπεριφορές του Προέδρου με σκοπό την απόδοση ευθυνών. 

Αξίζει δε εδώ να επισημάνουμε μια δήλωση την οποία είχαμε κάμει όταν κατάθετε ενώπιον μας η κα. Γιωρκάτζη και με την ευκαιρία αναφορών της για ενημέρωση της προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η Επιτροπή άφησε ανοιχτή μια ενδεχόμενη κατάθεση του Προέδρου ενώπιον της αν ο ίδιος θεωρούσε σκόπιμο να το πράξει.Είπαμε επί λέξει “Δεν είχαμε μέχρι σήμερα υπόψη να τον καλέσουμε και ελπίζουμε να μην παρίσταται ανάγκη να τον καλέσουμε, εκτός εάν ζητηθεί από την πλευρά του. Όμως είναι δίκαιο να γνωρίζει επακριβώς ποιες είναι οι αναφορές που γίνονται στο όνομα του, στον ρόλο του, στην ανάμιξη του...”

Δεν θεωρήθηκε όπως φαίνεται αναγκαίο από τον ίδιο να το πράξει.

Έχοντας υπ’ όψιν μας τα πιο πάνω και για του λόγους που εξηγούμε και στην συνέχεια αποφασίσαμε όπως μη καλέσουμε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να καταθέσει ενώπιον μας.

Ι. Ο προβληματισμός μας για το κατά πόσον ήταν αναγκαία η κατάθεση του Προέδρου είχε αφετηρία εν πρώτοις τις ενώπιον μας δηλώσεις του Υπουργού Οικονομικών περί ενημέρωσης του Προέδρου. Όμως αυτές οι δηλώσεις ήταν ασαφείς και αόριστες. Σ’ ερωτήσεις μας προς τον κ. Γεωργιάδη να μας αναφέρει τα πρακτικά του Υπουργικού Συμβουλίου στα οποία να καταγράφεται η ενημέρωση του μας απάντησε ότι έχουμε όλα τα πρακτικά του Υπουργικού Συμβουλίου. Δεν μας υπέδειξε άλλο τρόπο με τον οποίο ενημέρωσε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Εξετάσαμε τα πρακτικά του Υπουργικού Συμβουλίου ιδιαίτερα αυτά μετά την 31/5/2017 όταν υπήρξε η απόφαση για την δωρεάν παραχώρηση μετοχών αλλά δεν διαπιστώσαμε, να υπήρξε, οποιαδήποτε ενημέρωση. Ενημέρωση ιδιαίτερα για το περιεχόμενο της αλληλογραφίας η οποία ανταλλάγηκε μεταξύ της Διοικητού τη ΚΤΚ και του Υπουργού Οικονομικών και αλληλογραφίας μεταξύ του τελευταίου και της επικεφαλής του ΕΕΜ.

ΙΙ. Προκύπτει από επιστολή της Διοικητού της ΚΤΚ προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ημερ. 19/1/2018 ότι η κα. Γιωρκάτζη ενημέρωσε τον Πρόεδρο για τις δυσμενείς εξελίξεις στις 13/9/2017, σε συνάντηση την οποίαν είχε μαζί του στο Προεδρικό μέγαρο. Φαίνεται μάλιστα ότι είχε μια δεύτερη συνάντηση μαζί του την ίδια μέρα της σύνταξης της επιστολής. Λάβαμε υπόψιν μας σε σχέση με την ενημέρωση την οποία είχε ο Πρόεδρος στις 13/9/2017 ότι ήταν η πρώτη μετά τις πιεστικές παρεμβάσεις και υποδείξεις των Ευρωπαϊκών Εποπτικών Αρχών. Θυμίζουμε την επιστολή της Διοικητού προς τον Υπουργό Οικονομικών ημερ. 6/6/2017 με την οποία τον  πληροφορούσε γι’ αυτές. Όπως υποδείξαμε η αναφορά της κα. Γιωρκάτζη σε ενημέρωση του, το 2016 δεν ήταν σαφής ούτε ως προς το χρόνο ούτε ως προς το περιεχόμενο.

ΙΙΙ. Μια άλλη ενδεχόμενη πηγή πληροφόρησης του Προέδρου της Δημοκρατίας ήταν η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας η οποία παραδόθηκε στην ΣΚΤ στις 10/10/2017 η οποία και κοινοποιείται στον Γραμματέα του Υπουργικού Συμβουλίου. Η έκθεση αφορούσε γεγονότα από τις 1/7/2015 έως και 31/12/2016 η οποία όμως κάλυπτε και μεταγενέστερα γεγονότα μέχρι την οριστικοποίηση της. Η έκθεση ύστερα από διαβούλευση μεταξύ Γενικού Ελεγκτή και Διοικητού της ΚΤΚ θα δημοσιοποιείτο την 1/6/2018.

Στην έκθεση μεταξύ άλλων επισημαίνονται προβλήματα σχετικά με τις ΜΕΧ, τις υπερχρεώσεις τόκων, τον τρόπο κατάληξης σε συμφωνία με την Altamira, πλέον όμως σημαντική ήταν η επισήμανση του για την πολύ προβληματική παραχώρηση δωρεάν μετοχών.

Δεν έχουμε πληροφόρηση έχοντας κυρίως εξετάσει τα πρακτικά του Υπουργικού Συμβουλίου ότι η εν λόγω έκθεση συζητήθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο. Διατηρούμε επομένως σοβαρές αμφιβολίες κατά πόσον ο Πρόεδρος είχε πλήρη επίγνωση των προβλημάτων αυτών. Όμως και αν καταλήγαμε με ασφάλεια σ’ ένα τέτοιο συμπέρασμα θα ίσχυαν όσα είπαμε και για την ενημέρωση την οποία έλαβε από την Διοικητή. Ότι δηλαδή η ενημέρωση του επεσυνέβη όταν ήδη τα γεγονότα οδήγησαν τις Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές να λάβουν απόφαση γι’ ακραίες λύσεις. Δεν θα ήταν επομένως σε θέση να μας διαφωτίσει για όσα διαδραματίζονταν πριν το Σεπτέμβρη του 2017 και ιδιαίτερα για όσα λάμβαναν χώραν εντός του 2017, τα οποία θεωρούμε κρίσιμα και άμεσα συνδεδεμένα με τις σημαντικές εξελίξεις οι οποίες άρχισαν να εκτυλίσσονται από τους πρώτους μήνες του 2018 και οδήγησαν τον Σεπτέμβρη στην πώληση της ΣΚΤ. Δεν θα ήταν ιδιαίτερα έξαλλου φρόνιμο να καλέσουμε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για ν’ απαντήσει σε ερωτήματα τα οποία εγείροντο από την κατάθεση ενός των μελών του Υπουργικού του Συμβουλίου από την στιγμή κατά την οποία είχαμε την δυνατότητα να τ’ απαντήσουμε στηριγμένοι σε άλλη μαρτυρία η οποία υπάρχει ενώπιον μας. 

27.10.2 Ενδεχόμενη ευθύνη του Προέδρου της Δημοκρατίας. Εδώ θα πρέπει να εκκινήσουμε από την διαπίστωση ότι ούτε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αλλά ούτε και το Υπουργικό Συμβούλιο είχαν άμεση εμπλοκή με τις εξελίξεις οι οποίες έλαβαν χώραν στη ΣΚΤ η ευρύτερα στον ΣΠΤ από την ανακεφαλαιοποίηση και μετέπειτα. Και εδώ πολύ συνοπτικά θα πρέπει να υπομνήσουμε κάποια γεγονότα.

α. Το Υπουργικό Συμβούλιο σε δύο περιπτώσεις η πρώτη το 2013 η δεύτερη το 2015 αποφάσισαν την ανακεφαλαιοποίηση του ΣΠΤ. Αυτές οι αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου λήφθηκαν στην βάση σαφών εκτιμήσεων, τις οποίες παραθέσαμε πιο πάνω ότι ο Συνεργατισμός ήταν βιώσιμος.

β. Το κράτος κατέστη ο κατά 99% μέτοχος της ΣΚΤ αλλά την διαχείριση αυτής της ιδιοκτησίας είχε κατά ένα απόλυτο και αποκλειστικό τρόπο ο Υπουργός Οικονομικών ο οποίος και λάμβανε καθοριστικές αποφάσεις για τα μεγάλα ζητήματα αλλά και παρακολουθούσε την καθημερινή πορεία των συμβαινόντων στην ΣΚΤ μέσον του κ. Διονυσίου ο οποίος τον ενημέρωνε με τακτικές εκθέσεις αλλά και κατ’ ευθείαν προσωπικές επαφές. Δεν υπήρχε θεσμοθετημένη διαδικασία ενημέρωσης του Προέδρου και του Υπουργικού Συμβουλίου επί τακτικής βάσης για την πορεία του ΣΠΤ. Δεν έχουμε δε στοιχεία ότι το Υπουργικό Συμβούλιο και ο Πρόεδρος ετύγχαναν οποιασδήποτε επί τούτου ενημέρωσης σε έκτακτη βάση.

γ. Η επόμενη σημαντική απόφαση την οποίαν έλαβε το Υπουργικό Συμβούλιο ήταν αυτή στις 31/5/2017 η σχετική με την αποκρατικοποίηση. Ήταν όπως έχουμε εξηγήσει μια σημαντική απόφαση, η οποία μάλιστα πυροδότησε αρνητικές εξελίξεις για την πορεία του ΣΠΤ. Ο Πρόεδρος όμως και το Υπουργικό Συμβούλιο, με βάση όλα τα στοιχεία που τέθηκαν ενώπιον μας δεν ήταν ενήμεροι τη στιγμή της απόφασης για τις πολλαπλές αντιδράσεις που υπήρχαν για τον τρόπο αποκρατικοποίησης και ιδιαίτερα για το πολύ επίμαχο ζήτημα της δωρεάν παραχώρησης μετοχών.

δ. Μετά την 31/5/2017 εντοπίζουμε άλλες τρείς συνεδρίες όπου υπήρξε συζήτηση και απόφαση ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου για τα ζητήματα του ΣΠΤ και ειδικότερα της ΣΚΤ. Μία στις 8/2/2018 και μία άλλη στις 28/3/2018. Με απόφαση του το Υπουργικό Συμβούλιο προχώρησε στην παραχώρηση οικονομικής στήριξης προς την ΣΚΤ. Κρίσιμη επίσης ήταν η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ημερ. 15/6/2018 όταν λήφθηκαν οι πρώτες αποφάσεις για την πώληση μέρους της ΣΚΤ στην Ελληνική Τράπεζα.

ε. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν είχε ενημέρωση για τις επερχόμενες δυσμενείς εξελίξεις παρά μετά την συνάντηση που είχε με την Διοικητή της ΚΤΚ στις 13/9/2017 όταν πλέον τα γεγονότα έτρεχαν προς ακραίες λύσεις. Δεν γνωρίζουμε αν μετά την ενημέρωση που έτυχε από την κα Γιωρκάτζη συζήτησε το θέμα με τον αρμόδιο Υπουργό του. Ο κ. Γεωργιάδης απέφυγε να μας παράσχει οποιαδήποτε σαφή πληροφόρηση. Επέμενε στην αόριστη τοποθέτηση ότι ενημέρωνε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αλλά δεν διευκρίνισε ούτε πότε ούτε πως.

στ. Υπάρχουν τρία περαιτέρω θέματα τα οποία σχετίζονται με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τα οποία χρήζουν κάποιου σχολιασμού.

1. Από την συζήτηση η οποία έγινε στο Υπουργικό Συμβούλιο στις 31/5/2017 φαίνεται ότι ο Πρόεδρος ευνοούσε την δωρεάν παραχώρηση μετοχών γιατί ενδεχόμενα την έβλεπε σαν ένα μέτρο το οποίο θα του απέφερε κάποιο πολιτικό όφελος εν όψει μάλιστα επερχόμενων προεδρικών εκλογών. Υπενθυμίζουμε δε εδώ και κάτι το οποίο ανάφερε ενώπιον μας η κα. Γιωρκάτζη ότι η απόφαση για δωρεάν παραχώρηση μετοχών λήφθηκε με πολιτικά κριτήρια. Το ερώτημα όμως είναι αν ο Πρόεδρος αποδέχθηκε να έχει πολιτικό όφελος γνωρίζοντας ότι αυτό θα οδηγούσε σε καταστροφικές συνέπειες για την πορεία του ΣΠΤ. Έχουμε ήδη καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο ίδιος δεν είχε επίγνωση των συνεπειών τις οποίες μια τέτοια απόφαση θα επέφερε.

2. Σε σημείωμα εξ άλλου του κ. Διονυσίου ημερ. 24/1/2018 προς τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Οικονομικών τον ενημερώνει για κινδύνους που αναμένονται στο άμεσο μέλλον και συνιστά ενημέρωση του Προέδρου της Δημοκρατίας το οποίο ήταν αίτημα και της Επιτροπείας της ΣΚΤ. Προκύπτει επομένως και από αυτό το έγγραφο ότι ο Πρόεδρος δεν είχε τύχει μέχρις εκείνης της στιγμής ενημέρωσης από τον Υπουργό Οικονομικών για τις επερχόμενες δυσμενείς εξελίξεις, ούτε είχε συζητήσει το πρόβλημα με την Επιτροπεία της ΣΚΤ.

3. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε μια πληρέστερη εικόνα για τα πολύ κακώς έχοντα στον ΣΠΤ από τις 19/1/2018 όταν η κα. Γιωρκάτζη είχε συνάντηση μαζί  του στο Προεδρικό Μέγαρο και τον ενημέρωσε για τις επερχόμενες δυσμενείς εξελίξεις. Στην επιστολή της Διοικητού ίδιας ημερομηνίας επισυνάπτεται υπόμνημα στο οποίο καταγράφονται τα διαχρονικά προβλήματα της ΣΚΤ από το 2015 και εντεύθεν και το γεγονός ότι η ΕΚΤ την αξιολογεί με την χαμηλότερη εποπτική βαθμολογία ένεκα μιας σειράς αδυναμιών στις οποίες ήδη επανειλημμένα αναφερθήκαμε. Προειδοποιεί για τους επερχόμενους κινδύνους ένεκα της απόφασης της ΕΚΤ να προχώρηση στην διεξαγωγή επιτόπιου ελέγχου αποτέλεσμα του οποίου ήταν η διακοπή της προσπάθειας άντλησης κεφαλαίων, ενώ παράλληλα υπήρξε αύξηση στις εκροές καταθέσεων όχι άσχετη με την προεκλογική εκστρατεία.

Η κα. Γιωρκάτζη προειδοποιεί αναφέροντας “…θεωρώ επιβεβλημένο όπως το κράτος προβεί και στις δικές του ενέργειες, αλλά ενδεχομένως και σε διάφορες επαφές σε πολιτικό επίπεδο προς αποτροπή ανεπιθύμητων εξελίξεων και καταστάσεων”. Να σημειώσουμε ότι δεν έχουμε στην κατοχή μας και δεν γνωρίζουμε αν υπήρξε απαντητική επιστολή του Προέδρου στα πιο πάνω. Ούτε η κα. Γιωρκάτζη στην ενώπιον μας κατάθεση της διευκρίνισε σε τι είδους μέτρα ή ενέργειες σε πολιτικό και άλλο επίπεδο ανέμενε ότι ο Πρόεδρος θα μπορούσε να προχωρήσει. Αγνοούμε αν ο Πρόεδρος είχε προβεί σε οποιεσδήποτε ενέργειες όπως η Διοικητής εισηγείται. Απλά υποθέτουμε ότι αν είχαν ληφθεί κάποια μέτρα αυτά θα ήταν γνωστά στον καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργό Οικονομικών και θα έκαμνε αναφορά σ’ αυτά κατά την ενώπιον μας κατάθεση του όταν μάλιστα κατά τρόπον πιεστικό η Επιτροπή τον ερωτούσε για τον βαθμό ενημέρωσης του Προέδρου επί των προβλημάτων του ΣΠΤ.

Με κάποια σχετική βεβαιότητα θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ο Πρόεδρος δεν έδωσε συνέχεια στα όσα η κα. Γιωρκάτζη του εισηγείται. Γεννάται βεβαίως το παρεπόμενο ερώτημα αν στο σημείο στο οποίο είχαν φθάσει τα πράγματα θα μπορούσαν οι οποιεσδήποτε ενέργειες του να αποτρέψουν τα πλέον δυσάρεστα. Όταν έτυχε ενημέρωσης από την Διοικητή ο επιτόπιος έλεγχος βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη από τις 10/1/2018 και γνωρίζουμε ήδη ότι αυτό το γεγονός οδήγησε την ΣΚΤ σε μία

πορεία μη αναστρέψιμη εφ’ όσον η εξεύρεση κεφαλαίων καθίστατο κατ’ αυτόν τον τρόπο πλέον αδύνατη.

Είναι βεβαίως γεγονός ότι ο Πρόεδρος αποσιώπησε πλήρως τις δραματικές εξελίξεις οι οποίες λάμβαναν χώραν την περίοδο αυτή. Είτε γιατί δεν ήθελε να έχει πολιτικό  κόστος εν όψει εκλογών είτε γιατί ήθελε ν’ αποτρέψει τις περαιτέρω καταθετικές εκροές. Οποιαδήποτε εξήγηση και να δεχθούμε δεν ήταν μια παράλειψη η οποία είχε σαν αποτέλεσμα την τελική κατάρρευση του ΣΠΤ η οποία ακολούθησε μερικούς μήνες μετά.

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει ο μεγάλος υπεύθυνος για την καταστροφική πορεία του ΣΠΤ από το 2014 και μετέπειτα ήταν ο Υπουργός Οικονομικών. Διορίσθηκε σαν τέτοιος από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και παρέμεινε στο Υπουργικό του

Συμβούλιο όχι μόνον μετά τον Σεπτέμβρη του 2017 όταν πλέον ο Πρόεδρος έλαβε γνώσιν μετά την συνάντηση του με την κα. Γιωρκάτζη για δυσάρεστες εξελίξεις που επέρχονται. Διατηρήθηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο και μετά τον Ιανουάριο του 2018 παρά το γεγονός ότι η Διοικητής κατέστησε σαφές ότι ο ΣΠΤ έβαινε προς καταστροφικές εξελίξεις με απρόβλεπτες συνέπειες για την οικονομία ευρύτερα. Αν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας φέρει κάποια ευθύνη για τα όσα οδηγούσαν στην εσπευσμένη πώληση μέρους της ΣΚΤ στην Ελληνική Τράπεζα είναι γιατί διατήρησε στο Υπουργείο Οικονομικών πρόσωπο το οποίο για μία περίοδο πέραν των τεσσάρων ετών δεν κατόρθωσε να οδηγήσει τον ΣΠΤ έξω από την καταστροφική πορεία που εν γνώσει του ακολούθησε. Η απομάκρυνση του κ. Γεωργιάδη από το Υπουργείο Οικονομικών έστω και καθυστερημένα ενδεχόμενα να έδιδε στο ΣΠΤ μια άλλη προοπτική μακριά από τις παλινωδίες, τις εμμονές για διατήρηση μη ικανών διευθυντικών στελεχών στην ΣΚΤ και αδυναμία αντίληψης των κινδύνων στους οποίους οι πολιτικές του με βεβαιότητα οδηγούσαν. Είναι αρκετό να υπενθυμίσουμε τις αντιφατικές του δηλώσεις μεταξύ της θέσης του ότι ο Συνεργατισμός έπρεπε να επιστρέψει εκεί όπου ανήκει δηλαδή στους πολίτες και της ενώπιον μας δήλωσης του ότι η πώληση της ΣΚΤ στην Ελληνική ήταν η τέλεια λύση γιατί αποκόπτονται “τα τοξικά περιουσιακά στοιχεία και έχουμε τράπεζες καθαρές”. 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Έχουμε γράψει, με όσα εκθέσαμε στις πολλές σελίδες που προηγήθηκαν, τον επίλογο της μακράς πορείας του Συνεργατικού Κινήματος στην Κύπρο. Ενός κινήματος το οποίο, με όλα τα προβλήματα τα οποία αντιμετώπιζε στην πορεία του, διατηρήθηκε στη ζωή για πέραν των εκατόν χρόνων και αποτέλεσε στήριγμα και έδωσε ελπίδα σε πολλές γενιές Κυπρίων.

Αισθανόμαστε, και είναι με θλίψη που το διαπιστώνουμε, ότι υπογράφουμε τη ληξιαρχική πράξη εξαφάνισης ενός επιτεύγματος του κυπριακού λαού. Αισθανόμαστε ότι στην ουσία έχουμε διεξάγει ένα είδος θανατικής ανάκρισης, αναζητώντας μέσα από την επίπονη έρευνα μας τα αίτια της κατάρρευσης αυτού του επιτεύγματος.

Δεν παραγνωρίζουμε ότι εξ αντικειμένου δυσκολίες και εξωγενείς παράγοντες συνέβαλαν στη διάρκεια των ετών στη δημιουργία προβλημάτων στην ομαλή πορεία του Συνεργατισμού στην Κύπρο. Όμως η κύρια αιτία της κακοδαιμονίας του υπήρξε ο ανθρώπινος παράγοντας, ιδιαίτερα μάλιστα η αμέλεια, ανικανότητα, αλλά το χειρότερο η ασυδοσία και απληστία πολλών οι οποίοι είχαν ταχθεί να ηγούνται και να υπηρετούν τον Συνεργατισμό.

Ευελπιστούμε ότι μέσα από τη μακρά έκθεση μας ο κυπριακός λαός θα σχηματίσει μια σαφή εικόνα των διαχρονικών αιτίων της κατάρρευσης του ΣΠΤ στην Κύπρο και θ’ αξιολογήσει ορθά όσα διαπιστώσαμε για τους υπεύθυνους της κατάρρευσης. Πριν εκατόν χρόνια και πλέον υπήρξαν κάποιοι σκαπανείς, οι οποίοι με όραμα και πείσμα έθεσαν τα θεμέλια του Συνεργατικού Κινήματος στην Κύπρο, αρχίζοντας από το μηδέν μια γιγάντια προσπάθεια η οποία στο τέλος έδωσε καρπούς. Θα ήταν ιδιαίτερα γι’ αυτούς οδυνηρό να διαπιστώσουν σήμερα ότι το οικοδόμημα που έχτισαν καταθρυμματίσθηκε.

Οι Συνεργατικές όμως αρχές πάνω στις οποίες στηρίχθηκε το επίτευγμα αυτών των πρώτων σκαπανέων όπως τις έχουμε παραθέσει στο εισαγωγικό μέρος της έκθεσης μας έχουν μια διαχρονικότητα. Στηρίζονται στην ίδια την ανθρώπινη φύση. Στη φύση του ανθρώπου σαν κοινωνικού όντος και στην ανάγκη για αλληλοβοήθεια και αλληλοϋποστήριξη. “Η συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων προς αντιμετώπιση των πολλαπλών βιωτικών τους αναγκών είναι φυσικός νόμος και κοινωνική ανάγκη. Η ιδέα

της συνεργασίας ενυπάρχει στη φύση του ανθρώπου σαν κοινωνικού όντος και είναι τόσο παλιά όσο και ο άνθρωπος”. 

Η ανθρώπινη φύση παραμένει αμετάβλητη και η ανάγκη για συνεργασία θα παραμένει πάντοτε εξ ίσου αμετάβλητη και επίκαιρη. 

Η σημερινή κατάρρευση του ΣΠΤ στη Κύπρο είναι το τέρμα μιας περιόδου και μιας συγκεκριμένης εποχής. Ίσως κάποτε το Συνεργατικό κίνημα ευρύτερα αναδυθεί μέσα από τις στάχτες του, αφού επιδιώξει να διορθώσει εγγενείς αδυναμίες του και ακολουθώντας και εφαρμόζοντας πιστά και με ευλάβεια τις γενικές αρχές του Συνεργατισμού.