Στις 1-2 Ιουνίου 2023 πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου ερευνητική διημερίδα με τίτλο «Ελληνικά Βιβλία και Ευρωπαϊκή Κοινή Ταυτότητα, 15ος-17ος αιώνας», στα πλαίσια του προγράμματος GrECI. To πρόγραμμα GrECI (Greek Heritage in European Culture and Identity, «Ελληνική Κληρονομιά στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό και Ταυτότητα») είναι ένα Twinning (HORIZON-WIDERA-2021 ACCESS), πρόγραμμα και αποτελεί  συνεργασία τριών πανεπιστημίων (Πανεπιστήμιο Κύπρου, Πανεπιστήμιο Όσλο Νορβηγίας και Πανεπιστήμιο Franche-Comté Γαλλίας), με συντονιστή το Πανεπιστήμιο Κύπρου (Αναπλ. Καθ. Νατάσσα Κωνσταντινίδου, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας) και στόχο του έχει να ερευνήσει την πρόσληψη και οικειοποίηση του Αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού από τους Δυτικούς λόγιους στην Ευρώπη κατά την Πρώιμη Νεότερη περίοδο (15ος-17ος αιώνας).

Η διημερίδα που διοργανώθηκε είχε ως κύριο σκοπό να εξετάσει τις πολυάριθμες εκδόσεις βιβλίων στα ελληνικά στη Δύση, και να πραγματευτεί τη διάδοση και την πρόσληψη της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στη Δυτική Ευρώπη από τη σκοπιά της ιστορίας του βιβλίου. Οι ανακοινώσεις κινήθηκαν γύρω από τέσσερις βασικούς θεματικούς άξονες: το περιεχόμενο  των ελληνικών βιβλίων που εκδόθηκαν στη Δυτική Ευρώπη κατά τον 15ο-17ο αιώνα, το αναγνωστικό κοινό τους, την διακίνησή τους εντός των ευρωπαϊκών γεωγραφικών ορίων και, τέλος, τον τρόπο με τον οποίο διατέθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν μέσα σε συγκεκριμένους πνευματικούς και θρησκευτικούς κύκλους της εποχής.

Οι καθ. Julián Solana Pujalte (Universidad de Córdoba) και Inmaculada Pérez Martín (CSIC, Madrid Instituto de Lenguas y Culturas), εξέτασαν την κυκλοφορία βιβλίων στην Ιβηρική Χερσόνησο και το υπόβαθρο της έκδοσης ελληνικών βιβλίων στην Ισπανία. Η καθ. Raphaële Mouren (British School at Rome / Centre Gabriel Naudé) στράφηκε στην Ιταλική χερσόνησο και αναφέρθηκε στην παραγωγή ελληνικών βιβλίων από το εργαστήρι του οίκου των Giunta στη Φλωρεντία του 16ου αιώνα και το κοινό στο οποίο απευθυνόταν το έργο τους. Αντίστοιχα, η Ειρήνη Φράγκου (Πανεπιστήμιο Κύπρου), συζήτησε την παραγωγή ελληνικών βιβλίων στη Ρώμη προς το τέλος του 16ου αιώνα, και συγκεκριμένα από το εργαστήριο των Zanetti, οι οποίοι εκδίδαν βιβλία για τη διδασκαλία των ελληνικών σε κολλέγια.

Τρεις ανακοινώσεις πραγματεύτηκαν το ζήτημα της αγοράς και κυκλοφορίας του ελληνικού βιβλίου στη Βόρεια Ευρώπη. Η καθ. Janika Päll (University of Tartu) ασχολήθηκε με την εισαγωγή ελληνικών βιβλίων στις χώρες της Βαλτικής από την ευρωπαϊκή αγορά στις αρχές της περιόδου και τις απαρχές της ελληνικής τυπογραφίας στο βασίλειο της Μεγάλης Σουηδίας. Η αναπλ. καθ. Νατάσσα Κωνσταντινίδου (Πανεπιστήμιο Κύπρου), αναφέρθηκε στην παρουσία ελληνικών εκδόσεων στη διεθνή εμποροπανήγυρη της Φρανκφούρτης μεταξύ 1564 και 1600, δίνοντας έμφαση στην προέλευση των εκδόσεων, στο κοινό στο οποίο απευθύνονταν αλλά και στο ομολογητικό πλαίσιο εντός του οποίου εκδόθηκαν και προωθήθηκαν τα βιβλία. Ο Δρ. Paolo Sachet (IHR Geneva), επικεντρώθηκε στις ελληνικές εκδόσεις με θρησκευτικό περιεχόμενο που εκδόθηκαν στη Βασιλεία του 16ου αιώνα (ειδικά πατερικές εκδόσεις) και ανέδειξε τον συσχετισμό τους με την Θρησκευτική Μεταρρύθμιση.

Η ανακοίνωση της καθ. Marie Barral-Baron (Université Franche-Comté), αναφέρθηκε στα ελληνικά βιβλία ως αντικείμενα πολιτιστικής αξίας, αναλύοντας τη βιβλιοθήκη του καρδιναλίου Granvelle στην πόλη Besançon της Γαλλίας. Τέλος, ο Επίκ. Καθ. Διονύσιος Σταθακόπουλος (Πανεπιστήμιο Κύπρου), πραγματεύτηκε ορισμένα ιατρικά κείμενα από την Ύστερη Βυζαντινή Περίοδο, αναλύοντας τις λατινικές μεταφράσεις τους που εκδόθηκαν στη Γερμανία της Πρώιμης Νεότερης Περιόδου.

Η πρώτη μέρα της διημερίδας έληξε με επίσκεψη στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου, όπου οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να εξετάσουν παλαίτυπα από τη συλλογή του πανεπιστημίου (Συλλογή Λαγανά) και να παρουσιάσουν εκδόσεις στις οποίες είχαν αναφερθεί στις ανακοινώσεις τους.

Κατά τη δεύτερη μέρα της συνάντησης, οι ανακοινώσεις είχαν ως κεντρικό θεματικό άξονα την προσωπική χρήση των ελληνικών βιβλίων. Ο καθ. Malcolm Walsby (ENSSIB) πραγματοποίησε την υλική ανάλυση ενός μαθητικού εγχειριδίου (Sammelband) που φαίνεται να είχε χρησιμοποιηθεί για διδασκαλία των ελληνικών σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Γαλλίας, το Verdun, στις αρχές του 17ου αιώνα. Ο Xander Feys (KU Leuven) παρουσίασε την προσωπική συλλογή του Rutgerus Rescius (c. 1495-1545), καθηγητή και εκδότη ελληνικών βιβλίων στο Collegium Trilingue του Louvain. Σε ανάλογο πλαίσιο, η Αναπλ. καθ. Ειρήνη Παπαδάκη (Πανεπιστήμιο Κύπρου) εξέτασε τον κατάλογο βιβλίων του Niccolò Cornaro, ενός λόγιου Κρητικού ενετικής καταγωγής, ο οποίος ζούσε μεταξύ της πατρίδας του, της Βενετίας, και της Κωνσταντινούπολης, σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον.

Η διημερίδα έληξε με μια διεξοδική συζήτηση γύρω από τις βασικές θεματικές που ανέδειξε η επιστημονική συνάντηση. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στον ισχυρό δεσμό μεταξύ της έκδοσης και της διακίνησης των ελληνικών βιβλίων, της ελληνικής παιδείας, και των θρησκευτικών δογμάτων. Παράλληλα, υπογραμμίστηκε η εξέχουσα σημασία των βιβλίων αυτών για την διαμόρφωση του πολιτισμού της Πρώιμης Νεότερης Ευρώπης, τόσο ως προς το περιεχόμενό τους, όσο και ως προς την πολιτισμική τους αξία.

Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε την ιστοσελίδα του προγράμματος στο https://greci-twinning.org/