Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε η ομιλία του καθηγητή Ιωάννη Ιωάννου “Προσαρμογή ή αφανισμός: Οι προκλήσεις της Βιωσιμότητας”, στο πλαίσιο του κύκλου ομιλιών του Life Changing Ideas. 

Ο Δρ Ιωάννου παραχώρησε αποκλειστική συνέντευξη στα media της Digital Tree απαντώντας σε κρίσιμα ερωτήματα που αφορούν το πιο πάνω θέμα. 

Γιατί  τα κριτήρια ESG έχουν γίνει η νέα επιχειρηματική πραγματικότητα;

Tο επιχειρηματικό σκηνικά αλλάζει  δραματικά. Ξέρουμε ότι οι νεότερες γενιές, οι millennials και  η generation Z, είναι ιδιαιτέρως ευαισθητοποιημένες  σε περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα, κάτι που  λειτουργεί καταλυτικά και στη συμπεριφορά τους στις  αγορές. Δεν σταματάνε να ρωτάνε: «Πώς χρησιμοποιείτε  τα χρήματά μου; Τα χρησιμοποιείτε για να ασκήσετε  θετική επίδραση στον κόσμο ή για να τον κάνετε χειρότερο;». Συνεπώς, ως καταναλωτές επιλέγουν προϊόντα που εναρμονίζονται με τις αρχές τους ή ως υπάλληλοι  απασχολούνται σε επιχειρήσεις συμβατές με την ηθική  τους. 

Καθοριστικός παράγοντας στην καθιέρωση  της επιχειρηματικής βιωσιμότητας είναι και οι κυβερνήσεις. Γίνεται προσπάθεια συντονισμού τους σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού πραγματοποιούν συνεδριάσεις και ασκούν πίεση στις εταιρείες για αναφορές σε ζητήματα  ESG, θεσπίζοντας περιβαλλοντικούς κανονισμούς και  κανονισμούς γνωστοποίησης. Άλλος παράγοντας αφορά τα κοινωνικά κινήματα όπως το Me-too, το Black Live  Matters και την ακτιβιστική προσπάθεια της Γκρέτας Τουνμπεργκ με το Fridays For the Future, που φέρνουν  στην επιφάνεια την οξύτητα της κλιματικής κρίσης, της  ανισότητας των φύλων, του αποκλεισμού συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων. Να σημειώσουμε ότι μέθοδοι αντίδρασης γίνονται πλέον πιο σοφιστικέ. Σε  πολλές περιπτώσεις, τα μέλη των κοινωνικών κινημάτων αγοράζουν μετοχές, εμφανίζονται στις διοικητικές συνεδριάσεις, ψηφίζουν εναντίον των διευθυντών της εταιρείας και έχουν την υποστήριξη των θεσμικών επενδυτών στην υλοποίηση καταλυτικών αλλαγών. 

Πως ανταποκρίνονται στη τάση οι επιχειρήσεις;

Για τις περισσότερες επιχειρήσεις τα κριτήρια βιωσιμότητας αντιμετωπίζονται ως τεράστιος αντιπερισπασμός. Οι μεγάλες εταιρείες καλούνται να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις ενώ και οι start ups, που αρχίζουν να αποκτούν αντίληψη του νέου ανταγωνιστικού τοπίου και των αναδυόμενων καταναλωτικών αναγκών και τάσεων, αναμένεται να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις, χάρη στην καινοτομία τους. 

Υπάρχει ρίσκο στην εφαρμογή των κριτηρίων ESG; 

Οι ικανοί μάνατζερ ελέγχουν τις τάσεις των κριτηρίων ESG και αποφασίζουν βάσει αυτών τις στρατηγικές κινήσεις που θα τους βοηθήσουν να ανταπεξέλθουν σε ένα  διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο. Όποια εταιρεία συμμορφώνεται με τα κριτήρια βιωσιμότητας αυτόματα καθίσταται και πιο ισχυρή, με πλεονεκτική θέση στον ανταγωνισμό. Ωστόσο, η αλλαγή δεν είναι εύκολη για μια επιχείρηση αφού καλείται να διαχειριστεί ζητήματα για τα οποία δε διαθέτει απαραίτητα επαρκείς γνώσεις, εμπειρία και προσδοκίες.  

Σε ό,τι αφορά το ρίσκο, η επιχείρηση που εθελοτυφλεί στην εφαρμογή των κριτηρίων ESG αδυνατεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών, αφού δε συμμορφώνεται στις απαιτήσεις τους. Επίσης, η αποφυγή γνωστοποίησης των επιδόσεων στα κριτήρια βιωσιμότητας, συνεπάγεται αποκλεισμό από πολλά επενδυτικά χαρτοφυλάκια ενώ συγχρόνως η εταιρεία μείνει πίσω στους κανονισμούς για κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα, αντιμετωπίζοντας δυσκολίες και στην προσέλκυση νέων ταλέντων. Ακόμα, μέσα από τις τάσεις του ESG αναδύεται μια τεράστια ευκαιρία καινοτομίας σε πολλές αγορές όπως για παράδειγμα στην ηλεκτροκίνηση, την ανανεώσιμη ενέργεια, την καθαρή τεχνολογία κλπ.

Νομίζετε ότι οι επενδυτές αναγνωρίζουν την αξία των κριτηρίων βιωσιμότητας;

Σύμφωνα με την 6η παγκόσμια έρευνα της ΕΥ, η οποία περιλαμβάνει απόψεις 320 θεσμικών επενδυτών από 19 χώρες, το 74% των θεσμικών επενδυτών είναι πλέον πιο πιθανό να αποεπενδύσει από επιχειρήσεις με μη ικανοποιητικές επιδόσεις στα κριτήρια ES. Αργά αλλά σταδιακά οι κεφαλαιαγορές  αρχίζουν και ζητούν από τις επιχειρήσεις αναφορές και  γνωστοποιήσεις για την απαραίτητη αξιολόγηση και  σύγκριση πριν από τις επενδυτικές τους αποφάσεις.  Από την άλλη πλευρά, οι εταιρείες χρειάζονται ένα  υποστηρικτικό πλαίσιο από τις κεφαλαιαγορές αλλά  και τα funds, που καλούνται να πάρουν το ρίσκο με τις start ups

Ποιες οι προϋποθέσεις για να πετύχει μια στρατηγική βιωσιμότητας στις εταιρείες; 

Τέσσερις πυλώνες  εγγυώνται τη βιωσιμότητα, σύμφωνα με μελέτη που  πραγματοποίησα με συναδέλφους στον συγκεκριμένο τομέα: πρώτον, η εταιρική διακυβέρνηση της επιχείρησης, που αφορά την αφοσίωση της υψηλής ιεραρχίας στα κριτήρια ESG. Έχουν δεσμευτεί τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου στην αποστολή; Υπάρχει επιτροπή που επιβλέπει την εφαρμογή των κριτηρίων;

Δεύτερος  σημαντικός πυλώνας είναι η δέσμευση των ενδιαφερόμενων μελών. Ορισμένες επιχειρήσεις εστιάζουν περισσότερο στους μετόχους ενώ συμπεριφέρονται στους υπόλοιπους ως συμβόλαια ή συναλλαγές -  υπαλλήλους, συνεργάτες εφοδιαστικής αλυσίδας, περιβάλλον  κ.λπ. Στην εναλλακτική προσέγγιση, που εστιάζει στα ενδιαφερόμενα μέλη, οι επενδυτές, η εφοδιαστική αλυσίδα, οι υπάλληλοι λειτουργούν ως μια ομάδα. Είναι όλοι συνεργάτες, μακροχρόνιες σχέσεις που πάνω τους επενδύεται προσπάθεια, χρόνος και αφοσίωση. Οι μάνατζερ εκπαιδεύονται για το πώς θα συμπεριφερθούν στα ενδιαφερόμενα μέρη, πως θα επικοινωνήσουν τις ευκαιρίες και τους στόχους και αυτή ακριβώς η επένδυση στις σχέσεις αποφέρει ελλοντικά κέρδη. 

Ακόμη, οι βιώσιμες εταιρείες διαθέτουν μακροπρόθεσμο ορίζοντα στις αποφάσεις τους, στοχεύοντας στη δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας και διατηρώντας μια δεξαμενή αφοσιωμένων επενδυτών με εστιασμένο portfolio για αρκετό καιρό. Στους κομβικούς πυλώνες  του DNA μια βιώσιμης επιχείρησης συγκαταλέγονται επίσης η διαφάνεια και η αξιοπιστία. Η διαφάνεια  αφορά στα στοιχεία, εκτός από τα οικονομικά, που  η εταιρεία αποκαλύπτει στον κόσμο ενώ η αξιοπιστία  στο πώς οι ηγέτες της βιώσιμης ανάπτυξης ιδίως στις  μεγάλες εταιρείες, απαιτούν από τους χιλιάδες συνεργάτες τους στην εφοδιαστική αλυσίδα να τηρούν τα ανάλογα κριτήρια ασφάλειας, ισότητας, ενσωμάτωσης, περιβάλλοντος, ωθώντας έτσι τις τοπικές, μικρότερες επιχειρήσεις να προσαρμόζονται στα  υψηλά στάνταρ τους. 

Είναι τελικά η βιωσιμότητα ασύμβατη του κέρδους; 

Υπάρχει, πράγματι, το  δίλημμα: «Γίνεται να είμαι ταυτόχρονα κερδοφόρος και βιώσιμος;» Αρχικά, να ξεκαθαρίσουμε ότι οι εταιρείες πρέπει να αναρωτηθούν γιατί έχουν σήμερα τόσα κέρδη. Εάν λοιπόν τα κέρδη τους πηγάζουν από παιδική εργασία, από κακοποίηση εργαζομένων, από εκπομπές άνθρακα κ.λπ. τότε δεν είναι πραγματικά δικά τους.  

Συνεπώς, η βιωσιμότητα λειτουργεί ως παγκόσμιος διορθωτής κόστους: θέλουμε ο κόσμος να ξέρει αν οι επιχειρήσεις μεταφέρουν το κόστος τους στο περιβάλλον, στην κοινωνία, στη βιοποικιλότητα. Οι εταιρείες δεν μπορούν να αρνηθούν την ευθύνη τους στα παραπάνω ζητήματα, γιατί οι επιπτώσεις της ανεύθυνης δράσης τους είναι πλέον ορατές. Η καλή επιχειρηματικότητα συνεπάγεται σεβασμό στο περιβάλλον. Η ανταπόκριση στις νέες προσδοκίες γεννά την καινοτομία, που μεταφράζεται σε νέες υπηρεσίες, νέα προϊόντα, νέα εταιρικά μοντέλα.  

Ποιες οι προϋποθέσεις για να πετύχει μια στρατηγική βιωσιμότητας στις εταιρείες; 

Το όραμα της  βιώσιμης ανάπτυξης χρειάζεται μακροπρόθεσμο ορίζοντα για να λειτουργήσει αλλιώς οδηγεί σε σκάνδαλα  όπως στην περίπτωση της Volkswagen. Απαιτείται  πειραματισμός και αυτό συνεπάγεται και αποτυχία  ορισμένες φορές. Οι βιώσιμες εταιρείες που διατηρούν αυθεντικές σχέσεις με τους υπαλλήλους, παραχωρώντας τους ένα πεδίο πειραματισμού, επιτυγχάνουν  καλύτερα αποτελέσματα  και καινοτομούν.

Σαφώς, η μετάβαση  στη βιώσιμη επιχειρηματικότητα είναι δύσκολη. To  διοικητικό συμβούλιο πρέπει να λειτουργήσει ως  υποστηρικτικός παράγοντας για τους μάνατζερ και τον CEO προκειμένου αυτοί να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τα εμπόδια και την αντίσταση στην αλλαγή  που θα συναντήσουν στο εσωτερικό της εταιρείας.  Επίσης, το διοικητικό συμβούλιο χρειάζεται να αναδειχθεί πρεσβευτής του οργανισμού, κάμπτοντας την  εξωτερική αντίσταση επενδυτών, καταναλωτών κλπ.  Απαιτείται να ασκείται από τα υψηλότερα κλιμάκια του  οργανισμού πίεση για διαφάνεια και αξιοπιστία όπως  και να πραγματοποιείται έλεγχος των διαδικασιών  που συνεισφέρουν στη γρήγορη και αποτελεσματική  πράσινη μετάβαση. Τέλος, η ποικιλομορφία του συμβουλίου προσφέρει ευρεία οπτική των πολυεπίπεδων  trends που περιγράψαμε προηγουμένως γιατί χαρίζει  μια βαθιά αντίληψη του μεταβαλλόμενου τοπίου.

Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ο ηγέτης της βιωσιμότητας και πως μπορεί να οδηγήσει την εταιρεία μέσα σε αυτό το ταξίδι προσαρμογής με επιτυχία;

Οι επιχειρηματικοί ηγέτες πρέπει να έχουν άριστη επίγνωση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων της βιομηχανίας τους και να είναι αρκετά θαρραλέοι ώστε να υιοθετήσουν καινοτόμα και τολμηρά επιχειρηματικά μοντέλα που να αντιμετωπίζουν αυτές τις προκλήσεις. Για έναν επιχειρηματικό ηγέτη σήμερα, η αειφορία έχει να κάνει με την αποτελεσματική διαχείριση στο triple bottom line (TBL) της εταιρείας, ήτοι το τριπλό αποτέλεσμα στη διαχείριση των οικονομικών επιδόσεών σε συνδυασμό με τις ευρύτερες κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της λειτουργίας της επιχείρησης. Ως εκ τούτου, η κύρια πρόκληση για τα στελέχη είναι η ενσωμάτωση κοινωνικών και περιβαλλοντικών ζητημάτων στον πυρήνα του επιχειρηματικού μοντέλου κατά τρόπο που να εναρμονίζεται με τη δημιουργία χρηματοοικονομικών επιδόσεων.

Η σειρά ομιλιών Life Changing Ideas διοργανώνεται από το πανεπιστήμιο Λευκωσίας και την Globaltraining, με κύριο χορηγό επί σειρά ετών την Ελληνική Τράπεζα. Την πλατφόρμα ομιλιών Life Changing ideas στηρίζουν η CYTA, o ΟΠΑΠ Κύπρου, ο ΣΕΛΚ και η Digital Tree.