Ο πρώτος οργανωμένος ελαιώνας στην Κύπρο ανάγεται στον 12^ο αιώνα μΧ, την εποχή των Φράγκων, και εικάζεται ότι από κει προέρχεται η ονομασία «Δεμαδόνα» που σημαίνει «της Παναγίας».

>>> Τώρα η Offsite και σε app. Κατεβάστε ΕΔΩ για Android και ΕΔΩ για iOS <<<  

Η μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε το Σάββατο στο Διόριος και επεκτάθηκε γρήγορα λόγω ανέμων και μορφολογίας εδάφους προς το Καπούτι, έκαψε και το μεγαλύτερο μέρος του αιωνόβιου ελαιώνα, μαζί και τον "Βασιλιά", το ιστορικό ελαιόδεντρο που κοσμούσε τον ελαιώνα, ενώ η "Βασίλισσα" επιβίωσε της καταστροφής.

Η Άννα Μαραγκού εξηγεί στο ΚΥΠΕ τη σημασία αυτού του χώρου και ο Μιχάλης Τερλικκάς από το Καπούτι της Μόρφου,  μεταφέρει τις αναμνήσεις του αλλά και το πώς ο ελαιώνας ξαναζωντάνεψε μετά το 2003.  

Πρόκειται, όπως ανέφεραν και οι δύο, για μια μεγάλη έκταση που καλύπτεται από το δάσος και τον ελαιώνα, στον οποίο ελαιώνα δεν υπάρχουν μόνο τα ελαιόδεντρα των 800 ετών ή και νεότερα, αλλά ο κόσμος καλλιεργούσε χωράφια, υπήρχε μια δεξαμενή που μάζευε νερό από το Κεφαλόβρυσο της περιοχής. Πρέπει να ήταν τσιφλίκι φράγκικης οικογένειας που φύτεψε σε σειρά, συστοιχία τις ελιές, 500 δέντρα, όπως ανέφερε ο κ. Τερλικκάς που μεγάλωσε εκεί, όντας από το Καπούτι.  

Πλούσιος ελαιώνας καθώς είχε δύο ελαιοτριβεία, σημείωσε ο ερευνητής και ερμηνευτής παραδοσιακής μουσικής, Μιχάλης Τερλικκάς. Ο ίδιος, όπως και πολλοί άλλοι κάτοικοι του χωριού και της περιοχής, αλλά και οι πατεράδες και οι παππούδες τους, καλλιεργούσαν τις ελιές και τα χωράφια στη «Δεμαδόνα», ζούσαν από αυτά. «Ήταν πηγή εισοδήματος και χαράς. Υπήρχε νερό άφθονο και είναι το μόνο κεφαλόβρυσο εκεί που δεν έχει ακόμα στερέψει στα κατεχόμενα. Με αυλάκια που τρέχει ακόμα το νερό».  

Ήταν μοναδικός ελαιώνας στο είδος του και με πολλά δέντρα τόσο μεγάλης ηλικίας και χωρίζονταν σε περιοχές, όπως ο «Όρτινος» που στα λατινικά σημαίνει γραμμή. Τότε τα ελαιόδεντρα, είπε, δεν είχαν ονόματα όπως αυτά που ακούει σήμερα, αποδίδονταν μόνο στους ιδιοκτήτες τους.  

Ο κ. Τερλικκάς θυμάται ότι μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το 2003, ήταν με δική του παρότρυνση και κάποιων άλλων, προς τους Τ/κ κατοίκους στο Καπούτι – με καταγωγή από τις Αρόδες – που τα ελαιόδεντρα αυτά ξαναζωντάνεψαν. Είχαν αφεθεί απότιστα και χωρίς φροντίδα, είπε και όταν αντίκρισε τότε το θέαμα έγραψε το «Σαν το παραμύθι».  

Πρόκειται, ανέφερε, για μια μεγάλη περιοχή που καταστράφηκε με δάσος μεγάλης έκτασης. «Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, γι’ αυτό και δεν το εγκαταλείψαμε, ασχέτως εάν το κατέχουν οι Τούρκοι». Πιστεύει ότι ο ελαιώνας μπορεί να ξαναζωντανέψει εάν «τύχει καλής φροντίδας και ποτιστεί καλά, μπορεί να βγάλει παραφυάδες στον κορμό». Το είδε, είπε, σε άλλες χώρες, ενώ και στη «Δεμαδόνα» υπάρχουν ελαιόδεντρα με κορμούς που φαίνεται ότι προήλθαν μετά από καταστροφή του αρχικού κορμού.  

Για να ξαναγίνει όπως ήταν όμως, κατέληξε ο κ. Τερλικκάς, θα χρειαστούν όμως πολλά χρόνια.  

Ο ελαιώνας της Παναγίας έχει ζωή αιώνων, δήλωσε η Άννα Μαραγκού

Η αρχαιολόγος και ιστορικός τέχνης, Άννα Μαραγκού ανέφερε ότι η περιοχή της «Δεμαδόνα» περικλείει έναν ολόκληρο οικισμό, υπάρχει μια σπηλιά, ερείπια από δύο μικρές εκκλησίες αφιερωμένες η μία στο Άγιο Μανδήλιο και η άλλη στον Άγιο Νικόλαο. Δίπλα στα ερείπια του Αγίου Μανδηλίου, υπάρχουν μόνο ορχιδέες, το θέαμα είναι υπέροχο, όπως είπε, ενώ η δεξαμενή εκεί κοντά έγινε το 1952 επί Βρετανών. Ο χώρος αυτός είχε ζωή κατά την περίοδο των Φράγκων, των Ενετών και της Οθωμανών, πρόσθεσε. «Αυτές οι ελιές ήταν η χαρά και η ζωή ολόκληρης της περιοχής».  

Ηταν οι ελαιώνες της Παναγιάς, όπως οι χώροι που είναι αφιερωμένοι στην Παναγία και αλλού, ανέφερε η κ. Μαραγκού λέγοντας ότι η ελιά έχει συμβολικό ρόλο στον χριστιανισμό. Ο χώρος είναι σήμερα προστατευμένος με περίφραξη και σύστημα άρδευσης, συνέχισε λέγοντας ότι η περίφραξη του χώρου και το σύστημα άρδευσης έγιναν με χρήματα της ΕΕ καθώς υπάρχει πινακίδα στο χώρο που αναφέρει ότι πρόκειται για έργο με χορηγία από ευρωπαϊκά κονδύλια.  

Στα ελαιόδεντρα δόθηκαν ονόματα, όπως είπε, και εκτός από τον «Βασιλιά» και τη «Βασίλισσα» υπάρχουν η «Αθηνά» και η «Αφροδίτη».  

Πρέπει να γίνει μελέτη για την καταστροφή και τη διάσωση, δηλώνει ο Τ/κ Χασάν Σαρπτέν

Πρέπει να γίνει μια μελέτη και καταγραφή για το τι κάηκε και τι μπορεί να σωθεί και πώς, ώστε να γίνει καταγραφή και του κόστους ενός τέτοιου προγράμματος, δήλωσε στο ΚΥΠΕ ο πρόεδρος του συνδέσμου Τ/κ βιολόγων, Χασάν Σαρπτέν λέγοντας ότι υπάρχει η επιστημονική ομάδα που μπορεί να κάνει αυτή την εργασία. «Είναι σημαντικό να διασωθεί αυτό που έμεινε και να συνεχιστεί στο μέλλον» είπε, αναφερόμενος στην καταστροφή του ελαιώνα.  

Η περιοχή εκείνη, πρόσθεσε, ήταν προστατευόμενη και η «κυβέρνηση» πρέπει να δείξει βούληση και οφείλει να διορίσει μια ομάδα επιστημόνων για να γίνει η καταγραφή εκφράζοντας την ετοιμότητα του συνδέσμου βιολόγων να συνδράμει σε αυτό.  

Κάποιοι, ανέφερε ο κ. Σαρπτέν, μιλούν για νέα δέντρα που θα μπορούσαν να φυτευτούν εκεί, αλλά αυτό «δεν είναι σωστό. Αυτά είναι ιστορικά δέντρα, έχουν ιστορική αξία, δεν μπορείς αυτά να τα συνδυάσεις με νέα δέντρα». Όπως είπε, μετά την πυρκαγιά του 1995 στον Πενταδάκτυλο, στα κατεχόμενα κάθε χρόνο φυτεύονται 1 εκ. δέντρα, αλλά αυτό δεν αλλάζει το ότι πρέπει να προστατεύουν αυτά που ήδη υπάρχουν.  

Ο κ. Σαρπτέν ανέφερε ότι τα ελαιόδεντρα αυτά ήρθαν στην επικαιρότητα λόγω της πυρκαγιάς, αλλά πριν από αυτή είχαν αφεθεί στη μοίρα τους. Το 206, πρόσθεσε, το «υπουργικό συμβούλιο» τότε τα ανακήρυξε προστατευμένα αλλά, εκτός από μια πινακίδα που έβαλε εκεί, δεν έκανε τίποτε άλλο. «Ούτε τα χόρτα δεν καθάρισαν. Αυτά τα δέντρα είναι καλλιεργήσιμα, τους καρπούς τους κάποιοι τους μαζεύουν».  

Στο πλαίσιο του Σχεδίου Νατούρα 2000, ανέφερε ο κ. Σαρπτέν, έγινε η περίφραξη του χώρου και τοποθετήθηκε μια πινακίδα. Σημείωσε ότι το σημαντικό για να μεταφερθούν – όπως ανέφερε – αυτά τα δέντρα στο μέλλον, είναι να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητά τους.

ΚΥΠΕ