• Εφ' όλης της ύλης συνέντευξη της Δ/ντριας των Κεντρικών Φυλακών Άννας Αριστοτέλους
• ''Η πολιτική που εφαρμόζεται στις Κεντρικές Φυλακές αποτελεί σύγχρονο πρότυπο για προηγμένες χώρες''
• Τι λέει για το πόρισμα της Ad Hoc Επιτροπής για τον υπερπληθυσμό στις Φυλακές
• Τα επόμενα πλάνα για τις Φυλακές
• Πώς σχολιάζει τον χαρακτηρισμό ''σιδηρά κυρία''

Του Γιώργου Μιχαηλίδη

«Θέλω να εξαλείψω κάθε μορφής στίγμα και όχι να αφήσω στίγμα στις Κεντρικές Φυλακές». Αυτό τονίζει σε συνέντευξή της στην Offsite η «σιδηρά κυρία» του σωφρονιστικού ιδρύματος, η διευθύντρια Άννα Αριστοτέλους που αναλύει τις τομές που απαιτούνται στις Φυλακές. Η κα Αριστοτέλους μιλά με υπερηφάνεια για το γεγονός ότι η πολιτική που εφαρμόζεται στις Κεντρικές Φυλακές αποτελεί σύγχρονο πρότυπο για προηγμένες χώρες.

Η Άννα Αριστοτέλους ξεκαθαρίζει πότε θα είναι έτοιμο το πόρισμα της Ad Hoc Επιτροπής για τον υπερπληθυσμό στις Φυλακές όπου προεδρεύει. Σε άλλο σημείο της συνέντευξης αποκαλύπτει υπόθεση στο ΕΔΑΔ σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ενώ η διευθύντρια των Φυλακών δεν διστάζει να «αποκαλυφθεί» δημόσια και να απαντήσει στον χαρακτηρισμό «σιδηρά κυρία».

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης της κα Άννας Αριστοτελους στην Offsite είναι το ακόλουθο:

Eρ: Χρειάζονται τομές στο σωφρονιστικό μας σύστημα και εάν ναι ποιες θα είναι αυτές;

Aπ.:«Οι τομές σε ένα σύγχρονο σωφρονιστικό σύστημα, όποιες και να είναι αυτές, για να είναι πετυχημένες, θα πρέπει να έχουν ως επίκεντρο τον άνθρωπο, να είναι ανθρώπινες και να στοχεύουν στον σωφρονισμό, στην αναμόρφωση και στην ομαλή επανένταξη των ανθρώπων ως ενεργοποιημένους και υπεύθυνους πολίτες. Συνεπώς, στη βάση αυτή πρέπει να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται οποιεσδήποτε τομές σε ένα σύγχρονο σωφρονιστικό σύστημα, ώστε να συμβάλλουν στην ανάπλαση της προσωπικότητας των κρατουμένων, ενισχύοντας τους προστατευτικούς παράγοντες και βοηθώντας να διορθώσουν όλα εκείνα τα στοιχεία που τους είχαν οδηγήσει στη φυλακή. 

Σε αυτό το πλαίσιο είχαμε προβεί σε όλες τις τομές για εκσυγχρονισμό του σωφρονιστικού μας συστήματος, αφού το κλειδί στη φιλοσοφία μας είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και η ανθρώπινη προσέγγιση μέσω της οποίας καταβάλλεται προσπάθεια εκατέρωθεν – από τη φυλακή για να βοηθηθεί ο κάθε κρατούμενος ξεχωριστά ώστε να αλλάξει προς το καλύτερο από τη στιγμή που περνά την πύλη της  Φυλακής μέχρι τη στιγμή που θα επιστρέψει στην ελεύθερη κοινωνία. 

«Η προσπάθεια κρατουμένων»

Η προσπάθεια που καταβάλλεται από τον ίδιο τον κρατούμενο ώστε να αλλάξει θετικά, δράττοντας κάθε ευκαιρίας που προσφέρεται στο Τμήμα για θετική αλλαγή μέσω των σωφρονιστικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα 8 σχολεία και 8 γυμναστήρια των Φυλακών που έχουμε δημιουργήσει τα τελευταία 6 χρόνια, καθώς και άλλων προγραμμάτων και θεραπευτικών παρεμβάσεων που προσφέρονται από τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, ενισχύοντας τους προστατευτικούς παράγοντες για ενδυνάμωση της προσωπικότητας και μειώνοντας την ευαλωτότητά του. 

Τα αποτελέσματα των τελευταίων 6 χρόνων στο Τμήμα Φυλακών, καταδεικνύουν ότι οι τομές για εκσυγχρονισμό του σωφρονιστικού μας συστήματος οι οποίες όλες είχαν ως επίκεντρο τον άνθρωπο, έχουν στεφθεί με επιτυχία αφού σε αρκετές περιπτώσεις αυτές έχουν αναδειχθεί από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως καλές πρακτικές και έχουν συζητηθεί θετικά σε διάφορες πολυμερείς διεθνείς συναντήσεις και συνέδρια. 

 Πρότυπα τα μέτρα για την πανδημία

Ακόμα, η πολιτική μας περιλαμβάνεται  σε εκδόσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, στην ιστοσελίδα του οργανισμού EUROPRIS, όπως είναι:

• Tα έγκαιρα μέτρα που κράτησαν τον κορωνοϊό εκτός του έγκλειστου πληθυσμού.
• Η πλήρης συμμόρφωση μας με τις Συστάσεις των Υπουργών του ΣτΕ που αφορούν τους αλλοδαπούς κρατούμενους και τα παιδιά με φυλακισμένους γονείς. Η Εκπαίδευση των Κρατουμένων που βραβεύτηκε στο φόρουμ του EuroPris το 2017 στη Ρώμη και το 2018 στη Χάγη.  
• Η χρήση SKYPE το 2016 που συμπεριλήφθηκε σε έκδοση του ΣτΕ.
• Η πρόληψη αυτοκτονιών, η πρόληψη ενδοτμηματικής βίας, και η μεταχείριση παρενδυσιακών και άλλων ευάλωτων ομάδων κρατουμένων που συζητήθηκαν στα δύο ετήσια συνέδρια των Διευθυντών Φυλακών και Διευθυντών Επιτήρησης του ΣτΕ το 2018 στην Εσθονία και το 2019 στην Κύπρο που το Τμήμα μας είχε φιλοξενήσει το εν λόγω ετήσιο συνέδριο του ΣτΕ, καθώς και του οργανισμού EuroPris ως αναγνώριση του έργου μας.

«Πρότυπο για τις χώρες του Συμβουλίου Ευρώπης»

Συνεπώς, όπως αντιλαμβάνεστε για εκσυγχρονισμό του σωφρονιστικού μας συστήματος έγιναν και γίνονται τομές στη βάση σύγχρονων σωφρονιστικών αντιλήψεων με πολύ θετικά αποτελέσματα, αφού σε αρκετές περιπτώσεις αποτελούμε πρότυπο για τις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπως συνέβη και πρόσφατα με τις έγκαιρες αποφυλακίσεις την περίοδο του κορωνοϊού στα πλαίσια πρόληψης εξάπλωσης του ιού στην έγκλειστη κοινότητα όπου από τρίτη χειρότερη χώρα που είχαμε καταταχθεί στις χώρες του ΣτΕ για τον υπερπληθυσμό, καταταχθήκαμε ως η τρίτη καλύτερη χώρα για τα μέτρα πρόληψης που λάβαμε άμεσα. 

Τα μέτρα αυτά έχουν  σχέση με τις έγκαιρες αποφυλακίσεις για μείωση του υπερπληθυσμού, γεγονός το οποίο είχε επιτευχθεί με την παρέμβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας, τον οποίο ευχαριστώ θερμά για τη στήριξη του στο έργο που επιτελείται. Περαιτέρω, η επιτυχία του εκσυγχρονισμού του σωφρονιστικού μας συστήματος καταγράφεται και στις πρόσφατες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), το οποίο τα προηγούμενα χρόνια αποδοκίμαζε το σωφρονιστικό μας σύστημα μόνο με καταδικαστικές αποφάσεις.

Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι οι τομές για εκσυγχρονισμό στο σωφρονιστικό μας σύστημα συμβάλλουν και βοηθούν στην αποκατάσταση του κρατούμενου στην ελεύθερη κοινωνία μετά την αποφυλάκιση. Ωστόσο, δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την επιτυχή αποκατάσταση του, χωρίς τη συνέχιση της προσπάθειας που καταβάλλεται εντός της έγκλειστης κοινότητας στην ελεύθερη κοινωνία μετά την απόλυση του κρατούμενου. Ανάλογες τομές συνεπώς, θα πρέπει να συνεχίζουν στη μετα-σωφρονιστική πολιτική, που αφορούν τη «δουλειά» που πρέπει να γίνει με τους αποφυλακισθέντες επιστρέφοντας στην ελεύθερη κοινωνία, ώστε να μπορούμε να μιλούμε για μείωση των κινδύνων υποτροπής, καθώς και για επιτυχή επανένταξη και αποκατάσταση». 

Το πόρισμα το ΕΔΑΔ και η Επιτροπή Πρ. Βασανιστηρίων

Ερ.: Σε εξέλιξη βρίσκεται έρευνα ad hoc Επιτροπής (προεδρεύεται) για αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού στις Φυλακές. Πότε θα υπάρξουν εξελίξεις και με ποιο τρόπο θα αξιοποιηθεί το πόρισμα;

Aπ.:«Όντως βρίσκονται σε εξέλιξη οι εργασίες της Επιτροπής όπου ετοιμάζουμε δέσμη προτάσεων με ολιστική προσέγγιση στο πρόβλημα του υπερπληθυσμού γενικότερα και ειδικότερα θα σκιαγραφήσουμε το διαχρονικό πρόβλημα του υπερπληθυσμού στις Φυλακές μας με στατιστική τεκμηρίωση. Το τελευταίο μέρος των προτάσεων μας αφορά τη θεραπεία του προβλήματος, στη βάση: 

• Σύγχρονων σωφρονιστικών αντιλήψεων που απορρέουν μεταξύ άλλων από τους Ευρωπαϊκούς Σωφρονιστικούς Κανόνες., 
• Κανόνων Μαντέλα.
• Σχετικών Συστάσεων των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης για τον υπερπληθυσμό 
• Τα εναλλακτικά μέτρα και κυρώσεις αντί της φυλάκισης για τους καταδικασθέντες και αντί της κράτησης για τους υπόδικους.
• Τα αποτελέσματα του πρόσφατου συνεδρίου του ΣτΕ για το εν λόγω θέμα.
• Τα συμπεράσματα της ομάδας εργασίας του ΣτΕ για τον υπερπληθυσμό.
• Τη σχετική νομολογία του ΕΔΑΔ και άλλα διεθνή πρότυπα. 
• Τις συστάσεις της στρατηγικής ατζέντας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2019 – 2024 για εφαρμογή εναλλακτικών μέτρων και κυρώσεων αντί της ποινής φυλάκισης και κράτησης στα πλαίσια πρόληψης της εγκληματικότητας.
• Άλλη σχετικής πρόσφατης σύγχρονης βιβλιογραφίας.

Το τελικό πόρισμα της Επιτροπής θα ολοκληρωθεί τέλος Ιανουαρίου του 2021, για ανάλογη αξιοποίηση. Η Κυπριακή Δημοκρατία ετοιμάζει Σχέδιο Δράσης  για το οποίο το ΕΔΑΔ αναμένει εξελίξεις ενόψει της καταδίκης της Κυπριακής Δημοκρατίας για υπόθεση που αφορά τον υπερπληθυσμό στις Φυλακές κατά την περίοδο 2011-2012. Ακόμα, δεχθήκαμε  συστάσεις από  την Επιτροπή Πρόληψης των Βασανιστηρίων (CPT) του ΣτΕ για εφαρμογή εναλλακτικών μέτρων και κυρώσεων αντί της φυλάκισης και κράτησης, και έγκαιρης αποφυλάκισης αλλοδαπών».

«Είμαστε περήφανοι, δεν εφησυχάζουμε»

Ερ.:Ποιο είναι το στίγμα που θέλετε να αφήσετε στις Κεντρικές Φυλακές;

Aπ.: «Αυτό που προσπαθώ από την ανάληψη των καθηκόντων μου είναι να εξαλείψω κάθε μορφής στίγμα, όχι να αφήσω στίγμα. Ωστόσο, πέραν της αλληγορικής χρήσης του ουσιαστικού για σκοπούς χιούμορ, όσον αφορά την υλοποίηση των στόχων μας, θέλω να πω ότι είμαστε περήφανοι για το βαθμό υλοποίησης και επίτευξης των στόχων μας, καθώς και των όσων έχουμε καταφέρει σε επίπεδο εκτός συνόρων της Κύπρου αποτελώντας σύγχρονο πρότυπο σωφρονιστικής υπηρεσίας σε αρκετούς τομείς για πολλές χώρες του ΣτΕ.  Μάλιστα για χώρες με πολύ περισσότερες οικονομικές πηγές και ανθρώπινο δυναμικό, καθώς και σύγχρονων εγκαταστάσεων. Ωστόσο για μας, αυτό ποτέ δεν μεταφράζεται σε εφησυχασμό ή μείωση των ατέρμονων προσπαθειών μας για συνέχιση του εκσυγχρονισμού του σωφρονιστικού μας συστήματος στη βάση πάντα σύγχρονων σωφρονιστικών αντιλήψεων και προσεγγίσεων». 

«Κριτής» τα αποτελέσματά μας»

Ερ:Λίγα λόγια για την Άννα Αριστοτέλους. Πολλοί την θεωρούν τη «σιδηρά κυρία» των Φυλακών.

 Aπ.: «Η αλήθεια είναι ότι δυσκολεύομαι να μιλώ για την Άννα Αριστοτέλους. Καλύτερος κριτής για την Αριστοτέλους είναι τα αποτελέσματα των τελευταίων 6 χρόνων στη σωφρονιστική μας υπηρεσία. Είναι πιο εύκολο να μιλώ για το έργο και τα επιτεύγματα του Τμήματος Φυλακών τα οποία έτσι και αλλιώς τα τελευταία 6 χρόνια καταγράφονται σε εκδόσεις του ΣτΕ και συζητούνται εκτός των συνόρων της Κύπρου σε διεθνή φόρουμ στην Ευρώπη. Τονίζω τη  συμμετοχή μας από το σύνολο των 47 χωρών σε αρκετές Επιτροπές και σε Ομάδες Εργασίες Εμπειρογνωμόνων του ΣτΕ και του Οργανισμού EuroPris, που αυτά τα λίγα μιλούν αρκετά από μόνα τους, χωρίς να χρειάζεται εγώ να μιλήσω περισσότερο.  

Αυτό που μπορώ να πω για όσους με θεωρούν «σιδηρά κυρία», είναι ότι η υπηρεσία μου σε αυτό τον οργανισμό τα τελευταία 6 χρόνια με δίδαξε να προσεγγίζω τα πράγματα πολύ διαφορετικά από ότι προηγουμένως, να μπαίνω πάντα στα παπούτσια πρώτα των άλλων, να γίνω πιο ανθρώπινη και γενικά βοήθησε να αλλάξω προς το καλύτερο ως άνθρωπος».