Το φαινόμενο βανδαλισμού έργων τέχνης, κυρίως σε μεγάλα μουσεία του εξωτερικού, δεν είναι σημερινό, δηλώνει στο ΚΥΠΕ η Διευθύντρια της Λεβέντειου Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη, Λουκία Λοίζου Χατζηγαβριήλ, με αφορμή τα τελευταία τέτοια φαινόμενα σε γκαλερί από ομάδες ακτιβιστών που αντιδρούν για διάφορα θέματα.

Η κ. Χατζηγαβριήλ σημειώνει την ίδια ώρα ότι τα μουσεία πρέπει να μπορούν να συμβάλλουν στη πολιτιστική διαμόρφωση και πνευματική καλλιέργεια των επισκεπτών τους.

Συνομιλήσαμε με την Διευθύντρια της Λεβέντειου σε μια προσπάθεια να αναλύσουμε αυτά τα περιστατικά, κατά πόσον είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο παροδικό ή που επανέρχεται κατά καιρούς και αν μπορούν να παρθούν μέτρα αντιμετώπισής του.

Η κ. Χατζηγαβριήλ είπε στο ΚΥΠΕ ότι το 1914 κάποιες γυναίκες από το κίνημα των σουφραζέτων αντέδρασαν με αφορμή την αγορά το 1909 του έργου του Diego Velasquez  «Η Αφροδίτη μπροστά στο καθρέφτη» από την Εθνική Πινακοθήκη στο Λονδίνο.

«Η σουφραζέτα Mary Richardson  επισκέφθηκε την Εθνική Πινακοθήκη και έσχισε με μαχαίρι το έργο. Πριν από μερικά χρόνια, αμέσως μετά τα εγκαίνια του μεγάλου Μουσείου Λούβρου στη Λανς, μια νεαρή μουσουλμάνα έριξε μπογιά στο μεγάλο έργο του Delacroix ‘Η ελευθερία οδηγεί τον λαό’», ανέφερε η κ. Χατζηγαβριήλ.

Ανέφερε επίσης πως εδώ και χρόνια υπάρχει ένα κίνημα από χωρισμένους πατέρες που δεν δικαιούνται να βλέπουν τα παιδιά τους οι οποίοι έχουν έτοιμα κάποια αυτοκόλλητα με το λογότυπο τους, επισκέπτονται μουσεία στο Ηνωμένο Βασίλειο και τα επικολλούν πάνω σε έργα τέχνης.  Υπάρχουν επίσης κινήματα που μπαίνουν σε μουσεία και εμποδίζουν κόσμο να επισκεφτεί συγκεκριμένα έργα.

«Αυτά είναι κυρίως φαινόμενα περιοδικά, αλλά που μπορεί να κοστίσουν μια σημαντική απώλεια έργων τέχνης», σημείωσε η Διευθύντρια της Λεβέντειου.

Είπε όμως πως βανδαλισμούς σε Μουσεία δεν κάνουν μόνο τέτοιου είδους κινήματα.

«Εδώ στη μικρή Κύπρο το φαινόμενο παρατηρείται κατά τις επισκέψεις μαθητών, κυρίως εφήβων, που πολλές φορές, σε περιορισμένο βέβαια βαθμό, μπορούν να αφήσουν χαρτιά, τσίχλες πάνω σε βιτρίνες και έργα τέχνης, ακόμα και σε κλειδαριές βιτρινών, έτσι ώστε να είναι δύσκολο να ανοίξουν ξανά», αναφέρει η κ. Χατζηγαβριήλ.

Σε ερώτηση για το τι μπορεί η ΟΥΝΕΣΚΟ να πράξει, καθώς πρόκειται για έργα παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, η κ. Χατζηγαβριήλ είπε ότι η ΟΥΝΕΣΚΟ έχει ειδική επιτροπή που λειτουργεί κάτω από την ομπρέλα του ICOM, του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων και ονομάζεται Διεθνής Επιτροπή για την ασφάλεια των Μουσείων (ΙCMS).

Eξηγεί ότι η ICMS ενεργεί ως βασικός σύμβουλος του ICOM και των μελών του σε θέματα ασφάλειας, πυροπροστασίας και ετοιμότητας για την αντιμετώπιση καταστροφών. Οι στόχοι του ICMS είναι η παροχή εκπαίδευσης, κατάρτισης και βοήθειας και η προστασία των προσώπων και των πολιτιστικών αγαθών από κλοπή, βανδαλισμό, πυρκαγιά και καταστροφή.

«Το ICMS έχει συστήσει ομάδες εργασίας για τη φυσική ασφάλεια, την τεχνική ασφάλεια, την πυρασφάλεια, την ετοιμότητα για καταστροφές, την εκπαίδευση, τις δημοσιεύσεις και τους κανόνες. Τα μέλη της επιτροπής λαμβάνουν δημοσιεύσεις ασφαλείας και ενημερωτικά δελτία. Μπορούν να συμμετέχουν σε ετήσιες συνεδριάσεις κατά τις οποίες συζητείται και αναλύεται η διεθνής κατάσταση της ασφάλειας των μουσείων», αναφέρει.

Σημειώνει όμως ότι πέραν όλων αυτών, το κάθε μουσείο πρέπει να έχει τη δική του πολιτική για τα  θέματα αυτά.

Η κ. Χατζηγαβριήλ λέει στο ΚΥΠΕ ότι ο κάθε ακτιβιστής πιστεύει σε αυτό που αντιπροσωπεύει, πολλές φορές με φανατισμό και με υπερβολικό ζήλο. Εκφράζει την άποψη ότι δεν είναι κάτι που μπορούμε σαν κοινωνία να απαγορεύσουμε, εκτός και αν παρεμβαίνει στα ανθρώπινα δικαιώματα και στους κανόνες διεθνούς δικαίου.

«Και για να μπορέσει ένα κράτος ή μια κοινότητα να παρέμβει ουσιαστικά, πρέπει αυτός ο φανατισμός να προκαλεί το δημόσιο συμφέρον. Για το λόγο αυτό όλοι αυτοί οδηγούνται στη συνέχεια στη δικαιοσύνη. Δυστυχώς όμως όχι πριν να γίνει το κακό», σημειώνει.

Αναφέρει εξάλλου ότι το κάθε μουσείο έχει τα δικά του πρωτόκολλα ασφαλείας και το σωστό προσωπικό δεν πρέπει να εφησυχάζει και να θεωρεί δεδομένο ότι ο κάθε επισκέπτης είναι άκακος. Πρέπει, αναφέρει, να έχει σωστούς φρουρούς ασφαλείας εκπαιδευμένους να προβλέπουν και να προλαβαίνουν το κακό.

«Δυστυχώς πολλές φορές και αυτοί χαλαρώνουν με επακόλουθο να μην τηρούνται οι οδηγίες και η εκπαίδευση που τους έχει δοθεί. Πρέπει λοιπόν να γίνεται συστηματικά έλεγχος στην αποτελεσματικότητα των φρουρών, των μουσειοπαιδαγωγών κλπ», σημειώνει.

Η κ. Χατζηγαβριήλ τονίζει ότι το βασικό ζητούμενο στη λειτουργία ενός μουσείου είναι να μπορεί να συμβάλλει στην πολιτιστική διαμόρφωση και πνευματική καλλιέργεια των επισκεπτών του.

«Στη Κύπρο εδώ και χρόνια προσπαθούμε με τα εκπαιδευτικά προγράμματα, από την ηλικία ακόμα του νηπιαγωγείου, να ετοιμάσουμε τους αυριανούς πολίτες να αγαπήσουν την ιστορία τον πολιτισμό τον τόπο μας. Έτσι οι αυριανοί πολίτες θα είναι πιο εξοικειωμένοι με τα μουσεία και τις συλλογές τους», αναφέρει.

Παράλληλα, λέει, σειρές εκδηλώσεων, διαλέξεις ακόμα και επιδείξεις μόδας, θεατρικές παραστάσεις και χορευτικές και μουσικές παρουσιάσεις βοηθούν ώστε το κοινό να καταλάβει και να νοιώσει ότι ένα μουσείο είναι ένας χώρος οικείος, που μπορεί να περάσει ευχάριστα την ώρα του, να περιέλθει τις συλλογές, να ακούσει και να μάθει ακόμα περισσότερα και κυρίως να καταλάβει ότι ο πολιτισμός είναι εδώ, σε όλες του τις εκφάνσεις.

Δυστυχώς, λέει, υπάρχει ακόμα εδώ στη Κύπρο κόσμος που θεωρεί ότι η επίσκεψη σε ένα μουσείο είναι χάσιμο χρόνου, είναι χωρίς όφελος μια άσκοπη περιδιάβαση ανάμεσα σε εκθέματα τα οποία δεν τους ενδιαφέρουν ή δεν έχουν τις βασικές γνώσεις για να τα εκτιμήσουν.

«Στο εξωτερικό τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Για τον κόσμο, το πλατύ κοινό μια Κυριακή πρωί ή απόγευμα σε ένα μουσείο είναι στιγμή απόλαυσης που βοηθά να ξεπεραστούν οι καθημερινές δυσκολίες, είναι ένας τόπος που θεραπεύει το μυαλό και την σκέψη. Είναι ευκαιρία για γνώση αλλά και χαλάρωση», σημειώνει.

ΚΥΠΕ