Σε πανικό και αναστάτωση βρίσκεται ολόκληρος ο πλανήτης με τον κορωνοϊό που στέρησε την ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους, ταλαιπωρεί χιλιάδες κόσμο ενώ προκαλεί και τεράστιες ζημιές στην παγκόσμια οικονομία. Ο ΠΟΥ κήρυξε πανδημία πλέον τον νέο ιό. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό;

Πανδημία (από τις ελληνικές λέξεις παν (όλος) και δήμος (πληθυσμός)) είναι μια επιδημία λοιμωδών ασθενειών που εξαπλώνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς σε μια μεγάλη περιοχή και απειλεί το σύνολο του πληθυσμού. Επιπλέον, οι πανδημίες γρίπης γενικά δεν αποτελούν την επανεμφανιζόμενη εποχική γρίπη. 

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει δημιουργήσει μια εξαβάθμια κατάταξη που περιγράφει τη διαδικασία με την οποία ένας νέος ιός γρίπης κινείται από τις πρώτες λοιμώξεις στον άνθρωπο σε μια πανδημία. Η πανδημία ξεκινά με την μόλυνση ζώων από τον ιό, με λίγες περιπτώσεις στις οποίες τα ζώα μολύνουν ανθρώπους και στη συνέχεια φτάνει σε ένα στάδιο στο οποίο ο ιός αρχίζει να εξαπλώνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και τελειώνει με μια πανδημία, όταν λοιμώξεις από τον νέο ιό έχουν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.

Όσον αφορά την Κύπρο, μέχρι το βράδυ της Κυριακής (14/3) ανακοινώθηκαν επίσημα 33 θετικά κρούσματα. Πότε όμως είχαμε όμως την προηγούμενη πανδημία στην Κύπρο; 

Η προηγούμενη πανδημία που έχει πλήξει την Κύπρο είναι η φυματίωση και ξεκίνησε περίπου το 1935.

Περίπου δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο θεωρούνται φορείς της φυματίωσης, αλλά από αυτούς μόνο ένα μικρό ποσοστό θα νοσήσει.

Τι αναφέρει ο ΠΟΥ

Ο ΠΟΥ αναφέρει πως ένας άνθρωπος μπορεί να είναι για μήνες ή για χρόνια μολυσμένος με το βακτήριο πριν αναπτύξει την ενεργό μορφή της νόσου – και εάν τότε δεν υποβληθεί σε θεραπεία, μπορεί να μολύνει 10-15 άτομα τον χρόνο.

Συνήθως, ένας υγιής οργανισμός είναι σε θέση να αμυνθεί αποτελεσματικά κατά της φυματίωσης, η οποία ωστόσο προσβάλλει τους ανθρώπους με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, για παράδειγμα όσους έχουν ήδη προσβληθεί από τον ιό του AIDS.

>>> Ροή Ειδήσεων Offsite <<<

Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης η εξασθένηση του οργανισμού από ανοσοτροποποιητικά φάρμακα, κορτιζόνη και χημειοθεραπείες, αλλά και ορισμένα νοσήματα με τον ίδιο ρόλο όπως κακοήθειες, σακχαρώδης διαβήτης, ουραιμία, πυριτίαση και η νόσος του ΑΙDS.

Σημαντικοί είναι και κάποιοι γενετικοί παράγοντες, όπως υποθρεψία και γαστρεκτομή.

«Ασθένεια των φτωχών»

Θεωρείται «ασθένεια των φτωχών» γιατί εκδηλώνεται συνήθως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η επιδημία της φυματίωσης είναι ιδιαίτερα έντονη σε ορισμένες περιοχές, όπως Αφρική, Κεντρική Ασία και Ανατολική Ευρώπη. Η επιδημία αναμένεται να επιδεινωθεί μέσα στα επόμενα χρόνια, ιδιαίτερα στην Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία. Το μυοβακτήριο έχει εύκολο έργο σε οργανισμούς που δεν τρέφονται σωστά και επιπλέον ταλαιπωρούνται από κακές συνθήκες υγιεινής και καθαριότητας. Η φυματίωση μεταδίδεται όπως η γρίπη, για παράδειγμα με τον βήχα, και προσβάλλει τον πνεύμονα. Κούραση, ανορεξία, πρησμένοι λεμφαδένες, πυρετός και βήχας μπορεί να είναι μερικά από τα συμπτώματα. Η φυματινοαντίδραση (μαντού) αποτελεί αυτή τη στιγμή την απλούστερη, ασφαλή και διαδεδομένη μέθοδο για την ανεύρεση ατόμων μολυνθέντων από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Το θετικό αποτέλεσμα δεν σημαίνει απαραίτητα ενεργό νόσο.

Σε πιο βαριές μορφές της ασθένειας παρουσιάζονται επίσης αποβολή αίματος, απότομο χάσιμο βάρους, σε μερικές περιπτώσεις ακόμα και εγκεφαλική φλεγμονή που μπορεί να οδηγήσει σε κώμα.

Η πορεία της ασθένειας είναι ήπια όταν γίνεται νωρίς η διάγνωση και χορηγούνται τα κατάλληλα αντιβιοτικά. Πρόκειται συνήθως για ένα κοκτέϊλ φαρμάκων, τα οποία ο ασθενής πρέπει να παίρνει αδιαλείπτως για έξι μήνες, ακόμη και αν η φυματίωση φαίνεται να υποχωρεί.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) υπολογίζει πως κάθε χρόνο καταγράφονται 9,4 εκατομμύρια νέα κρούσματα φυματίωσης σε όλο τον κόσμο, με 1,2 εκατομμύρια να καταγράφονται στην Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο. Υπολογίζεται ότι 3.000.000 άνθρωποι που πάσχουν από φυματίωση δεν έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες Υγείας.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ

Κατά τη διάρκεια των ετών 1838–1845, ο Δρ. John Croghan, ιδιοκτήτης του σπηλαίου Mammoth Cave, μετέφερε τους νοσούντες από φυματίωση στη σπηλιά με την ελπίδα ότι θα θεραπευτούν από την ασθένεια με τη σταθερή θερμοκρασία και την καθαρότητα του αέρα στο σπήλαιο. Πέθαιναν σε έναν χρόνο. Ο Hermann Brehmer άνοιξε το πρώτο  σανατόριο φυματίωσης το 1859 στο Sokołowsko (Πολωνία).

>>> Όλη η σημερινή επικαιρότητα <<<

Τον βάκιλο - μικρόβιο που προκαλεί τη φυματίωση, το  “μυκοβακτήριο της φυματίωσης,” αναγνώρισε και περιέγραψε στις 24 Μαρτίου 1882 ο Ρόμπερτ Κοχ. Του απονεμήθηκε Βραβείο Νόμπελ το 1905 για αυτή την ανακάλυψη.

Η φυματίωση προκάλεσε μια πλέον γενικευμένη ανησυχία του κοινού κατά τον 19ο και πρώιμο 20ο αιώνα ως η ενδημική νόσος των φτωχών στις πόλεις.

Τα ποσοστά της φυματίωσης άρχισαν να αυξάνονται στην Ευρώπη στην αρχή της δεκαετίας του 1600. Ο αριθμός των κρουσμάτων φυματίωσης εκτινάχθηκε τη δεκαετία του 1800 στην Ευρώπη, καθώς αποτέλεσε αιτία θανάτου περίπου 25% επί του συνόλου των θανάτων, ενώ η θνησιμότητα στη συνέχεια μειώθηκε κατά περίπου 90% μέχρι τη δεκαετία του 1950.

Το 1946, η ανάπτυξη του αντιβιοτικού στρεπτομυκίνης κατέστησε δυνατή την αποτελεσματική θεραπεία και ίαση της φυματίωσης. Πριν την εφεύρεση του εν λόγω φαρμάκου, η μοναδική θεραπεία (πέρα από τα σανατόρια) ήταν η χειρουργική επέμβαση.

Οι ειδικοί έτρεφαν την ελπίδα ότι θα εξαλείψουν πλήρως τη φυματίωση, (όπως την ευλογιά), ωστόσο η αύξηση των ανθεκτικών σε φάρμακα στελεχών τη δεκαετία του 1980 κατέστησε την εξάλειψη της νόσου λιγότερο δυνατή. Η επακόλουθη επανεμφάνιση της φυματίωσης είχε ως αποτέλεσμα την ανακοίνωση παγκόσμιας έκτακτης υγειονομικής ανάγκης από τον ΠΟΥ το 1993.

Πότε ήρθε στην Κύπρο

Η φυματίωση στην Κύπρο ήρθε περίπου γύρω στο 1935, όπου ξεκινά και ο σχεδιασμός για την καταπολέμησή της.

Οι πάσχοντες θα φιλοξενούνταν στο σανατόριο στην ορεινή Λεμεσό, πράγμα το οποίο στην αρχή δεν ήταν ευπρόσδεκτο. Όμως, όπως αποδείχθηκε, όμως, με το πέρασμα του χρόνου, το Σανατόριο αυτό ήταν ένα από τα σημαντικότερα έργα που έγιναν στην περιοχή.

Την δεκαετία του 30’ υπήρχαν περίπου 350 περιστατικά καταγραμμένα. 

Σανατόριο της Κυπερούντας 

Το Σανατόριο της Κυπερούντας με 100 κλίνες λειτούργησε το 1940 και ήταν το μεγαλύτερο αλλά και πλέον οργανωμένο Σανατόριο στην Κύπρο. Προγενέστερα υπήρξαν το Σανατόριο Πεδιαίου με μόλις 3 κλίνες (1909) και αργότερα το Σανατόριο Αθαλάσσας δυναμικότητας 50 κλινών (1926). 

Η τοποθεσία για την ανέγερση του Σανατορίου έπρεπε να διαθέτει άριστες κλιματολογικές συνθήκες για να υποβοηθείται έτσι η ανάρρωση των ασθενών. Η μειωμένη υγρασία, η προστασία από βορειοδυτικούς άνεμους καθώς και η έντονη ηλιοφάνεια ήταν σημαντικά κριτήρια για την επιλογή της τοποθεσίας. Φαίνεται όμως ότι υπήρξαν και άλλοι αστάθμητοι παράγοντες όπως η αντίδραση των κατοίκων της υπό επιλογής περιοχής. 

Αρχικά είχε επιλεγεί τοποθεσία πλησίον της μονής Τροοδίτισσας αλλά η έντονη αντίδραση των κατοίκων του χωριού Φοινί απέτρεψε την ανέγερση Σανατορίου. Τελικά το Σανατόριο κτίστηκε στη σημερινή τοποθεσία με τη βοήθεια του τότε κοινοτάρχη Κυπερούντας Γεώργιου Φάκα. Ο ίδιος παραχώρησε προς το σκοπό αυτό κτηματική περιουσία και προέτρεψε τους συγχωριανούς του όχι μόνο να αποδεχθούν αλλά και να συμβάλουν με κάθε δυνατό τρόπο στην ανέγερση του Σανατορίου. 

Ο αλτρουισμός του τότε κοινοτάρχη Κυπερούντας αποτελεί και στις μέρες μας παράδειγμα προς μίμηση για πρόοδο και αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής Τροόδους. Παρόλα αυτά η προκατάληψη και ο φόβος ήταν διάχυτα στους κατοίκους της Κυπερούντας οι οποίοι απέφευγαν να πλησιάσουν το Σανατόριο. 

«Ο κόσμος την φοβότανε – η προκατάληψη μεγάλη»

Λέγεται ότι όταν περνούσαν με τα γαϊδούρια τους από το Σανατόριο κάθονταν με την πλάτη γυρισμένη στο Σανατόριο, ένδειξη του φόβου αλλά και ίσως της απέχθειας που είχαν όχι μόνο για τους φυματικούς ασθενείς αλλά και για τους εργαζόμενους σε αυτό. Η προκατάληψη και ο φόβος ήταν οι λόγοι που καθιστούσαν την εξεύρεση προσωπικού για το Σανατόριο πολύ δύσκολη έως αδύνατη μερικές φορές. 

Πλησίον του Σανατορίου είχε ανεγερθεί κτήριο «οίκος νοσηλευτών» όπου διέμενε το προσωπικό του Σανατορίου. Η υπηρεσία τους παρείχε στέγη και φαγητό σαν κίνητρα για να εργαστούν στο Σανατόριο. 

Πολλές φορές οι ασθενείς εγκαταλείπονταν από την ίδια την οικογένειά τους και ακόμα όταν πέθαιναν δεν τους αναζητούσε κανείς για ταφή. Γι’ αυτό το λόγο η διεύθυνση του Σανατορίου δημιούργησε κοιμητήριο στην περιοχή Καρβουνά για τους αποθανόντες από φυματίωση που δεν αναζητούνταν για ταφή από τις οικογένειές τους, ενώ σύμφωνα πληροφορίες ο αριθμός των ανθρώπων που θάφτηκαν εκεί είναι άγνωστος.

Την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν αποτελεσματικά φάρμακα για τη θεραπεία της φυματίωσης και οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πραγματικά δύσκολες γεγονός που θα μπορούσε να δικαιολογήσει το φόβο και την προκατάληψη.

Θεραπεία φυματίωσης 

 Η ανακάλυψη της Στρεπτομυκίνης 1943, της Ισονιαζίδης 1952, της Πυραζιναμίδης 1954 της Εθαμβουτόλης 1962 και της Ριφαμπικίνης 1963 απετέλεσαν σταθμό για τη θεραπεία της φυματίωσης. Ο συνδυασμός των εν λόγω φαρμάκων στη θεραπεία της φυματίωσης εξακολουθεί μετά από περισσότερα 50 χρόνια να είναι αποτελεσματικός με εξαίρεση τις ανθεκτικές μορφές φυματίωσης.

Μερικές δεκαετίες αργότερα και κυρίως μετά το 1974 λόγω σημαντικής μείωσης των νέων περιστατικών φυματίωσης το Σανατόριο μετατράπηκε σε περιφερειακό Νοσοκομείο Κυπερούντας.

Οι εξαιρετικές κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής αξιοποιήθηκαν με το καλύτερο δυνατό τρόπο από το 1978-1989. 

Με ειδική διακρατική συμφωνία μεταξύ Κύπρου- Γερμανίας ερχόντουσαν για θεραπεία παιδιά από τη Γερμανία με βρογχικό άσθμα. Το εξαιρετικό κλίμα της Κυπερούντας διαπιστώθηκε να αποτελούσε μέρος της καλύτερης θεραπείας και ελέγχου σοβαρών περιπτώσεων Βρογχικού Άσθματος. Αδιαμφισβήτητα το κλίμα της περιοχής είναι εξαίρετο ειδικότερα για τη θεραπεία πνευμονικών παθήσεων.

Νοσοκομείο Κυπερούντας σήμερα

Σήμερα στο ίδιο νοσοκομείο λειτουργεί Πνευμονολογική-Φυματιολογική κλινική για τη νοσηλεία και παρακολούθηση των νέων περιστατικών Φυματίωσης στα πλαίσια εφαρμογής των DOTS. 

Πρέπει να σημειωθεί ότι μετά την διάνοιξη των οδοφραγμάτων της κατεχόμενης πατρίδας μας το 2003 και με την ένταξη στην ΕΕ το 2004 και άφιξη κοινοτικών οικονομικών μεταναστών παρατηρείται εκ νέου σημαντική αύξηση της επίπτωσης της Φυματίωσης. 

Η εξαγγελία δημιουργίας νέας Πνευμονολογικής-Φυματιολογικής κλινικής με ανακαίνιση του διατηρητέου κτηρίου «οίκου των νοσηλευτών», ή ανάπτυξη υπερσύγχρονου τμήματος Πρώτων Βοηθειών και η ανακαίνιση του υπόλοιπου νοσοκομείου θα μετατρέψει το πρώην Σανατόριο Κυπερούντας σε ένα υπερσύγχρονο περιφερειακό Νοσοκομείο Τροόδους και ενδεχομένως κέντρο αναφοράς πνευμονικών παθήσεων το οποίο θα διαδραματίσει κύριο ρόλο στην αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής.