Κριτική του μυθιστορήματος του Ανδρέα Χατζηκυριάκου “ΠΤΗΣΗ CY284” από τον Νικόλα Καρύδη

Ως να μην έφτανε που το συλλογικό υποσυνείδητο των Kυπρίων δυσκολεύεται να ξεχωρίσει τον μύθο από την ιστορική πραγματικότητα, ήρθε και ο Ανδρέας Χατζηκυριάκος να βραχυκυκλώσει τον διεγερμένο, συνωμοσιολογικό κυπριακό ψυχισμό με μια περίτεχνα συναρμολογημένη ιστορία βασισμένη σε ιστορικά γεγονότα.

Για τους αισιόδοξους, η έκδοση ενός ιστορικού μυθιστορήματος βασισμένου σε πραγματικά γεγονότα σε μια χώρα που ακόμη παλεύει με το πρόσφατο παρελθόν της, μπορεί να εκληφθεί και ως μια κάποια πρόοδος. Πολύ περισσότερο δε σε μια εποχή που σχεδόν παντού, ακόμα και σε χώρες οικοδομημένες πάνω στην ορθή ανάγνωση της ιστορίας τους, η μυθοπλασία που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα σερβίρεται όλο και περισσότερο ως αληθινή.

Το σαγηνευτικό μυθιστόρημα του Ανδρέα Χατζηκυριάκου αφορά την πτήση των Κυπριακών Αερογραμμών που συνετρίβη στη θάλασσα κοντά στη Ρόδο στις 12 Οκτωβρίου, 1967, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 66 άτομα, επιβάτες και πλήρωμα. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, ήταν το χειρότερο αεροπορικό ατύχημα στην ιστορία της Κύπρου.

Το De Havilland DH-106 Comet 4, της British European Airways, απογειώθηκε από το αεροδρόμιο Heathrow του Λονδίνου με κωδικό πτήσης ΒΕ284 με προορισμό τη Λευκωσία μέσω Αθηνών, όπου άλλαξε ο κωδικός σε CY284. Κτίζοντας πάνω στην εμπεριστατωμένη διερεύνηση του Simon Hepworth (Bealine Charlie Oscar – The Mystery of Flight CY284, Simon Hepworth, 2018, Mention the War Publishers Ltd) σε σχέση με το ατύχημα και τα αποτελέσματα της έρευνας, ο Χατζηκυριάκος επιστρατεύει την κυρίαρχη, πλην όμως μη αποδεδειγμένη υπόθεση ως δόλωμα: ότι δηλαδή η πτήση CY284 κατέπεσε στο πλαίσιο απόπειρας δολοφονίας του Στρατηγού Γεωργίου Γρίβα, ο οποίος φημολογείτο ότι θα βρισκόταν στην πτήση.

Ο ηγέτης του αντί-αποικιοκρατικού αγώνα, που διαδραμάτισε ένα σκοτεινό ρόλο στην κυπριακή πολιτική σκηνή μετά την ανεξαρτησία, φέρεται να είχε κλείσει θέση στην πτήση αλλά τελικά δεν εμφανίστηκε.

Ο συγγραφέας αφήνει τον αναγνώστη να αιωρείται μεταξύ αυτής της βαθιά ριζωμένης αντίληψης, και του αφηγήματος της συγκάλυψης: ότι δηλαδή οι βρετανικές αρχές βολικά προώθησαν την εκδοχή της δολοφονίας για να αποσπάσουν την προσοχή από τα μηχανικά προβλήματα που είχαν τα Comet 4 την περίοδο εκείνη.

Ο απίθανος αλλά όχι εντελώς αδύνατος συλλογισμός του Χατζηκυριάκου ξεκινά στη Λευκωσία τέσσερα χρόνια προηγουμένως, παντρεύοντας υπαρκτά πρόσωπα των οποίων αποκρύβει την ταυτότητα, με βασικούς πολιτικούς παίκτες της Ελλάδας και της Κύπρου.

Ο βασικός χαρακτήρας, ο δημοσιογράφος Στρατής Λεονταρίτης, που κάποιος μπορεί να υποψιαστεί είναι το alter ego του Χατζηκυριάκου, παρακινείται να ερευνήσει βαθύτερα το χρονικό της CY284 μετά τη σοκαριστική ανακάλυψη που συνδέει ένα άγνωστο για αυτόν οικογενειακό γεγονός με ένα επιβάτη του μοιραίου αεροσκάφους.

Ο δημοσιογράφος στρέφεται στον μέντορα του, τον βετεράνο Αθηναίο δημοσιογράφο και πρώην εκπρόσωπο τύπου του Παλατιού, Ιάσονα Σπανίδη, για καθοδήγηση και στοιχεία.

Διερευνητική δημοσιογραφία πριν την έλευση της google και κιτρινισμένες σελίδες ημερολογίου, συνδυάζονται με τους πληγωμένους εγωισμούς δημόσιων υπάλληλων και σκιώδεις μυστικούς πράκτορες που μεταφέρουν τον αναγνώστη στο σκότος της χούντας των Αθηνών το 1967 και στις τριβές μεταξύ Ελλαδιτών στρατηγών και του Αρχιεπίσκοπου Μακαρίου.

Η πλοκή παίρνει φωτιά με τη στενή σχέση του Αρχιεπίσκοπου με τη Βασιλομήτορα, Φρειδερίκη του Ανόβερο, τη -γνωστή για τις μηχανορραφίες της- μητέρα του Βασιλιά Κωνσταντίνου, και τις συζητήσεις τους σχετικά με ένα μυστηριώδες φορτίο για Κύπρο.

Δεν θα αποτελέσει έκπληξη για εκείνους που ξέρουν τον Χατζηκυριάκο, η αριστοτεχνική πλοκή που δημιούργησε παντρεύοντας την αγάπη του για την πολιτική και την ιστορική λεπτομέρεια, με την οξυδερκή δημοσιογραφική του γραφή.

Η ιστορία δένει επειδή ο συγγραφέας στηρίζει την επινόηση του επιδέξια, ωσάν να επιβεβαιώνει την εγκυρότητα πραγματικών αναφορών.

Έχοντας δουλέψει ως δημοσιογράφος στον Φιλελεύθερο και μετα ως αρχισυντάκτης και παρουσιαστής ειδήσεων στο MEGA, σήμερα διευθύνει ένα πολύ πετυχημένο γραφείο επικοινωνίας. Στο απόγειό του ήταν ο πιο καλά ενημερωμένος και συγκροτημένος πολιτικός ρεπόρτερ, σε μια εποχή που ήταν σπάνιο για τους δημοσιογράφους στην Κύπρο να γράφουν με διαύγεια, χωρίς πατριωτικές κορώνες.

Έχοντας διαχρονικά πρόσβαση στο πολιτικό κατεστημένο, ο συγγραφέας θα πρέπει να έχει φάει με το κουταλάκι πολλές παρόμοιες ιστορίες. Το να εντοπίζει ανακολουθίες ήταν μία αγαπημένη του συνήθεια.

Κατ’ ακρίβεια, αυτό το βιβλίο νιώθεις ότι είναι φόρος τιμής στη δημοσιογραφία του παρελθόντος, τη δημοσιογραφία που εγκατέλειψε για τη συναρπαστική πολυπλοκότητα της επικοινωνίας.

Αν έμενε στον απογοητευτικό κόσμο της κυπριακής δημοσιογραφίας, ίσως να βοηθούσε στο να αποτραπεί η καταθλιπτική παρακμή της.

Μπορεί επίσης, αντί να μυθιστοριοποιεί έντεχνα αυτό που τελικά είναι μια συναρπαστική ιστορία – ο εκδότης του καλά θα κάνει να εξετάσει την κυκλοφορία μίας αγγλικής έκδοσης του βιβλίου– να βοηθούσε στην επίλυση του μεγάλου μυστηρίου, εξασφαλίζοντας μία αποκλειστική δημοσιογραφική επιτυχία.

Ωστόσο, τα αρχεία της Scotland Yard και του Υπουργείου Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου για την CY284 όλως περιέργως θα παραμείνουν σφραγισμένα μέχρι και το 2066. Η επίσημη θέση ήταν ότι δεν υπήρχαν αρκετά στοιχεία για να κατηγορηθεί κάποιος. Το 2018, στο βιβλίο του, ο Hepworth έδωσε μια πλήρη περιγραφή της πτήσης, της επιχείρησης ανάσυρσης, και της έρευνας, και μάλιστα είχε ως αποτέλεσμα την, καθυστερημένα μεν, τοποθέτηση πλάκας στο Heathrow εις μνήμη των 66 θυμάτων.

Ξεκάθαρα όμως, η ιστορία δεν τελειώνει εδώ.

Ο Χατζηκυριάκος ξεδιπλώνει το έργο με γνώμονα τη γνωστή φράση του πρώην συντονιστή ασφάλειας και θεμάτων τρομοκρατίας των ΗΠΑ, Richard A Clarke, που είπε: «Μερικές φορές μπορείς να πεις περισσότερη αλήθεια μέσω της μυθοπλασίας». Ενδεχομένως. Η πραγματικότητα βέβαια είναι ότι τα ξεκάθαρα ψέματα και την αγνή μυθοπλασία είναι πολύ πιο εύκολο να τα διαχειριστεί κάποιος, σε σχέση με τις αναλήθειες που διανθίζονται με γεγονότα και που ακολούθως παρεισφρέουν στις ειδήσεις και στα εθνικά αφηγήματα.

Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία όπως λένε.

Η πλοκή του βιβλίου εξυφαίνεται έντεχνα και μετά βεβαιότητας θα θέσει υπό αμφισβήτηση το πως αντιλαμβάνονται οι Κύπριοι την ιστορία τους. Ψέγει επίσης τη λατρεία που έχουν για τους όχι και τόσο επιτυχημένους πολιτικούς τους, τις αμαρτίες του χρήματος των υπεράκτιων εταιρειών, ακόμη και των μακροχρόνιων στερεότυπων φύλου.

Στο πιο ουσιαστικό του μέρος, ένα σύντομο υστερόγραφο, ο δημοσιογράφος Χατζηκυριάκος υπερισχύει του μυθιστοριογράφου Χατζηκυριάκου, και εξηγεί στους αναγνώστες τι ακριβώς αποκαλύπτουν τα γεγονότα και τι κρύβουν. Ο δημοσιογράφος θα είναι πάντα δημοσιογράφος.

Η κριτική δημοσιεύτηκε στο προσωπικό ιστολόγιο του Νικόλα Καρύδη.