Οι περισσότεροι νέοι πλέον θέλοντας να ενταχθούν σε μία παρέα ή για να δείξουν «ανωτερότητα» συνήθως ξεκινάνε είτε το ποτό είτε το τσιγάρο ή κάποια ουσία από μικροί ηλικία, αψηφώντας τους κινδύνους μπορεί να προκαλέσει η οποιαδήποτε εξάρτηση στην υγεία τους. 

>>> Κατεβάστε τώρα το application της offsite - ΕΔΩ για Android & ΕΔΩ για iOS

Η ιστοσελίδα μας επικοινώνησε με τον Εκτελεστικό Διευθυντή της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου Κωνσταντίνο Στυλιανού, ο οποίος ανέφερε πως με βάση το πιο πρόσφατο (2019) Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ερευνών στον Μαθητικό Πληθυσμό σχετικά με το Αλκοόλ και τα άλλα Ναρκωτικά (ESPAD), το οποίο διεξάγεται σε μαθητές ηλικίας 16 ετών προκύπτουν τα εξής:

•  Το ποσοστό των μαθητών που ανέφεραν κάπνισμα κατά τις τελευταίες 30 μέρες μειώνεται τα τελευταία χρόνια (το έτος 2019 ανερχόταν στο 14%, σε σύγκριση με 20% που ήταν ο μέσος όρος της έρευνας). Παρόλα αυτά, όταν συνυπολογιστεί και η χρήση των ηλεκτρονικών τσιγάρων (τα οποία δεν συμπεριλαμβάνονταν σε προηγούμενες σειρές της έρευνας), το ποσοστό χρήσης προϊόντων καπνού ανάμεσα σε μαθητές της Κύπρου αυξάνεται από 14% σε 23% (σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μέσο όρο της έρευνας που ανέρχεται σε 27%).Εκεί που φαίνεται η Κύπρος να ξεπερνά τον μέσο όρο της έρευνας είναι στην καθημερινή χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου (4,6%, σε σύγκριση με 3,1% που ήταν ο μέσος όρο της έρευνας).
•  Σε σχέση με τις υπόλοιπες 34 χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα κατά το έτος 2019, η Κύπρος κατέχει από τα ψηλότερα ποσοστά χρήσης ναργιλέ κατά τον τελευταίο μήνα (21%, σε σχέση με 8,9% που ήταν ο μέσος όρο της έρευνας).
• Το 57% των μαθητών στην Κύπρο ανέφερε κατανάλωση αλκοόλ κατά τις τελευταίες 30 μέρες, ενώ το 37% των μαθητών ανέφερε υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ, δηλαδή κατανάλωση πέντε ή περισσότερων ποτών σε μια περίσταση κατά τον τελευταίο μήνα. Σε σχέση με άλλες χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα, σε ότι αφορά το σύνολο των μαθητών, η Κύπρος βρίσκεται σε μεσαία επίπεδα υπέρμετρης κατανάλωση αλκοόλ κατά τον τελευταίο μήνα. Παρόλα αυτά, η υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ κατά τον τελευταίο μήνα ανάμεσα στα αγόρια (44%), συνεχίζει να ξεπερνά σημαντικά τον μέσο όρο της έρευνας (36%).  Επίσης, η αντιλαμβανόμενη διαθεσιμότητα του αλκοόλ (ποσοστό μαθητών που θεωρεί εύκολο/ πολύ εύκολο να βρουν αλκοόλ), συνεχίζει να βρίσκεται σε πολύ ψηλά επίπεδα σε σχέση με άλλες χώρες και ξεπερνά σημαντικά τον μέσο όρο της έρευνας
• Σε ότι αφορά τον στοιχηματισμό, οι μαθητές στην Κύπρο φαίνεται να στοιχηματίζουν χρήματα, κατά πολύ περισσότερο από τους ευρωπαίους μαθητές. Συγκεκριμένα, το 22% των μαθητών στην Κύπρο στοιχημάτισαν χρήματα κατά το τελευταίο έτος, σε σύγκριση με 14% που ήταν ο μέσο όρος της έρευνας. 
• Επίσης, με βάση την κλίμακα Lie/Bet που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα για εκτίμηση του ποσοστού μαθητών που είναι προβληματικοί παίκτες, φαίνεται ότι το 6,6% των μαθητών παρουσιάζουν προβληματικό στοιχηματισμό (σε σχέση με 5% των ευρωπαίων μαθητών). Η διαφορά αυτή είναι ιδιαίτερα εμφανής ανάμεσα στα αγόρια, 9,3% των οποίων ήταν προβληματικοί παίκτες, σε σχέση με το 6,3% που ήταν ο μέσος όρος της έρευνας ανάμεσα στα αγόρια.   
• Σε ότι αφορά τη χρήση παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών, η κάνναβη παραμένει η πιο διαδεδομένη ουσία χρήσης ανάμεσα στους μαθητές (9%), ακολουθούμενη από τις εισπνεόμενες ουσίες και τα διεγερτικά. Σε σχέση με τον μέσο όρο της έρευνας, η χρήση κάνναβης βρίσκεται σε πολύ πιο χαμηλά επίπεδα.   

Σε ερώτηση εάν τα τηλεπαιχνίδια και η τεχνολογία ανήκει και αυτή στην κατηγορία των εξαρτήσεων μας ανέφερε πως ένα άτομο μπορεί να αναπτύξει εξάρτηση τόσο σε μία ουσία, όσο και σε μία συμπεριφορά όπως τον παθολογικό στοιχηματισμό, τα ηλεκτρονικά  παιχνίδια (gaming), αλλά και στα ΜΚΔ ή άλλες τεχνολογικές καινοτομίες.  

>>> H offsite τώρα και στο Google News - Ακολουθείστε μας

Ποιο είναι το κύριο χαρακτηριστικό της εξάρτησης

Το κύριο χαρακτηριστικό της εξάρτησης, είναι η αναγκαστική επανάληψη μίας συμπεριφοράς. Είτε πρόκειται για μια ουσία όπως την ηρωίνη ή την νικοτίνη, ή για μία συμπεριφορά όπως την παθολογική ενασχόληση με τον στοιχηματισμό, τα εμπλεκόμενη μέρη του ανθρώπινου εγκέφαλου είναι τα ίδια, συνήθως το μεταιχμιακό σύστημα και ο επικλινής πυρήνας.  Αυτό που κάνει την παθολογική χρήση, στην περίπτωση νόμιμων ουσιών και συμπεριφορών, να διαφέρει από την μη-παθολογική, είναι η λειτουργική απόκλιση του ατόμου, δηλαδή σε ποιο βαθμό επηρεάζεται η οικογενειακή και επαγγελματική του ζωή, ανέφερε ο κ. Στυλιανού.

Πως βοηθά η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου 

Μέσα από τη νέα Εθνική Στρατηγική, η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου προωθεί τις εξής κύριες προτεραιότητες, που αφορούν στην παθολογική ενασχόληση/ διαταραχή ενασχόλησης με τα τυχερά παιγνίδια, εντός και εκτός Διαδικτύου:

α) τη στήριξη ευάλωτων ομάδων με στόχο την πρόληψη της προβληματικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιγνίδια,

β) τη δημιουργία προστατευτικού περιβάλλοντος για ανήλικα/νεαρά πρόσωπα σε σχέση με την ενασχόληση με τα τυχερά παιγνίδια, 

γ) την εφαρμογή μηχανισμών έγκαιρης παρέμβασης για άτομα που παρουσιάζουν συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, σε σχέση με τα τυχερά παιγνίδια, 

δ) τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της  προβληματικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιγνίδια σε τρίτους, 

ε) τη διασφάλιση της πρόσβασης όλων των ομάδων (ανήλικων, ενήλικων, ευάλωτου πληθυσμού) στην εξειδικευμένη θεραπεία, που σχετίζεται με την προβληματική ενασχόληση ή τη διαταραχή ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια,

στ) την τεκμηρίωση και παρακολούθηση του φαινομένου της ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια και

ζ) την ανταλλαγή καλών πρακτικών για την αντιμετώπιση του φαινομένου. 

Όσον αφορά τα σχολεία, ο κ. Στυλιανού ανέφερε πως η ΑΑΕΚ συμπεριλαμβάνει το σχολικό περιβάλλον στην Εθνική Στρατηγική για Αντιμετώπιση των Εξαρτήσεων 2021-2028, και συνεργάζεται στενά τόσο με το Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας, όσο και με ξεχωριστά ιδρύματα για την πραγματοποίηση δράσεων σε όλους τους πυλώνες της Στρατηγικής, και ειδικά στην Πρόληψη.

Πρόσθεσε πως σε αυτή την κατεύθυνση η ΑΑΕΚ σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας Πολιτισμού Αθλητισμού και Νεολαίας έχει προγραμματίσει μια σειρά από παρεμβάσεις που προσανατολίζονται στο σχολικό περιβάλλον. 

Πιο συγκεκριμένα:

1.  Προληπτικό Πρόγραμμα για το σύστημα της Προπαρασκευαστικής Μαθητείας
2.  Προληπτικό Πρόγραμμα ψυχολογικής, κοινωνικής και εκπαιδευτικής υποστήριξης για μαθητές στα Εσπερινά λύκεια και τις Τεχνικές Σχολές
3.  Προληπτικό Πρόγραμμα για τη διαχείριση ειδικών δύσκολων περιπτώσεων μαθητών σε απογευματινό χρόνο. 
4.  Προληπτικό Πρόγραμμα Νοσηλευτικής Ψυχικής Υγείας εντός του Σχολικού Συστήματος
5.  Προληπτικό Πρόγραμμα σε κοινότητες της Επαρχίας Λευκωσίας «Φοίνικας» με τοποθέτηση σχολικού κοινωνικού λειτουργού στα Δημοτικά Σχολεία των κοινοτήτων
6.  Προληπτικό Πρόγραμμα στους Δήμους της Επαρχίας Πάφου «Μαργαρίτα Δέλτα» με παροχή μαθησιακής στήριξης σε μαθητές δημοτικών και γυμνασίων
7.  Προληπτικό Πρόγραμμα ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΖΩΗΣ στις Επαρχίες Αμμοχώστου και Λάρνακας σε συνεργασία της ΑΑΕΚ με τον ΟΝΕΚ

Πέραν αυτών, από την αρχή της σχολικής χρονιάς τέθηκε σε ισχύ το Πρωτόκολλο παραπομπής μαθητών σε θεραπευτικά προγράμματα. Για την υλοποίηση του εν λόγω Πρωτοκόλλου αλλά και με σκοπό την καλύτερη ενημέρωση σε σχέση με τα θέματα αντιμετώπισης των εξαρτήσεων, ο κ. Στυλιανού μας είπε πως έχουν πραγματοποιηθεί εκπαιδεύσεις Σχολικών Συμβούλων από την ΑΑΕΚ, σε όλες τις επαρχίες. 

Τέλος, Σε συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης έχει γίνει τροποποίηση της νομοθεσίας για την δημιουργία Drug Free Zones γύρω από σχολεία, με βάση την οποία σε περίμετρο 500 μέτρων γύρω από σχολικές μονάδες, τα αδικήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά θα επιφέρουν αυστηρότερες ποινές. 

Πως αντιμετωπίζει η αρχή αυτές τις περιπτώσεις; 

«Η Αρχή συμβάλλει ενεργά με δικές τις πρωτοβουλίες αλλά και με ενθάρρυνση άλλων συνεργατών για εφαρμογή μέτρων, παρεμβάσεων και προγραμμάτων που να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα και στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής της Κύπρου 2021-2028». Αποτέλεσμα αυτών των προσπαθειών είναι η υποθέτηση και υλοποίηση των Προγραμμάτων που αναφέρονται πιο πάνω. Ταυτόχρονα η ΑΑΕΚ συμμετέχει σε εκπαιδεύσεις στελεχών της εκπαίδευσης για τα θέματα των εξαρτήσεων.  

Οι δράσεις που γίνονται

Όπως μας εξήγησε ο κ. Στυλιανού, η Πρόληψη αποτελεί τον μεγαλύτερο πυλώνα της Εθνικής Στρατηγική για Αντιμετώπιση των Εξαρτήσεων 2021-2028.  Μία αποτελεσματική Στρατηγική Πρόληψης,  οφείλει να στρέψει το βλέμμα τόσο στο άτομο (βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση), όσο και στην κοινωνική διάσταση της χρήσης και των εξαρτητικών συμπεριφορών, για να κατανοήσει κάτω υπό ποιες συνθήκες άτομα κάθε ηλικίας κάνουν χρήση ουσιών, νόμιμων ή παράνομων.

«Οι στόχοι μιας Στρατηγικής Πρόληψης που βασίζεται στην ολιστική προσέγγιση που προτείνει το μοντέλο της Δημόσιας Υγείας, πρέπει να είναι μετρήσιμοι και αποτελεσματικοί και να μειώνουν τις επιπτώσεις των εξαρτησιογόνων ουσιών, αλλά και τις πιθανότητες ένα άτομο να οδηγηθεί εξαρχής στη χρήση τέτοιων ουσιών και στην εξάρτηση. Κύριος στρατηγικός στόχος είναι η ενδυνάμωση εκείνων των δεξιοτήτων και επιλογών που ενισχύουν την υγεία και την ευημερία του ατόμου και της κοινωνίας ευρύτερα. Η Στρατηγική αναγνωρίζει την προληπτική αξία που έχει η ποικιλότροπη στήριξη και η δημιουργική δραστηριότητα των παιδιών και των νέων, όπως επίσης και η εμπλοκή τους στον εθελοντισμό, μέσω του οποίου καλλιεργείται ο αλτρουισμός, η αλληλεγγύη, η προσφορά προς το συνάνθρωπο και την κοινωνία, καθώς επίσης και οι οργανωμένες και διαδραστικές εξορμήσεις στη φύση ειδικού σκοπού και στόχου άθλησης, ψυχαγωγίας και σύσφιξης οικογενειακών ή φιλικών σχέσεων».

Σε αυτό το πλαίσιο, η Στρατηγική Πρόληψης εστιάζει σε τέσσερα επίπεδα:

Καθολική Πρόληψη

Η πρόληψη, όπως και στις περισσότερες ασθένειες με παθολογικά αίτια, παραμένει η καλύτερη θεραπεία. Γι’ αυτό η γνώση και η σωστή πληροφόρηση είναι μέγιστης σημασίας. Μέσω αυτού του επιπέδου δράσης, αναπτύσσονται πρακτικές και προγράμματα που στοχεύουν στην κοινοτική ανάπτυξη και στη συστηματική εκπαίδευση των πολιτών γύρω από την κατάχρηση ουσιών, αξιοποιώντας την επιρροή των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας. Παράλληλα, ασκείται πίεση για τη διαμόρφωση θεσμικών ρυθμίσεων και μέτρων που συνδέονται άμεσα με την κατανάλωση ουσιών και τις εξαρτητικές συμπεριφορές. 

 Επικεντρωμένη πρόληψη

Η εξάρτηση δεν είναι μια απόλυτη κατάσταση, αντιθέτως, είναι μια σταδιακή εξέλιξη που διαφέρει από άτομο σε άτομο. Μέσα από ένα συνδυασμό συνεργειών και παρεμβάσεων, αυτό το επίπεδο δράσης στοχεύει στον έγκαιρο εντοπισμό προβληματικών καταστάσεων, μέσα από ενέργειες που έχουν τη δυνατότητα να σταματήσουν την πορεία προς την εξάρτηση. Εδώ, απαιτείται μια πολυεπίπεδη, έγκαιρη και συστηματικά συνδυασμένη δράση.

 Ενδεδειγμένη πρόληψη 

Αυτό το επίπεδο εστιάζει στα προβλήματα που έχουν ήδη εκδηλωθεί.  Εντοπίζεται τι θεωρείται σημαντικό για την ομάδα που έχει επηρεαστεί και καλλιεργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για την αντιμετώπιση του στιγματισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού. Δημιουργούνται επιλογές λύσεων, διευκολύνεται η πρόσβαση σε υπηρεσίες, και στηρίζονται έμπρακτα όλες οι ομάδες που επηρεάζονται άμεσα από τις συνέπειες της κατάχρησης: το ίδιο το άτομο -σε όποιο στάδιο εξάρτησης κι αν βρίσκεται, οι οικείοι του, και το κοινωνικό του περιβάλλον. 

 Περιβαλλοντική πρόληψη 

Τα πιο πάνω τρία επίπεδα πρόληψης έρχεται να συμπληρώσει η λεγόμενη περιβαλλοντική πρόληψη, η οποία στοχεύει να περιορίσει τις πιθανότητες εξέλιξης επικίνδυνων συμπεριφορών και να προωθήσει πιο υγιείς επιλογές, αποσκοπώντας στην πρόληψη των προβλημάτων που συνδέονται με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω μεταβολής του περιβάλλοντος του ατόμου, με τρόπο που μπορεί ασυνείδητα να επηρεάσει τη συμπεριφορά του. Περιλαμβάνει συνήθως μέτρα όπως η απαγόρευση του καπνίσματος, πολιτικές τιμολόγησης των οινοπνευματωδών ποτών, η προαγωγή της υγείας στο σχολείο και άλλα.

Ποιοι οι γενικοί σκοποί στον Πυλώνα της Πρόληψης είναι οι εξής: 

• Έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση της κοινωνίας και διαμόρφωση κουλτούρας για θέματα που αφορούν στις εξαρτήσεις και άλλες δράσεις καθολικής πρόληψης

Περιλαμβάνονται όλες οι καθολικές παρεμβάσεις και πολιτικές οι οποίες απευθύνονται σε όλα τα μέλη μιας ομάδας στόχου, ανεξάρτητα από τον υποκείμενο κίνδυνο χρήσης ή ιστορικού χρήσης ουσιών/ εξαρτητικών συμπεριφορών. 

• Δημιουργία αποτρεπτικού περιβάλλοντος ως προς τη χρήση/ εξάρτηση

Περιλαμβάνει όλες τις νομοθετικές ρυθμίσεις και περιβαλλοντικές δράσεις  (περιβαλλοντική πρόληψη) που πρέπει να προωθηθούν, με στόχο τη δημιουργία αποτρεπτικού περιβάλλοντος, ως προς τη χρήση και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές.

• Πρόληψη ή/ και καθυστέρηση της έναρξης της χρήσης και των εξαρτητικών συμπεριφορών σε ειδικά περιβάλλοντα

Περιλαμβάνει δράσεις για πρόληψη ή/ και καθυστέρηση της έναρξης της χρήσης και άλλων εξαρτητικών συμπεριφορών στα εξής, μεταξύ άλλων, σημαντικά περιβάλλοντα, όπως η Οικογένεια, το Εκπαιδευτικό Περιβάλλον (Σχολείο/ Πανεπιστήμια), η Εθνική Φρουρά, η Κοινότητα και η Εργασία. 

• Στήριξη ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού

Ευάλωτες ομάδες με βάση την Εθνική Στρατηγική θεωρούνται: παιδιά που εγκαταλείπουν το σχολείο, μαθητές/τριες, στρατιώτες, φοιτητές/τριες σε πειραματική χρήση νόμιμων και παράνομων ουσιών ή/και με παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, εντός και εκτός Διαδικτύου, παιδιά φυλακισμένων, παιδιά ψυχικά ασθενών γονιών, παιδιά με γονείς που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τις ουσίες εξάρτησης συμπεριλαμβανομένου του αλκοόλ, παιδιά που έχουν δεχθεί/δέχονται οποιασδήποτε μορφής κακοποίηση, παιδιά υπό την επιμέλεια του κράτους, παιδιά με ΔΕΠΥ και μαθησιακές δυσκολίες, παιδιά μετανάστες, παιδιά που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, παιδιά/έφηβοι/ες με παραβατική συμπεριφορά και έγκυες γυναίκες που κάνουν χρήση αλκοόλ ή και άλλων ουσιών. Αναφορικά με την παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, εντός και εκτός Διαδικτύου, οι άνεργοι και τα άτομα τρίτης ηλικίας θεωρούνται ευάλωτες ομάδες.

•  Εφαρμογή προγραμμάτων έγκαιρης παρέμβασης 

Περιλαμβάνει ενδεδειγμένες παρεμβάσεις που απευθύνονται σε άτομα που έχουν ήδη αρχίσει τη χρήση ή βρίσκονται σε πειραματικό/ αρχικό στάδιο, βοηθώντας τα να αντιμετωπίσουν τα ατομικά τους χαρακτηριστικά και τους παράγοντες κινδύνου που τα καθιστούν πιο ευάλωτα σε ότι αφορά στη χρήση/ εξάρτηση και παραπέμποντας τα στη θεραπεία.